Ξεκίνησε ο δεύτερος και πιο σκληρός πόλεμος κατά της τρομοκρατίας Το τοξικό άνθος της ISIS, η χρηματοπιστωτική κρίση, το ποτάμι των προσφύγων

Μποζανίνου Τάνια, Ψυχάρη Ειρήνη, Μητροπούλου Ειρήνη, Μαλαβάκης Σάκης-Η κλίμακα των τρομοκρατικών επιθέσεων στο Παρίσι, η χειρότερη επίθεση στη Γαλλία μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, άφησε τον δυτικό κόσμο μουδιασμένο. Η μαζική σφαγή πολιτών για επίδειξη ισχύος από το Ισλαμικό Κράτος είναι συχνό φαινόμενο - είτε πρόκειται για την επίθεση στη Βηρυτό μόλις μία ημέρα πριν από τα γεγονότα στη γαλλική πρωτεύουσα είτε για τις βομβιστικές επιθέσεις και τις εκτελέσεις πολιτών στα εδάφη των χωρών που ελέγχει η οργάνωση. Το γεγονός όμως ότι συνέβη στην καρδιά της Ευρώπης, με τόσα θύματα και λίγους μήνες αφότου ο γάλλος πρόεδρος Φρανσουά Ολάντ ανακοίνωσε τη συμμετοχή της Γαλλίας στις αεροπορικές επιδρομές κατά του Ισλαμικού Κράτους σε Ιράκ και Συρία, έκανε πολλούς αναλυτές να μιλούν για ένα νέο είδος τρομοκρατίας. Ποια είναι τα πολιτικά, ιδεολογικά και στρατιωτικά χαρακτηριστικά της; Και πόσο υπεύθυνη είναι η Δύση με τις ενέργειές της στη Μέση Ανατολή για την κλιμάκωση των φαινομένων βίας και μίσους;

Το ποτάμι της προσφυγιάς

Ο δεύτερος και πιο σκληρός πόλεμος κατά της τρομοκρατίας - αν «πρώτος» είναι αυτός που ξέσπασε την αποφράδα 11η Σεπτεμβρίου 2001 με στόχους επί αμερικανικού εδάφους - μοιάζει να έχει ξεκινήσει. Η αποτυχία της Αραβικής Ανοιξης έκλεισε κάθε δρόμο για εναλλακτική δημοκρατική προοπτική απέναντι στον θεοκρατικό μονόλογο. Η χρηματοπιστωτική κρίση και το ποτάμι της προσφυγιάς συμπλήρωσαν το σκηνικό. Το αποτρόπαιο Ισλαμικό Κράτος δεν έχει προηγούμενο. Μια οργάνωση ισλαμιστών εξτρεμιστών ελέγχει εδάφη (στη Συρία, στο Ιράκ και ορισμένα σημεία της Λιβύης), έχει τεράστια έσοδα, εγκαθιδρύει κρατικές δομές, παίζει το Διαδίκτυο «στα δάχτυλα» εκμεταλλευόμενη τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για στρατολόγηση και διάδοση του μηνύματός της και διαθέτει ένα ευρύ δίκτυο τυφλών «ακολούθων», έτοιμων να θυσιαστούν για τον σκοπό του τζιχάντ. Οι πρόσφατες επιθέσεις στο Παρίσι απαιτούσαν μεγαλύτερη οργάνωση, σχεδιασμό και συντονισμό σε σχέση με την επίθεση στις αρχές του έτους στο σατιρικό περιοδικό «Charlie Hebdo».

