Η άνοδος της Μουσουλμανικής μεσαίας τάξης

Από την Αίγυπτο μέχρι τη Συρία και την Τουρκία, η ταχύτατα αναπτυσσόμενη Μουσουλμανική μεσαία τάξη, διεκδικεί περισσότερο λόγο στην πολιτική και μεγαλύτερες οικονομικές ευκαιρίες. Οι αναταραχές, οι στρατιωτικές παρεμβάσεις και ο δημογραφικός παράγοντας.

Οι σημερινές αναταραχές στον Μουσουλμανικό κόσμο έχουν μια βασική αιτία, που δεν έχει τις ρίζες της ούτε στην θρησκευτική ιδεολογία, ούτε στους σεκταριστικούς αγώνες. Σύμφωνα με τον πρώην αντιπρόεδρο της Παγκόσμιας Τράπεζας, Shahid Javed Burki (*), στην Αίγυπτο, τη Συρία, την Τυνησία και την Τουρκία, οι ταχύτατα αναπτυσσόμενες και όλο και πιο διεκδικητικές μεσαίες τάξεις θέλουν να έχουν λόγο στην πολιτική και μεγαλύτερες οικονομικές ευκαιρίες.
Όπως επισημαίνει, αυτό που διεκδικεί η νέα «Muslim Street» της μεσαίας τάξης, είναι ένα πολιτικό σύστημα που θα την συμπεριλαμβάνει –αίτημα που δεν ακούστηκε μόνο στην Αίγυπτο, αλλά και στο Ιράν, όπως επιβεβαιώνει και η νίκη του Χασάν Ρουχανί στις προεδρικές εκλογές της χώρας τον Ιούνιο.
Παρομοίως, η ισλαμιστική κυβέρνηση του τούρκου πρωθυπουργού Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν έρχεται αντιμέτωπη με μια αξιοσημείωτη αντίσταση στην προσπάθειά της να καθορίσει την δημόσια πολιτική σε όλο και πιο στενές θρησκευτικές γραμμές.

Κατά τον Shahid Javed Burki, αυτή η διαμάχη θα επιλυθεί μόνο όταν εδραιωθούν πολιτικά συστήματα που θεσμοθετούν τον σεβασμό στον πλουραλισμό και τις ευαισθησίες των μειονοτήτων. Υπάρχει μια ακόμα σημαντική πτυχή της πολιτικής διαμαρτυριών στον Μουσουλμανικό κόσμο: ενώ τα μέλη της νέας μεσαίας τάξης εκτιμούν την οικονομική πρόοδο, ωστόσο δεν θέλουν πλέον αυτή η πρόοδος να συντελείται σε βάρος των πολιτικών δικαιωμάτων.

Πιστεύουν ότι η οικονομική ανάπτυξη πρέπει να συνοδεύεται από σεβασμό για τον απλό πολίτη.
Σύμφωνα με τον ίδιο, υπάρχει μια μεγάλη Μουσουλμανική χώρα, που φαίνεται να είναι όλο και πιο αποφασισμένη να απηχήσει τις φιλοδοξίες της νεολαίας της μεσαίας τάξης, διατηρώντας παράλληλα την Ισλαμική της ταυτότητα.

«Το Πακιστάν μπορεί να μην είναι η πρώτη χώρα που έρχεται στο νου όταν ψάχνει κανείς για ένα παράδειγμα για τον υπόλοιπο Μουσουλμανικό κόσμο, όμως κινείται προς αυτή την κατεύθυνση –όχι με ευκολία βέβαια- από πριν ξεκινήσουν οι διαδηλώσεις της Αραβικής Άνοιξης» λέει ο πρώην αντιπρόεδρος της Παγκόσμιας Τράπεζας.

Βεβαίως, το Πακιστάν έχει υποστεί περιόδους ακραίων πολιτικών, οικονομικών και κοινωνικών αναταραχών. Όμως, όπως έδειξαν οι εκλογές του Μαΐου του 2013 και η μέχρι στιγμής συμπεριφορά της νέας κυβέρνησης, η χώρα μπορεί επιτέλους να έχει μπει σε δρόμο επίτευξης πολιτικής σταθερότητας και ως εκ τούτου να προετοιμάσει το έδαφος για μια βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη.

Όπως τονίζει ο Shahid Javed Burki τα τελευταία χρόνια, το Πακιστάν και η Τουρκία έχουν καταφέρει να βγάλουν τον στρατό από το επίκεντρο της εθνικής πολιτικής. Καθ' όλη τη διάρκεια της μετα-αποικιακής περιόδου στον Μουσουλμανικό κόσμο, ο στρατός ήταν αυτός που –ως ο καλύτερα οργανωμένος δημόσιος θεσμός- γέμισε ένα κενό που σε άλλες χώρες γέμιζαν τα πολιτικά κόμματα, οι κυβερνητικές υπηρεσίες και οι επαγγελματικές δημόσιες υπηρεσίες.

Η δημιουργία αυτών των θεσμών είναι μια αργή διαδικασία, σημειώνει. Οι επαναλαμβανόμενες στρατιωτικές επεμβάσεις σε μεγάλα Μουσουλμανικά έθνη –Αίγυπτος, Ινδονησία, Πακιστάν και Τουρκία- έχουν εμποδίσει την ομαλή πολιτική εξέλιξη. Όμως οι αναδυόμενες μεσαίες τάξεις αυτών των χωρών έχουν αρχίσει να κινούν τα πολιτικά τους συστήματα προς μια άλλη κατεύθυνση –απόδειξη της ισχύος που έχουν πλέον στα χέρια τους.

Σύμφωνα με τον ίδιο, ο σημαντικότερος παράγοντας για την αύξηση αυτής της ισχύος είναι δημογραφικός, αφού οι περισσότερες μεγάλες Μουσουλμανικές χώρες έχουν πολύ νεαρούς πληθυσμούς, με μέσο όρο ηλικίας γύρω στα 25. Έτσι, καθώς περισσότερο από το ήμισυ των πληθυσμών των χωρών αυτών έχει ηλικία κάτω των 30 ετών, η πολιτική ανάπτυξη έχει καταφέρει να προχωρήσει παρά την δυστροπία των ελίτ. Και η άνοδος της Μουσουλμανικής μεσαίας τάξης δεν θα αναστραφεί με στρατιωτικές καταλήψεις και βίαιες καταστολές διαδηλώσεων.
(*) Ο Shahid Javed Burki είναι πρώην υπουργός Οικονομικών του Πακιστάν και αντιπρόεδρος της Παγκόσμιας Τράπεζας. Σήμερα είναι πρόεδρος του Ινστιτούτου Δημόσιας Πολιτικής στην Λαχόρη.