Οι εξελίξεις στο εσωτερικό της Ουκρανίας δεν πρέπει να
«διαβαστούν» μονοσήμαντα. Οι σχέσεις της Ουκρανίας με τη Ρωσία είναι
ετεροβαρής παράγοντας, μια διελκυστίνδα εξάρτησης της πρώτης προς τη
δεύτερη. To 17,3%, ήτοι 8.334.100, του ουκρανικού πληθυσμού, σύμφωνα με
επίσημη καταγραφή του 2001, επιλέγει τον ρωσικό εθνικό προσδιορισμό, η
πλειοψηφία των πολιτών ακολουθεί την ουκρανική ορθόδοξη εκκλησία που
ελέγχεται από το Πατριαρχείο Μόσχας, ενώ στο λιμάνι της Σεβαστούπολης
υπάρχει η μεγαλύτερη και η σημαντικότερη ναυτική βάση των Ρώσων, αυτή
του στόλου της Μαύρης Θάλασσας με επιχειρησιακή ακτίνα δράσης τη Μαύρη
Θάλασσα και τη Μεσόγειο, που ιδρύθηκε από τον πρίγκιπα Ποτέμκιν το
1783. Τέλος, στην ουκρανική πόλη Μικολάιβ βρίσκεται το κυριότερο
ναυπηγείο του ρωσικού πολεμικού ναυτικού.
Από την άλλη, μεγάλο μέρος των Ουκρανών επιθυμούν την ένταξη της Ουκρανίας στη βορειοατλαντική Συμμαχία και στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Στον πυρήνα της τάσης αυτής βρίσκεται το Κόμμα της Μητέρας Πατρίδας της φυλακισμένης Γιούλια Τιμοσένκο, ενώ σημαντικό ρόλο διαδραματίζει το κόμμα της Ουκρανικής Δημοκρατικής Συμμαχίας για τη Μεταρρύθμιση του Βιτάλι Κλίτσκο.
Αυτή τη στιγμή στην Ουκρανία εξελίσσεται ένα ολοκληρωμένο φαινόμενο της θουκυδίδειας «Στάσις», με σφοδρές συγκρούσεις μεταξύ διαδηλωτών και αστυνομίας, με στόχο όχι μόνο την κατεύθυνση του κράτους στη διεθνή αρένα αλλά και το ποια πτέρυγα θα αναλάβει τους μηχανισμούς ελέγχου της κυριαρχίας στο εσωτερικό. Αλλωστε η μετασοβιετική πολιτική κουλτούρα του κράτους έχει παράξει ξανά επιτυχημένα για μικρό χρονικό διάστημα αντισυστημικά κινήματα αμφισβήτησης της τοποθέτησης της Ουκρανίας στη ρωσική επιρροή (βλ. Pomarancheva Revolyutsiya / Πορτοκαλί Επανάσταση).
Διαχρονικά η ρωσική εξωτερική πολιτική, ακόμα και την εποχή της Σοβιετικής Ενωσης μετά την πρώιμη λενινιστική περίοδο, κινείται σε δύο επίπεδα. Απόλυτος έλεγχος, εδαφικός, πολιτικός, οικονομικός και ήπιας ισχύος, στην περιοχή της Ευρασίας και στην ενίσχυση της ατζέντας του πανσλαβισμού στην περιοχή της Ν.Α. Ευρώπης. Μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου η ατζέντα του πανσλαβισμού έχει κατά πολύ μεγάλο ποσοστό υποχωρήσει στα Βαλκάνια, εκτός ίσως από τις μεταφυσικές πεποιθήσεις μικρής πλέον μερίδας Ελλήνων νεοορλωφιστών που αναμένουν αενάως το «ξανθό γένος» ως τον από μηχανής θεό, με σχεδόν όλα τα κράτη της περιοχής να ακολουθούν μια πορεία δυτικής ενσωμάτωσης. Είναι όμως βέβαιο ότι η Ρωσία δεν θα επιτρέψει κάτι τέτοιο στην Ευρασία. Το παράδειγμα του ρωσογεωργιανού πολέμου του 2008 είναι ενδεικτικό των προθέσεων αλλά και της διάθεσης της Ρωσίας να διαφυλάξει με κάθε μέσο τον πρωτογενή στρατηγικό ζωτικό της χώρο από έξωθεν επιρροές.
Υποστηρίζω τη θέση ότι η συνολική μεταστροφή της Ουκρανίας και η απεξάρτησή της από τη ρωσική επιρροή είναι κάτι που εξαιρετικά δύσκολα μπορεί να συμβεί, ενώ η ώσμωση μιας τέτοιας διαδικασίας μπορεί να προκαλέσει κομβικές μεταβολές στο παίγνιο των ζωνών επιρροής μεταξύ Μόσχας, Κίνας και Ουάσινγκτον. Οι φιλοδυτικές τάσεις στο εσωτερικό της Ουκρανίας δυναμώνουν. Εν μέρει ποιοτικά, σίγουρα ποσοτικά. Για να μεταβληθεί όμως η τροχιά υψηλής στρατηγικής ενός κράτους χρειάζονται πλατιάς κλίμακας αλλαγές στον πυρήνα της δομικής κοινωνικοπολιτικής του ιδιοσυστασίας, ενώ δεν πρέπει να διαφεύγει της προσοχής ότι αυτή τη στιγμή και με τόσα μέτωπα ανοιχτά σε Ευρώπη, Μέση Ανατολή και στον άξονα του Ειρηνικού οι ΗΠΑ δεν επιθυμούν περαιτέρω κλιμάκωση στην περιοχή της Ευρασίας.