Πολιτικά κέρδη

«Η τρομοκρατία του Ισλαμικού Κράτους είναι νέο και παλαιό φαινόμενο ταυτόχρονα. Είναι νέο ως προς την εξειδίκευση στην τεχνολογία και στην προπαγάνδα αλλά είναι και παλαιό επειδή η βία ενάντια σε "μαλακούς στόχους" έχει ως στόχο πολιτικά κέρδη» είπε στο «Βήμα» ο Χαλίλ Μαράρ, καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο Governors State University στις Ηνωμένες Πολιτείες. «Αν μπορούσα να συνοψίσω σε λίγα λόγια τους στόχους του Ισλαμικού Κράτους, θα έλεγα ότι, πρώτον, επιδιώκει να ενισχύσει την αξιοπιστία του στην περιοχή της Μέσης Ανατολής, επιθυμεί να εκδιώξει τη Δύση από την περιφέρεια και εξαπολύει έναν ιερό πόλεμο στον οποίο οι πρώτοι στόχοι είναι οι σιίτες και οι ανυπάκουοι σουνίτες, έπειτα τα καθεστώτα της Μέσης Ανατολής και μετά οι δυτικές χώρες των οποίων πελάτες είναι αυτά τα καθεστώτα» συμπλήρωσε.

«Η τρομοκρατία ως στρατηγική βασίζεται στη χρήση συμβολικής βίας. Οι τρομοκρατικές οργανώσεις χρησιμοποιούν τη βία ενάντια σε λίγους για να επηρεάσουν τη συμπεριφορά των πολλών. Και ένας από τους πιο αποτελεσματικούς τρόπους είναι η χρήση προκλητικής βίας που καταστρέφει την πιθανότητα συμβιβασμού, μιας συμφωνίας που είναι προϊόν διαπραγμάτευσης - δηλαδή, τη ραχοκοκαλιά της ζωής σε μια σύγχρονη, πολυεθνική, πολυπολιτισμική φιλελεύθερη δημοκρατία» μας εξήγησε ο Ράνταλ Λο, καθηγητής Ιστορίας στο Κολέγιο Birmingham-Southern στις Ηνωμένες Πολιτείες. Και προσέθεσε: «Το Ισλαμικό Κράτος έχει σκοπό να προκαλέσει τη δυσανάλογη απάντηση των δυτικών κρατών. Οι επιθέσεις στο Παρίσι αυξάνουν τις πιθανότητες να συμβεί αυτό».  Ολοι οι δράστες των τρομοκρατικών επιθέσεων στην Ευρώπη τα τελευταία χρόνια ήταν μεγαλωμένοι στη Δύση. Και όμως, δεν είχαν περάσει ούτε 24 ώρες από τα αιματηρά γεγονότα στο Παρίσι και η Πολωνία έσπευσε να συνδέσει την τρομοκρατία με το Προσφυγικό. Η νέα πολωνική κυβέρνηση δήλωσε ότι η χώρα δεν μπορεί πλέον να δεχθεί πρόσφυγες με βάση τις ποσοστώσεις προς μετεγκατάσταση που είχαν συμφωνήσει πρόσφατα με πολύ κόπο οι «28». Ακολούθησε η Σλοβακία, η οποία με το ίδιο επιχείρημα τίναξε και τις δικές της «δεσμεύσεις» στον αέρα. Και τα ευρωπαϊκά ακροδεξιά κόμματα έσπευσαν να εκμεταλλευτούν τις επιθέσεις για να προωθήσουν τις ξενοφοβικές και ρατσιστικές πολιτικές τους.

ΣΥΡΙΑ: Διεμερίσαντο τα ιμάτιά της
Μη εφαρμόσιμο θεωρεί ο σύρος πανεπιστημιακός και μετριοπαθής πολιτικός Μπουράν Γκαλιούν το σχέδιο των δυτικών κυβερνήσεων για μια νέα, πολυδιασπασμένη και ειρηνική Συρία
Απαισιόδοξος για το μέλλον της Συρίας, όπως αυτό αποφασίστηκε στη σύνοδο της Βιέννης το περασμένο Σάββατο, δηλώνει μιλώντας στο «Βήμα» ο Μπουράν Γκαλιούν, καθηγητής Πολιτικής Κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο της Σορβόννης στο Παρίσι. Ο κ. Γκαλιούν ήταν ο πρώτος πρόεδρος (2011-12) του Εθνικού Συμβουλίου της Συρίας το οποίο εκπροσωπεί τη μετριοπαθή συριακή αντιπολίτευση.

