ΣΥΡΙΑ Εκτός από τη
γεωστρατηγική σημασία της λόγω των σχέσεών της με Ρωσία, Κίνα και Ιράκ,
αποτελεί κόμβο και για ένα σύμπλεγμα αγωγών αερίου, γι’ αυτό και η
επέμβαση της Δύσης σχεδιαζόταν πριν από τη χρήση χημικώνΤης Μαργαρίτας Βεργολιά
Στέκεται κοντά στο δυτικό άκρο του σύγχρονου Δρόμου του Μεταξιού του 21ου αιώνα, πάνω στο «τόξο της αποσταθεροποίησης» μεταξύ νοτιοανατολικής Ασίας και Αφρικής και είναι στην «καρδιά» του πετρελαιοπαραγωγού αραβικού κόσμου. Μπορεί η θέση και ο ρόλος της στη γεωστρατηγική «σκακιέρα» να μη θεωρείται εκ πρώτης όψεως της ίδιας σπουδαιότητας με εκείνη του Ιράν. Ομως η Συρία αποτελεί την «κερκόπορτα» για τεκτονικών διαστάσεων εξελίξεις.
Βρίσκεται στον ίδιο γεωπολιτικό άξονα με την Τεχεράνη, τη Ρωσία και την Κίνα, ανάμεσα στην Τουρκία και το Ισραήλ, δίπλα στα κολοσσιαία υποθαλάσσια κοιτάσματα φυσικού αερίου της νοτιοανατολικής Μεσογείου και αποτελεί κόμβο σε ένα σύμπλεγμα υπαρχόντων ή σχεδιαζόμενων αγωγών, που ανάλογα με τις εξελίξεις θα εξυπηρετούσουν διαφορετικά διεθνή συμφέροντα και «παίκτες». Εξ ου και τα σχέδια για έξωθεν παρέμβαση στη Συρία -ως μελλοντικό «εφαλτήριο» για το Ιράν- είχαν αρχίσει να καταστρώνονται πολύ νωρίτερα από τη φρικαλέα επίθεση με χημικά όπλα κατά αμάχων, στα ανατολικά προάστια της Δαμασκού, στις 21 Αυγούστου…
Εχουν ήδη περάσει εξίμισι χρόνια από τότε που ο Σέιμουρ Χερς του αμερικανικού περιοδικού «New Yorker» αποκάλυπτε ότι η τότε προεδρία Μπους στις ΗΠΑ είχε εξουσιοδοτήσει τη CIA να κάνει -«σε συνεργασία με τη σουνιτική Σαουδική Αραβία»- μυστικές επιχειρήσεις στο Ιράν, τη Συρία και τα προπύργια της επίσης σιιτικής Χεζμπολάχ, στον νότιο Λίβανο, με στόχο την αποσταθεροποίησή τους. «Ενα υποπροϊόν αυτών των δραστηριοτήτων», έγραφε το 2007 ο Χερς, «ήταν η ενίσχυση σουνιτικών εξτρεμιστικών ομάδων».
Σχέδια απ’ το 2009
Δύο χρόνια αργότερα, το 2009, «οι Βρετανοί κατέστρωναν ήδη στρατιωτικά σχέδια για τη Συρία» αποκάλυψε o Γάλλος πρώην υπουργός Εξωτερικών επί κυβερνήσεων Μιτεράν, Ρολάν Ντιμά, μιλώντας τον περασμένο Ιούνιο στο γαλλικό LPC (σημειωτέον ότι τον Μάιο του 2011, μετά την επέμβαση του ΝΑΤΟ στη Λιβύη, ο Ντιμά κατέθεσε μήνυση κατά του Νικολά Σαρκοζί για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας).
Περίπου εκείνη την περίοδο -ενώ βρίσκονταν σε εξέλιξη οι αμερικανο-βρετανικές «ασκήσεις» επί εδάφους κι επί χάρτου-, στη Μέση Ανατολή γινόταν μετ’ εμποδίων πραγματικότητα ο αραβικός αγωγός φυσικού αερίου (χάρτης 1). Μήκους 1.200 χιλιομέτρων, έχει αφετηρία την αιγυπτιακή Ελ Αρίς, στο Βόρειο Σινά, απ’ όσου φεύγουν δύο διακλαδώσεις. Η μία καταλήγει στο ισραηλινό λιμάνι της Ασκελόν.
Η άλλη φτάνει μέσω της αιγυπτιακής Τάμπα στο ιορδανικό λιμάνι της Ακαμπα, από εκεί εκτείνεται μέχρι τα περίχωρα του Αμμάν, έπειτα συνεχίζει κοντά στη Δαμασκό μέχρι τη συριακή Χομς. Κι από εκεί υπάρχουν διακλαδώσεις προς τη λιβανέζικη Τρίπολη και το αλαουίτικο Μπανιάς στη βορειοδυτική Συρία (απ’ όπου υπήρχαν αρχικά προτάσεις να συνεχίσει υποθαλάσσια στην Κύπρο).
