του Μάριου Ευρυβιάδη*Ο διαφαινόμενος ρόλος της Κύπρου ως καταφύγιο αλλά ταυτόχρονα και ως παροχέας διευκολύνσεων αναφορικά με την κρίση στη Συρία, είτε εκδηλωθεί αμερικανική επίθεση εναντίον του καθεστώτος Άσσαντ είτε όχι, παραπέμπει άμεσα σε μια σχετικά ανάλογη κατάσταση πριν ακριβώς μια τριακονταετία – το 1983.
Τον Οκτώβριο του 1983 οι Αμερικανοί έχασαν σε μια μέρα περισσότερους άνδρες από όσους είχαν χάσει σε μάχη μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Στις 23 του μηνός, 241 Αμερικανοί πεζοναύτες σκοτώθηκαν από επίθεση αυτοκτονίας κατά καταλύματός τους στο χώρο του διεθνούς αεροδρομίου της Βηρυτού. Παραδίπλα τους 58 Γάλλοι πεζοναύτες είχαν την ίδια τύχη με τον ίδιο τρόπο.
Αμερικανοί και Γάλλοι στατοπέδευαν στο Λίβανο ως μέλη διεθνούς πολυεθνικής δύναμης που αναπτύχθηκε εκεί μετά την ισραηλινή εισβολή στον Λίβανο του Ιουνίου 1982. Ως συνέπεια της Ισραηλινής εισβολής, που θεωρήθηκε οτι είχε την συγκατάθεση των Αμερικανών, προέκυψαν η καταναγκαστική αποχώρηση Παλαιστινίων της PLO από τον Λίβανο αλλά και η φρικτή δολοφονία εκατοντάδων Παλαιστινίων και Σιιτών αμάχων στους προσφυγικούς καταυλισμούς Σάπρα και Σιατίλα στον Λίβανο. Οι δολοφονίες έγιναν από τους Φαλαγγίτες (χριστιανούς) του Λιβάνου υπό την προστατευτική ομπρέλα των Ισραηλινών τους συμμάχων.
Αμερικανοί και Γάλλοι στοχοποιήθηκαν από τη σιιτική οργάνωση Χεζμπολλάχ και το Ιράν επειδή θεωρήθηκαν ότι δεν λειτουργούσαν αμερόληπτα αλλά συμμάχησαν με τη φιλοδυτική και φιλοισραηλινή κυβέρνηση του Λιβάνου εναντίον τους. Και όντως, Αμερικανοί κυρίως αλλά και Γάλλοι βομβάρδισαν στρατόπεδα της Χεζμπολλάχ στην Κοιλάδα Μπέκκα του Λιβάνου καθώς επίσης και μονάδες του Συριακού στρατού στον Λίβανο. Την περίοδο αυτή διεξάγετο ένας πραγματικός μίνι πόλεμος από Αμερικανικές και Γαλλικές δυνάμεις εναντίων της Χεζμπολλάχ και Συριακών δυνάμεων που ηταν ανεπτυγμένες στον Λίβανο απο το 1975.
Μετά το χτύπημα της Χεζμπολλάχ στις 23 Οκτωβρίου, οι Αμερικανοί βρέθηκαν σε δεινή κατάσταση και ζήτησαν από τους συμμάχους τους, τους Τούρκους, να τους παραχωρήσουν διευκολύνσεις στη βάση του Ιντσιρλίκ, κυρίως για εκκένωση και περίθαλψη των δυνάμεών τους. Οι Τούρκοι αρνήθηκαν. Είχε προηγηθεί απαγόρευση των Αμερικανών να χρησιμοποιήσουν τη βάση για επιχειρήσεις στον Λίβανο.
Τότε οι Αμερικανοί προσέγγισαν την κυβέρνηση Κυπριανού με τότε Υπουργό Άμυνας τον κ. Βενιαμίν. Η Λευκωσία ανταποκρίθηκε προσφέροντας πάσα διευκόλυνση στο αεροδρόμιο της Λάρνακας. Οι Αμερικάνοι δημιούργησαν μια αερογέφυρα, κυρίως με ελικόπτερα μεταξύ Κύπρου και Λιβάνου, που κάλυπτε τις όλες ανάγκες τους.Οι Αμερικανικές (αλλά και Γαλλικές ) επιχειρήσεις υποστήριξης και εκκένωσης από τον Λίβανο αλλά και άλλες περιοχές κράτησαν μέχρι τον Απρίλη του 1984 όταν αποχώρησε και ο τελευταίος Αμερικανός πεζοναύτης.
Ως συνέπεια, και για πρώτη φορά μετά το 1974, οι σχέσεις Λευκωσίας – Ουάσιγκτον άλλαξαν δραματικά. Δημιουργήθηκε πολύ θετικό κλίμα υπέρ της Κύπρου στον Λευκό Οίκο, στο Υπουργείο Εξωτερικών αλλά κυρίως στο Πεντάγωνο. Στο Υπουργείο Άμυνας ειδικα υπήρχε ταυτόχρονα μεγάλη δυσαρέσκεια για τον αρνητικό ρόλο της Τουρκίας.