«Για πρώτη φορά έγιναν πραγματικές διαπραγματεύσεις αλλά το σχέδιο για το μέλλον της Συρίας δεν πρόκειται να εφαρμοστεί γιατί περιέχει πολλά ασαφή σημεία» λέει στο «Βήμα» σχολιάζοντας τις διαπραγματεύσεις που πραγματοποιήθηκαν ανάμεσα στους υπουργούς Εξωτερικών 20 κρατών (ΗΠΑ, Ρωσίας, Ιράν, Σαουδικής Αραβίας κ.λπ.) την επομένη των τρομοκρατικών επιθέσεων στο Παρίσι.  Στη Βιέννη - όπως και στις προηγούμενες προσπάθειες στη Γενεύη οι οποίες είχαν καταλήξει στο κενό - το κυριότερο σημείο τριβής ήταν το μέλλον του Μπασάρ αλ Ασαντ.

«Υπάρχουν έντονες διαφωνίες για τον ρόλο του Ασαντ αλλά και άλλα ασαφή σημεία γύρω από τα οποία θα προκληθούν συγκρούσεις. Οπως το ζήτημα της τρομοκρατίας: οι συμμετέχοντες δεν κατάφεραν να συμφωνήσουν στο πώς θα οριστεί ποιες ομάδες είναι τρομοκρατικές και ποιες μετριοπαθείς. Επίσης ασαφείς παραμένουν οι αρμοδιότητες της μεταβατικής κυβέρνησης. Το υπ' αριθμόν ένα πρόβλημα είναι τα σώματα ασφαλείας - αυτά θα εγγυώνται την εξουσία της κυβέρνησης; Τέλος, δεν είναι σαφής ούτε ο στόχος της μεταβατικής κυβέρνησης - μετάβαση σε τι ακριβώς;».  Ο κ. Γκαλιούν - σύρος σουνίτης γεννημένος στη Χομς - καλεί τη διεθνή κοινότητα να αναζητήσει «ένα πιο ισορροπημένο σχέδιο» καθώς θεωρεί πως εκείνο που αποφασίστηκε στη Βιέννη φέρει δυσανάλογα τη σφραγίδα της Ρωσίας και του Ιράν, ιδίως όσον αφορά τον Ασαντ.

Στο 1916 οι ρίζες του σημερινού εμφυλίου

Το χρονοδιάγραμμα που συμφωνήθηκε στη Βιέννη προβλέπει εκεχειρία ανάμεσα στις αντιμαχόμενες πλευρές υπό την αιγίδα του ΟΗΕ από 1ης Ιανουαρίου 2016. Στη συνέχεια, θα σχηματιστεί μια αντιπροσωπευτική μεταβατική κυβέρνηση που θα τους περιλαμβάνει όλους (πλην των τρομοκρατών) η οποία θα καταρτίσει το νέο Σύνταγμα της χώρας εντός έξι μηνών προκειμένου να διοργανωθούν ελεύθερες εκλογές ως το 2017.  