Η ολοκλήρωσή του προέβλεπε μία τέταρτη κατασκευαστική φάση, σε δύο ξεχωριστά κομμάτια, που θα συνέδεαν διαδοχικά τη Συρία με την Τουρκία. Το ένα κομμάτι θα ήταν μεταξύ Χομς και Χαλεπίου στον συριακό Βορρά. Το δεύτερο σχεδιαζόταν μεταξύ Χαλεπίου και της μεθοριακής τουρκικής πόλης Κιλίς. Από εκεί, το πολύτιμο αραβικό φυσικό αέριο θα κατέληγε, μέσω των τουρκικών εδαφών, στην ενεργειακά αδηφάγα -κι ακόμη πλήρως εξαρτώμενη από το ρωσικό φυσικό αέριο- Ευρώπη…
Θεωρητικά, ήταν ένα φιλόδοξο σχέδιο διακρατικής συνεργασίας στη Μέση Ανατολή, που πολύ βολικά για την Ουάσινγκτον και τους Αραβες εταίρους της θα απομόνωνε από την ενεργειακή «πίτα» το Ιράν, τη Ρωσία και την Κίνα. Εκείνη την περίοδο, υπήρξε μάλιστα μία -πρόσκαιρη όπως αποδείχθηκε- προσέγγιση μεταξύ Δαμασκού και ΗΠΑ. Παράλληλα, στο προσκήνιο έμπαινε δυναμικά και το Κατάρ.
Μετά τον εντοπισμό στον Περσικό του μεγαλύτερου κοιτάσματος φυσικού αερίου στον κόσμο (Pars) -μέρος του οποίου μοιράζεται λόγω γειτνίασης με το Ιράν- το εμιράτο είχε ήδη αναδειχθεί στον μεγαλύτερο εξαγωγέα υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) παγκοσμίως και «πλαγιοκοπούσε» την Αγκυρα για συνεργασία. Η Ντόχα παρουσίασε δύο εναλλακτικές οδούς για τους αγωγούς που διαπραγματευόταν (χάρτης 2).
Η μία ήταν μέσω Σαουδικής Αραβίας, Ιορδανίας και Συρίας, παρακάμπτοντας πλήρως το Ιράν. Η δεύτερη ήταν μέσω Σαουδικής Αραβίας, Κουβέιτ και Ιράκ, περνώντας όμως μέσα από τα «εύφλεκτα» εδάφη των Κούρδων. Σε κάθε περίπτωση, κατάληξη θα ήταν η Τουρκία και στόχευση ήταν να υποσκελιστούν τα Στενά του Ορμούζ: σημαντικός κόμβος για το διεθνές εμπόριο πετρελαίου, τα οποία όμως ελέγχει η Τεχεράνη και μπορεί να τα ανοιγοκλείνει κατά το δοκούν, ως ευθεία απειλή στην παγκόσμια οικονομία…
Παρ’ όλα αυτά, το εμιράτο εισέπραξε -ακόμη κι από εκεί που ίσως δεν το περίμενε- δύο μεγαλοπρεπέστατα «όχι». Το ένα ήλθε από τη σύμμαχο Σαουδική Αραβία, που ουδέποτε είδε με καλό μάτι τον ενισχυμένο ρόλο του μικροσκοπικού, αλλά ζάμπλουτου γείτονά του (έκτοτε μάλιστα έχουν βρεθεί σε έντονη παρασκηνιακή αντιπαλότητα, με τελευταίο δείγμα την αιγυπτιακή κρίση). Το δεύτερο ήλθε από τη Συρία…
Ο ισλαμικός αγωγός
Οπως γρήγορα απεδείχθη, ο Μπασάρ αλ Ασαντ είχε διαφορετικά σχέδια από εκείνα των ΗΠΑ και των σουνιτών περιφερειακών «γειτόνων». Η κατασκευή του τελευταίου τμήματος του Αραβικού Αγωγού καθυστερούσε. Και στις αρχές του 2011 -δύο μήνες προτού ξεσπάσουν ο πόλεμος στη Λιβύη, ο εμφύλιος στην ίδια τη Συρία κι ενώ η «αραβική άνοιξη» βρισκόταν στο φόρτε της στην Αίγυπτο- ο Σύρος πρόεδρος ξεδίπλωσε το δικό του γεωστρατηγικό όραμα, υπό τον τίτλο «Πολιτική Τεσσάρων Θαλασσών». Βάσει αυτού, η Δαμασκός θα γινόταν ο ενεργειακός κόμβος μεταξύ Μεσογείου, Κασπίας, Μαύρης Θάλασσας και Περσικού Κόλπου.
