13 Οκτωβρίου 2013

Ο Μουσολίνι και η περιουσία του Βατικανού Οι συμφωνίες του Λατερανού, η αποζημίωση και το αφορολόγητο

Η εμμονή του Πάπα Φραγκίσκου να εμφανίσει ένα φτωχικό προφίλ σε ένα μόνο βαθμό οφείλεται σε προσπάθεια να μην προκαλεί τους συμπατριώτες του Αργεντινούς και δίνει λαβές στην καθόλου φιλικά προσκείμενη προεδρίνα Κίρχνερ.Κύρια αιτία μάλλον είναι ότι, στην εποχή της γενικευμένης διαφθοράς και παρακμής ενός κράτους που επί δύο δεκαετίες αποτέλεσε τσιφλίκι του Μπερλουσκόνι, είναι δύσκολο να πει κανείς αν τα οικονομικά σκάνδαλα του Βατικανού είναι περισσότερα από τα σεξουαλικά ή το αντίθετο. Απλώς τα δεύτερα προβάλλονται περισσότερο από τον ιταλικό και διεθνή τύπο ως πιο πιπεράτα.
Αυτήν την περίοδο, επί παραδείγματι, διεξάγονται έρευνες από το ιταλικό ΣΔΟΕ και την αντίστοιχη υπηρεσία του Βατικανού για τον Μονσινιόρε Νούντσιο Σκαράνο, τις δραστηριότητές του με την εφοπλιστική δυναστεία Ντ' Αμίκο και την παράνομη εξαγωγή στο εξωτερικό (Μονακό;) πολλών εκατομμυρίων ευρώ από την εκκλησιαστική περιουσία.

Επί πάνω από μία χιλιετία, από τα βάθη του Μεσαίωνα ώς τον 19ο αιώνα, το Βατικανό ήταν σημαντικότατος γεωστρατηγικός παράγοντας σε δύο ηπείρους. Ανεβοκατέβαζε βασιλιάδες και αυτοκράτορες σε όλη την Ευρώπη, με αντίστοιχη ανταπόδοση σε εξουσία και περιουσία. Στο απόγειο της ισχύος του, σε συνεννόηση με τη δαιμόνια Ισπανίδα βασίλισσα Ισαβέλα Α', μοίρασε την υφήλιο μεταξύ των δύο πιο θρησκόληπτων χωρών, Ισπανίας και Πορτογαλίας, με τεράστια αύξηση της κοσμικής και της πνευματικής του εξουσίας στην Ευρώπη και στην καινούργια ήπειρο.

Στο τέλος του 18ου αιώνα το παπικό κράτος εκτεινόταν από τη Ρώμη ώς την Αγκόνα και την Μπολόνια, δηλαδή περίπου τρεις από τις σημερινές περιφέρειες της Ιταλίας. Τότε ακριβώς έφτασε η ναπολεόντεια λαίλαπα και μέσα σε δύο χρόνια, 1798-1800, ο Πάπας έμεινε χωρίς εδάφη και χωρίς περιουσία. Με την πτώση του Ναπολέοντα (1815), η Ιερά Συμμαχία έδωσε πίσω στο Βατικανό μεγάλο μέρος της περιουσίας και των εδαφών του, ώσπου περί το 1848 ξεκίνησε η ιταλική Παλιγγενεσία (το Risorgimento). Το Βατικανό, περιορισμένο στα μεσαιωνικά τείχη του, περιορίστηκε μόνο με την (καθόλου ευκαταφρόνητη) εκτός του νέου ιταλικού κράτους περιουσία του και έμεινε επί δεκαετίες να πολεμάει το νεοσύστατο, άθεο όπως το αποκαλούσε, ιταλικό κράτος, φτάνοντας ακόμη και σε αφορισμό του βασιλιά Βίκτωρα-Εμμανουήλ Α'.

Ετσι φτάνουμε στα 1929, έβδομη χρονιά της δικτατορίας του Μουσολίνι. Ο Μπενίτο είχε ανάγκη για νομιμοποίηση από το Βατικανό, ώστε να ξεπεραστεί το γεγονός ότι είχε καταργήσει τον βασιλιά Βίκτωρα-Εμμανουήλ Β'. Χρυσή ευκαιρία και για τους δύο, επισφράγισαν τη συνεργασία τους με τις συμφωνίες του Λατερανού, σύμφωνα με τις οποίες το Βατικανό, μέσα στην έκτασή του των πεντακοσίων στρεμμάτων, αναγνωριζόταν ως αυτόνομο κράτος με πλήρη απαλλαγή από κάθε φόρο. Κυρίως όμως του αποδιδόταν μια τεράστια για την εποχή οικονομική αποζημίωση σε μετρητά και ακίνητα του ιταλικού κράτους, πάντα εντός και εκτός Ιταλίας. Ενδιαφέρον έχει πρόσφατο άρθρο του «Γκάρντιαν» για τη μεγάλη ακίνητη περιουσία του Βατικανού στο Λονδίνο.

Οι συμφωνίες του Λατερανού περιελάμβαναν και πολλά ακόμη, όπως η μετάλλαξη της Ιταλίας σε θεοκρατικό κράτος, που θα χρειαζόταν ολόκληρη σειρά βιβλίων για να αναλυθεί. Πάντως, τέσσερα χρόνια μετά, το Βατικανό θα υπέγραφε παρόμοιες αμοιβαία επωφελείς συμφωνίες με τον Χίτλερ, που θα οδηγούσαν και σε άριστη «συνεργασία» στη διάρκεια του πολέμου. Γενικά, οι δύο Πάπες αυτής της περιόδου, Πίος 11ος και 12ος (Pius=Ευσεβής) είναι γραμμένοι με κάπως πολύ σκούρα γράμματα στην ευρωπαϊκή ιστορία.