Το υπεραισιόδοξο αυτό σχέδιο παραβλέπει ένα σημαντικό σημείο: ότι ο σημερινός εμφύλιος στη Συρία έχει τις ρίζες του στο 1916 και στη συμφωνία Σάικς - Πικό με την οποία ο βρετανός στρατιωτικός Μαρκ Σάικς και ο γάλλος διπλωμάτης Φρανσουά Ζορζ-Πικό ανάγκασαν άσχετους μεταξύ τους λαούς να συνυπάρξουν εντός τεχνητά κατασκευασμένων συνόρων. Σουνίτες, αλεβίτες, Κούρδοι, χριστιανοί, δρούζοι, Παλαιστίνιοι, Τουρκμένοι και άλλοι εξαναγκάστηκαν να ζήσουν μαζί στη «Συρία».  Για πολλούς η μόνη λύση είναι να διαμελιστεί η χώρα σε τρεις τομείς: τον αλεβιτικό που θα περιλαμβάνει τη Δαμασκό και την ακτή, τον κουρδικό στον Βορρά και τον σουνιτικό στο κέντρο - αφού προηγουμένως ηττηθεί το Ισλαμικό Κράτος το οποίο, από μόνο του, αποτελεί πολύ δύσκολο στόχο. Στην καλύτερη περίπτωση, ύστερα από τόσα χρόνια εμφυλίου, οι τρεις παραπάνω τομείς θα μπορούσαν να σχηματίσουν μια χαλαρή ομοσπονδία.  Για πάρα πολλούς όμως τυχόν διαμελισμός της Συρίας αποτελεί ανάθεμα. Προς το παρόν, ο υπ' αριθμόν ένα στόχος της διεθνούς κοινότητας είναι να πατάξει το Ισλαμικό Κράτος. Τίποτα δεν μας εγγυάται όμως ότι δεν θα το διαδεχθεί μια νέα τρομοκρατική οργάνωση, όπως ακριβώς το ISIS διαδέχθηκε την Αλ Κάιντα. Το πρόβλημα με το μέλλον της Συρίας είναι ότι αποφασίζεται από τη διεθνή κοινότητα με γνώμονα τα γεωπολιτικά συμφέροντα καθενός από τα κράτη που συμμετέχουν στις συνομιλίες. 

Οι πρωταγωνιστές και τα αντικρουόμενα συμφέροντα μιας δύσκολης «Συμμαχίας»

ΓΑΛΛΙΑ

«Ανελέητος» στα λόγια

Με την κήρυξη πολέμου λίγες ώρες μετά το μακελειό στο Παρίσι, ο Φρανσουά Ολάντ μίλησε για ανελέητη στρατιωτική απάντηση κατά του ISIS. Η Γαλλία στέλνει αεροπλανοφόρο στον Περσικό και βομβαρδίζει σαρωτικά θέσεις ισλαμιστών. Αλλά θα πάρει το ρίσκο της ανάπτυξης χερσαίας δύναμης; Μάλλον όχι. Οι περισσότεροι αναλυτές εκτιμούν ότι το πιθανότερο είναι ο Ολάντ να προσπαθήσει να βρει μια «γρήγορη» διπλωματική λύση στον πόλεμο στη Συρία, ενώ ταυτόχρονα θα εντείνει τις αεροπορικές επιδρομές κατά του Ισλαμικού Κράτους.

ΓΕΡΜΑΝΙΑ - ΕΕ

Δεν πέφτουν στη φωτιά

«Είμαστε όλοι Γάλλοι» φώναξαν οι ηγέτες της ενωμένης Ευρώπης στο κύμα της αλληλεγγύης που πλημμύρισε τη Γηραιά Ηπειρο. «Ολοι μαζί θα δώσουμε την απάντηση» είπε και η Ανγκελα Μέρκελ. Αλλά η ανάληψη πανευρωπαϊκής στρατιωτικής επιχείρησης κατά των τζιχαντιστών σκοντάφτει σε ποικίλα εθνικά συμφέροντα και στον διαφορετικό βαθμό προθυμίας των χωρών της ΕΕ και του ΝΑΤΟ να πέσουν στη φωτιά. Οι Βρετανοί, ας πούμε, δηλώνουν πανέτοιμοι, την ώρα που άλλοι διστάζουν και κάποιοι είναι εντελώς αρνητικοί.

ΗΠΑ

Ο ρεαλιστής Ομπάμα

Αποκλείοντας επανάληψη του καταστροφικού ιρακινού πολέμου, ο Ομπάμα δεν αφήνει κανένα περιθώριο άμεσης αμερικανικής εμπλοκής στο έδαφος. Οι ΗΠΑ χτυπάνε από αέρος τους φανατικούς του ISIS, αλλά γνωρίζουν ότι δεν θα μπορέσουν να πετύχουν στρατηγικούς στόχους στη Μέση Ανατολή χωρίς συμμαχίες. Στο πλαίσιο αυτό εντάσσεται η ιστορική συμφωνία με το Ιράν, αν και οι δύο χώρες διαφωνούν για την τύχη του Ασαντ. Οι ΗΠΑ επιμένουν ότι ο δικτάτορας πρέπει να φύγει, ενώ οι μουλάδες, οικονομικοί και στρατιωτικοί σύμμαχοι του καθεστώτος, τον βλέπουν σαν μέρος της πολιτικής λύσης.

