Του Λουκα Τσουκαλη*Φούντωσε η συζήτηση για τη δημιουργία νέου κόμματος που θα έρθει να καλύψει το κενό που αναμφίβολα υπάρχει ανάμεσα στη Νέα Δημοκρατία και τον ΣΥΡΙΖΑ με επίκεντρο την επετειακή εκδήλωση του ΠΑΣΟΚ. Προφανώς, το ΠΑΣΟΚ, που είναι και η κύρια αιτία του κενού που δημιουργήθηκε λόγω της δικής του ραγδαίας συρρίκνωσης τα χρόνια της μεγάλης κρίσης, θέλει να λειτουργήσει ως μαμμή, αν όχι ως το θείο βρέφος από το οποίο θα αναδειχθεί και ανδρωθεί το νέο πολιτικό σχήμα.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η κρίση έχει δημιουργήσει ένα μεγάλο πολιτικό κενό μετά το ισχυρότατο χτύπημα που υπέστησαν τα δύο μεγάλα κόμματα εξουσίας της μεταπολιτευτικής περιόδου και από το οποίο δύσκολα (μάλλον αδύνατο) να μπορέσουν να ανακάμψουν. Η χρεοκοπία της χώρας, με την ευρύτερη έννοια του όρου γιατί δεν πρόκειται απλώς για οικονομική χρεοκοπία, σε συνδυασμό με το τεράστιο κόστος που ανέλαβαν τα δύο κόμματα για τη διαχείριση της κρίσης όταν η χώρα είχε πλέον φτάσει στο χείλος μιας μεγάλης εθνικής καταστροφής, δεν αφήνει μεγάλα περιθώρια, κυρίως για το ΠΑΣΟΚ που είχε την ατυχία (;) να βρεθεί, παντελώς ανέτοιμο και με σημαντικό (όχι όμως το μεγαλύτερο) μέρος της ευθύνης στην πιο μεγάλη δίνη της κρίσης.
Σίγουρα, η κρίση θα οδηγήσει (και πρέπει να οδηγήσει) σε ριζική αναδιάταξη του πολιτικού σκηνικού της χώρας. Ας ελπίσουμε ότι αυτή η αναδιάταξη δεν θα περιοριστεί στην ενίσχυση παλαιοκομμουνιστών, ψεκασμένων και ναζιστών. Γιατί αν είναι έτσι, χαθήκαμε. Αυτή είναι άλλωστε και η μεγάλη αποτυχία μέχρι σήμερα, δηλαδή η αδυναμία της κοινωνίας να αναδείξει νέες δυνάμεις που θα αναλάβουν τη ρήξη με το παρελθόν, με ένα σύστημα που προφανώς κατέρρευσε, προτείνοντας ένα νέο όραμα για την Ελλάδα. Ενα όραμα που δεν θα περιορίζεται σε συνθήματα και προτάσεις που μερικοί ξεθάβουν από τα νεκροταφεία των ιδεών, αλλά που θα βασίζεται σε γνώση της σύγχρονης πραγματικότητας εντός και εκτός συνόρων και θα μπορεί να μιλήσει στην ψυχή του Ελληνα και της Ελληνίδας που σήμερα νιώθουν βαθιά μέσα τους το αίσθημα του εξευτελισμού και πολύ λίγη ελπίδα για το αύριο. Η σημερινή Ελλάδα πληγώνει βαθιά – και μερικοί καταφεύγουν σε παραισθησιογόνα ονειρευόμενοι ψεύτικους παραδείσους, ή απλώς θέλουν να τα σπάσουν.