ΥΓ. Αξίζει να δούμε ποιες ευρωπαϊκές δυνάμεις, η εξής μία δηλαδή η Γερμανία, αισθάνονται πλέον τόσο σίγουρες για τον εαυτό τους που ετοιμάζονται να καθίσουν στο τραπέζι με τους δυνατούς παίκτες και να πάρουν μέρος στην παρτίδα με κωδικό όνομα «Ουκρανία». Οχι τόσο για να μάθουμε το αποτέλεσμα της παρτίδας που είναι πάνω κάτω αναμενόμενο, αλλά γιατί προκαλεί εντύπωση που το Βερολίνο δεν έχει προσέξει την πινακίδα που κοσμεί τον τοίχο πάνω από το τραπέζι·«Το δις εξαμαρτείν ουκ κράτος σοφού».
Σπύρος Λίτσας
Από την άλλη, μεγάλο μέρος των Ουκρανών επιθυμούν την ένταξη της Ουκρανίας στη βορειοατλαντική Συμμαχία και στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Στον πυρήνα της τάσης αυτής βρίσκεται το Κόμμα της Μητέρας Πατρίδας της φυλακισμένης Γιούλια Τιμοσένκο, ενώ σημαντικό ρόλο διαδραματίζει το κόμμα της Ουκρανικής Δημοκρατικής Συμμαχίας για τη Μεταρρύθμιση του Βιτάλι Κλίτσκο.
Αυτή τη στιγμή στην Ουκρανία εξελίσσεται ένα ολοκληρωμένο φαινόμενο της θουκυδίδειας «Στάσις», με σφοδρές συγκρούσεις μεταξύ διαδηλωτών και αστυνομίας, με στόχο όχι μόνο την κατεύθυνση του κράτους στη διεθνή αρένα αλλά και το ποια πτέρυγα θα αναλάβει τους μηχανισμούς ελέγχου της κυριαρχίας στο εσωτερικό. Αλλωστε η μετασοβιετική πολιτική κουλτούρα του κράτους έχει παράξει ξανά επιτυχημένα για μικρό χρονικό διάστημα αντισυστημικά κινήματα αμφισβήτησης της τοποθέτησης της Ουκρανίας στη ρωσική επιρροή (βλ. Pomarancheva Revolyutsiya / Πορτοκαλί Επανάσταση).
Διαχρονικά η ρωσική εξωτερική πολιτική, ακόμα και την εποχή της Σοβιετικής Ενωσης μετά την πρώιμη λενινιστική περίοδο, κινείται σε δύο επίπεδα. Απόλυτος έλεγχος, εδαφικός, πολιτικός, οικονομικός και ήπιας ισχύος, στην περιοχή της Ευρασίας και στην ενίσχυση της ατζέντας του πανσλαβισμού στην περιοχή της Ν.Α. Ευρώπης. Μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου η ατζέντα του πανσλαβισμού έχει κατά πολύ μεγάλο ποσοστό υποχωρήσει στα Βαλκάνια, εκτός ίσως από τις μεταφυσικές πεποιθήσεις μικρής πλέον μερίδας Ελλήνων νεοορλωφιστών που αναμένουν αενάως το «ξανθό γένος» ως τον από μηχανής θεό, με σχεδόν όλα τα κράτη της περιοχής να ακολουθούν μια πορεία δυτικής ενσωμάτωσης. Είναι όμως βέβαιο ότι η Ρωσία δεν θα επιτρέψει κάτι τέτοιο στην Ευρασία. Το παράδειγμα του ρωσογεωργιανού πολέμου του 2008 είναι ενδεικτικό των προθέσεων αλλά και της διάθεσης της Ρωσίας να διαφυλάξει με κάθε μέσο τον πρωτογενή στρατηγικό ζωτικό της χώρο από έξωθεν επιρροές.
Υποστηρίζω τη θέση ότι η συνολική μεταστροφή της Ουκρανίας και η απεξάρτησή της από τη ρωσική επιρροή είναι κάτι που εξαιρετικά δύσκολα μπορεί να συμβεί, ενώ η ώσμωση μιας τέτοιας διαδικασίας μπορεί να προκαλέσει κομβικές μεταβολές στο παίγνιο των ζωνών επιρροής μεταξύ Μόσχας, Κίνας και Ουάσινγκτον. Οι φιλοδυτικές τάσεις στο εσωτερικό της Ουκρανίας δυναμώνουν. Εν μέρει ποιοτικά, σίγουρα ποσοτικά. Για να μεταβληθεί όμως η τροχιά υψηλής στρατηγικής ενός κράτους χρειάζονται πλατιάς κλίμακας αλλαγές στον πυρήνα της δομικής κοινωνικοπολιτικής του ιδιοσυστασίας, ενώ δεν πρέπει να διαφεύγει της προσοχής ότι αυτή τη στιγμή και με τόσα μέτωπα ανοιχτά σε Ευρώπη, Μέση Ανατολή και στον άξονα του Ειρηνικού οι ΗΠΑ δεν επιθυμούν περαιτέρω κλιμάκωση στην περιοχή της Ευρασίας.
ΥΓ. Αξίζει να δούμε ποιες ευρωπαϊκές δυνάμεις, η εξής μία δηλαδή η Γερμανία, αισθάνονται πλέον τόσο σίγουρες για τον εαυτό τους που ετοιμάζονται να καθίσουν στο τραπέζι με τους δυνατούς παίκτες και να πάρουν μέρος στην παρτίδα με κωδικό όνομα «Ουκρανία». Οχι τόσο για να μάθουμε το αποτέλεσμα της παρτίδας που είναι πάνω κάτω αναμενόμενο, αλλά γιατί προκαλεί εντύπωση που το Βερολίνο δεν έχει προσέξει την πινακίδα που κοσμεί τον τοίχο πάνω από το τραπέζι·«Το δις εξαμαρτείν ουκ κράτος σοφού».
Σπύρος Λίτσας