Προς επίρρωσιν όλων αυτών, τον Ιούλιο του 2011 η Δαμασκός υπέγραψε μία συμφωνία αξίας 10 δισ. δολαρίων -που ήδη «ψηνόταν» επί μήνες- για την κατασκευή ενός αγωγού 1.500 χλμ. μεταξύ Ιράν-Ιράκ-Συρίας, ο οποίος θα κατέληγε μέσω της Χομς στους τερματικούς σταθμούς της Μπανιάς ή της Ταρτούς: εκεί όπου οι Ρώσοι διατηρούν τη μοναδική μέχρι σήμερα ναυτική βάση τους στην ανατολική Μεσόγειο (χάρτης 2). Δύο μήνες αργότερα, μετά την κατ’ αρχήν αυτή συμφωνία, οι συριακές εταιρείες ανακοίνωσαν τον εντοπισμό ενός μεγάλου κοιτάσματος φυσικού αερίου (Κάρα) λίγο έξω από τη Χομς, ανατολικά της Ταρτούς και σε μικρή απόσταση από τα βόρεια σύνορα του Λιβάνου.
Βάσει των αρχικών σχεδίων -που προωθούνται μέχρι και σήμερα με συναντήσεις Ιρανών, Ιρακινών και Σύρων αξιωματούχων- ο γνωστός ως ισλαμικός ή σιιτικός αγωγός θα μπορούσε να έχει ολοκληρωθεί το 2018, με δυνατότητα μεταφοράς έως 110 εκατομμυρίων κυβικών μέτρων φυσικού αερίου ημερησίως. Στον προγραμματισμό της Τεχεράνης συμπεριλαμβάνονται και σχέδια επέκτασης του αγωγού έως τα παράλια του Λιβάνου.
Ομως εάν το εν λόγω σχέδιο υλοποιούνταν, τότε πρακτικά αυτό θα σήμαινε ότι τινάζονται συλλήβδην στον αέρα οι στρατηγικές επιδιώξεις Αμερικανών και Ισραηλινών σε πρώτο πλάνο, Σαουδαράβων και Καταριανών σε δεύτερο. Το Ιράν όχι μόνον θα έσπαγε έτσι τη διεθνή απομόνωσή του, αλλά θα αποκτούσε και πρόσβαση δίπλα στα ισραηλινά κοιτάσματα στην ανατολική Μεσόγειο κι από εκεί, μέσω μεσαζόντων, στην αγορά των Ευρωπαίων. Ενώ οι Ρώσοι -που παράλληλα συνεχίζουν την ενεργειακή «περικύκλωση» της Ευρώπης με τους αγωγούς South και North Stream- θα παρέμεναν γεωπολιτική «σφήνα» στα σχέδια για έλεγχο της ροής ενέργειας -άρα και της ανάπτυξης- από τη Μέση Ανατολή προς την Κίνα και την Ευρώπη. Αυτό, δε, ενώ Πεκίνο και Τεχεράνη αμφισβητούν ανοιχτά την παντοδυναμία(;) του αμερικανικού δολαρίου, έχοντας συνδέσει εδώ και καιρό με το ευρώ τις πετρελαϊκές συναλλαγές τους…
Οχι τυχαία, με το ξέσπασμα του συριακού εμφυλίου, οι πρώτοι στόχοι αντικαθεστωτικών και τζιχαντιστών ήταν η Χομς και το Χαλέπι. Κι επίσης όχι τυχαία ο Ασαντ, με την… αγαστή βοήθεια της Χεζμπολάχ και του Ιράν, προσπαθεί λυσσαλέα να τις ανακαταλάβει. Τον τελευταίο καιρό, έδειχνε να μη βρίσκεται και τόσο μακριά από αυτόν το στόχο, σε πείσμα της συνεχούς ενίσχυσης των ανταρτών με χρήματα και εξοπλισμό από τη Δύση, τη Σαουδική Αραβία και το Κατάρ (κυρίως μέσω Ιορδανίας και Τουρκίας). Τώρα, μετά την πρόσφατη επίθεση με τα χημικά κατά αμάχων -μία από τις πολλές που έχουν σημαδέψει τα δυόμισι χρόνια του εμφυλίου, με διεθνείς καταγγελίες για ευθύνη και των καθεστωτικών, αλλά και των αντικαθεστωτικών- η Δύση είναι έτοιμη να επέμβει κατά του καθεστώτος Ασαντ.