Μπορεί να προκύψει νέο κόμμα από παρθενογένεση; Δεν γνωρίζω την απάντηση, αν και η Ιστορία την έχει δώσει επανειλημμένα και σε διαφορετικούς τόπους. Αυτό όμως που νομίζω ότι γνωρίζω είναι ότι δεν μπορεί να προκύψει πραγματική ρήξη με το παρελθόν φτιαγμένη κυρίως με παλιά υλικά, από ιδέες και ανθρώπους. Ανασυνθέτοντας το παλαιοκομματικό σύστημα με λίγο μπόλιασμα από καινούργιο δεν θα βοηθήσει σε τίποτα, ούτε άλλωστε θα το πιστέψει και ο κόσμος. Μπορεί όμως να δώσει μια μικρή παράταση χρόνου για μερικούς, που ίσως αυτό και μόνον τους ενδιαφέρει. Για τους πιο πολλούς, φαντάζομαι, το κρίσιμο ερώτημα δεν είναι αν θα βγουν ένας ή δύο ευρωβουλευτές περισσότεροι. Βεβαίως, για όσους το θέμα τους αφορά άμεσα, η προοπτική αυτή έχει τεράστια σημασία, όχι όμως για την κοινωνία γενικότερα. Ανησυχώ μάλιστα πολύ όταν ακούω τα όργανα της διαπλοκής να βαράνε εκκωφαντικά στους ήχους του νέου κόμματος. Τερατογένεση κινδυνεύει να είναι με τέτοιους όρους.
Ας σκεφτούμε λοιπόν όλοι καλά πριν κάνουμε ο καθένας και η καθεμιά το επόμενο βήμα. Συμμερίζομαι την ανυπομονησία για το καινούργιο που αργεί τόσο πολύ να έρθει, τον φόβο ότι μπορεί να αναγκαστούμε για μια ακόμη φορά να επιλέξουμε ανάμεσα σε μια παλαιάς κοπής Νέα Δημοκρατία και έναν ΣΥΡΙΖΑ που έρχεται κυρίως από το παρελθόν, με ελάχιστη γνώση για το παρόν και μόνον συνθήματα για το μέλλον. Αλλά να θυμηθούμε επίσης ότι κάθε νέα προσπάθεια αποτυχημένη καίει ελπίδες για το μέλλον. Δεν επιζητώ το άριστο, το καλό ψάχνω. Και όταν βλέπω φωτογραφίες με πολλά πρόσωπα από το παρελθόν που θα θέλαμε όλοι να ξεχάσουμε, ξέρω καλά μέσα μου ότι δεν είναι αυτό που ψάχνουμε για να βοηθήσει να βγει η χώρα από το σημερινό τέλμα.
Να προσθέσω επίσης ότι αμφιβάλλω πολύ αν ο όρος κεντροαριστερά σηματοδοτεί το καινούργιο στις σημερινές συνθήκες που επικρατούν στη χώρα. Θα ήμουν ο τελευταίος που θα αρνιόταν τη σημασία της ιδεολογίας στην πολιτική. Αλλά σήμερα στην Ελλάδα χρειάζεται ένας ρηξικέλευθος λόγος που θα τολμάει να μιλήσει για την οικονομία και την τεχνολογία στην εποχή της παγκοσμιοποίησης, για έναν σύγχρονο δημόσιο τομέα με αξιοκρατία και όχι υποχρεωτικά μονιμότητα, για νέες συλλογικότητες και ατομικά δικαιώματα, καθώς και ένα ισχυρό δίκτυο κοινωνικής αλληλεγγύης. Και για όλα αυτά, ο όρος κεντροαριστερά δεν λέει πλέον και πάρα πολλά.
Και κάτι ακόμη. Μιλάνε αρκετοί για τη δημιουργία ενός ευρύτερου, χαλαρού σχηματισμού με τη συμμετοχή σημερινών κομμάτων, τάσεων και προσωπικοτήτων, μια ελληνική «Ελιά» στα πρότυπα του συνασπισμού που δημιουργήθηκε στην Ιταλία πριν από αρκετά χρόνια. Είχα την εντύπωση ότι η «Ελιά» δεν θεωρείται ως πετυχημένο παράδειγμα από τους ίδιους τους Ιταλούς που συμμετείχαν στο εγχείρημα. Γιατί θέλουμε να το μιμηθούμε εμείς εδώ;
* Ο κ. Λουκάς Τσούκαλης είναι καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, επισκέπτης καθηγητής στο King’s College του Λονδίνου και πρόεδρος του ΕΛΙΑΜΕΠ.