Οι Αμερικανοί προκάλεσαν άμεσα τον κ. Βενιαμίν να επισκεφθεί το Πεντάγωνο και ακολούθησε και επίσκεψη του Προέδρου Κυπριανού στον Λευκό Οίκο. Εκεί ο Πρόεδρος Ρέηγκαν ευχαρίστησε προσωπικά τον Πρόεδρο Κυπριανού για τη κυπριακή βοήθεια σε μια στιγμή μεγάλης ανάγκης. Μάλιστα στο Πεντάγωνο έγινε και μια σύσκεψη παρουσία του Υπουργού Άμυνας Γουίνπερκερ θέμα συζήτησης μια μορφή διμερούς αμυντικής συνεργασίας με την Κύπρο.
Δυστυχώς την περίοδο εκείνη αναπτύσσετο ραγδαία ο Τουρκο-ισραηλινός άξονας με αιχμή του δόρατος την αμερικανο-εβραϊκή κοινότητα. Είχαν προηγηθεί η Ισλαμική επανάσταση του Χομενί στο Ιράν και η Σοβιετική εισβολή στο Αφγανιστάν . Μεταξύ ΗΠΑ και Σοβιετικής Ενωσις αναβίωνε ο Ψυχρός Πόλεμος. Το 1980 διακυρήχθηκε και το Δόγμα Κάρτερ για τη ζωτική σημασία του Περσικού Κόλπου για τα Αμερικανικά συμφέροντα. Ένας από τος αρχιτέκτονες του τουρκο-ισραηλινού άξονα, που εντάσσετο στους αντι-σοβιετικούς σχεδιασμούς των Ηπα, ήταν και ο Υφυπουργός Άμυνας του Ρέηγκαν, ο Ρίτσαρντ Πέρλ. Θορυβημένος αυτός όσο και οι Τούρκοι για μια πιθανή προσέγγιση Κύπρου – ΗΠΑ έκαναν το πάν και δυστυχώς κατάφεραν να σαμποτάρουν την περαιτέρω ανάπτυξη των σχέσεων αυτών. Η αντι-αμερικανική ρητορική της τότε κυβέρνησης Παπανδρέου συνέβαλε και αυτή στα επιχειρήματα του Πέρλ κατά μια συνεργασίας Λευκωσίας – Ουάσιγκτον.
Μια υπήρξε η μόνη θετική συνέπεια για την Κύπρο απο το όλο επισόδειο. Αυτή ήταν η αμέριστη καταδίκη της κυβέρνησης Ρέηγκαν για την αποσχιστική πράξη που οργανώθηκε και συντονίσθηκε από τον Ντεκτάς, τον Στρατηγό Εβρέν και τον Τουρκο πρέσβυ στην Ουάσινκτον τον περιβόητο Σουκρού Ελεκτάκ, στις 15 Νοεμβρίου 1983. Η εντονότητα της Αμερικανικής καταδίκης υπήρξε τέτοια που λειτούργησε αποτρεπτικά κατα μερικών μουσουλμανικών κρατών που η Αγκυρα καλλιεργούσε και ανέμενε οτι θα προχωρούσαν σε αναγνώριση του αποσχιστικού της εγχειρήματος στη Κύπρο .
Σήμερα κατά μεγάλη ειρωνεία, Αμερικανικές και Γαλλικές δυνάμεις πιθανόν να εμπλακούν και πάλι εναντίον Συριακών δυνάμεων υποστηριζόμενων από την Χεζμπολλάχ και δυνάμεις του Ιράν. Και παρά το γεγονός ότι η Τουρκία θα συνδράμει τους Αμερικανο-Γάλλους, το διεθνές σκηνικό είναι εντελώς διαφορετικό και θετικό για την Κύπρο.
Οι Αμερικανοί έχουν ήδη ζητήσει επίσημα τη συνδρομή της Κύπρου και, στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής αλληλεγγύης, κυπριακή βοήθεια θα προσφερθεί και στην Γαλλία με την οποίο η Κυπρος εχει , ετσι και αλλιως, μια πολυ ανεπτυγμένη διμερή στρατιωτική σχέση. Η κυπριακή αρωγή και στους δυο θα δωθεί και θα ενταχθεί, βέβαια, σε ένα πλαίσιο ανθρωπιστικών επιχειρήσεων. Στο πλαίσιο αυτό θα ικανοποιηθούν και τα όποια Ρωσικά αιτήματα.
Το καλύτερο για την Κύπρο σενάριο είναι να μην καταλήξουμε σε πολεμικές επιχειρήσεις αλλά να επικρατήσει το σενάριο για τον διεθνή έλεγχο και τελική καταστροφή του χημικού οπλοστασίου της Συρίας, που βρίσκεται την περίοδο αυτή στο προσκήνιο της διεθνούς διπλωματίας. Σε μια τέτοια περίπτωση μιλάμε για μια κολοσσιαία επιχείρηση που, γράφεται, ότι πιθανόν να εμπλέξει μέχρι και 75.000 άτομα.
Κάτι τέτοιο, σε συνδυασμό με την κατά γενική παραδοχή αλλοπρόσαλλη συμπεριφορά των Ισλαμιστών της Τουρκία και την έντονη ρευστότητα στη ευρύτερη περιοχή , προσφέρουν πραγματικές ευκαιρίες για αναβάθμηση της Κύπρου τις οποίες ευκαιρίες τούτη τη φορά η Τουρκία να μην μπορέσει, οπως το 1983, να υπονομεύσει.
* Ο Μάριος Ευρυβιάδης είναι Αναπληρωτής Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων του Τμήματος Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών στο Πάντειο Πανεπιστήμιο