ΡΩΣΙΑ

«Οχι λύση χωρίς εμάς»

Ιστορικός σύμμαχος του καθεστώτος της Δαμασκού, το Κρεμλίνο εκμεταλλεύεται τώρα τη διεθνή κατακραυγή από ηγετική θέση στην πανστρατιά κατά των τρομοκρατών. Βομβαρδίζοντας τους εχθρούς του Ασαντ ο Πούτιν θωρακίζει το τελευταίο στρατιωτικό προπύργιο της Ρωσίας στη Μέση Ανατολή, τη ναυτική βάση της Λαττάκειας στη Συρία. Αλλά κυρίως δείχνει ότι η λύση για αυτή την παγκόσμια κρίση περνάει μέσα από τη Μόσχα. Ιδανικό αντίδοτο για να βγει από την απομόνωση λόγω Ουκρανίας και να ξαναπαίξει ρόλο υπερδύναμης στις παγκόσμιες υποθέσεις.

ΙΡΑΝ

Οι προστάτες του Ασαντ

Χωρίς τον σιίτη Μεγάλο Αδελφό ο αλεβίτης Ασαντ θα ήταν τελειωμένος. Η συμμαχία Τεχεράνης - Δαμασκού γεννήθηκε στον «σεισμό» της ισλαμικής επανάστασης του 1979 και έγινε ακόμη πιο στενή τη δεκαετία του '80, όταν ο Σαντάμ Χουσεΐν επιτέθηκε στο Ιράν. Τότε η Συρία ήταν η μοναδική αραβική χώρα που στήριξε ανοιχτά την Τεχεράνη. Σήμερα το Ιράν παρέχει στον απομονωμένο Ασαντ όπλα και πετρέλαιο σε μειωμένες τιμές, με αρκετούς άνδρες της επίλεκτης στρατιωτικής δύναμης των Φρουρών της Επανάστασης να πολεμάνε στο πλευρό του.

ΤΟΥΡΚΙΑ

Ο εφιάλτης του Ερντογάν

Από τους χαμένους στον συριακό πόλεμο είναι ο Ερντογάν. Ενώ αρνιόταν να μπει στη συμμαχία εναντίον του ISIS, η Τουρκία συμφώνησε, μόλις τον Αύγουστο, να παραχωρήσει τις βάσεις της στα αμερικανικά αεροπλάνα που βομβαρδίζουν τους τζιχαντιστές. Το πλήρωσε με τρεις πολύνεκρες τρομοκρατικές επιθέσεις - αν αποδειχθούν έργο του ISIS. Αλλά ο εφιάλτης της Αγκυρας λέγεται «Μεγάλο Κουρδιστάν». Στόχος της είναι να εμποδίσει πάση θυσία τους κούρδους μαχητές που πολεμάνε το ISIS να ιδρύσουν κράτος στη Βόρεια Συρία, το οποίο θα άνοιγε τον δρόμο στα 15 εκατ. Κούρδων της Τουρκίας να τους ακολουθήσουν.

ΚΟΥΡΔΟΙ

Οι απολύτως απαραίτητοι

Με στόχο την ίδρυση κάποια μέρα του δικού τους κράτους, οι Κούρδοι τόσο της Συρίας όσο και του Ιράκ διαθέτουν τις πιο αξιόπιστες χερσαίες δυνάμεις στον πόλεμο κατά του ISIS. Θεωρούνται από όλους απολύτως απαραίτητοι για να είναι αποτελεσματικοί οι αεροπορικοί βομβαρδισμοί εναντίον των τζιχαντιστών. Λαϊκές Μονάδες Προστασίας (YPG) στη Συρία και μαχητές του τουρκικού ΡΚΚ πολεμούν μαζί με ιρακινούς κούρδους Πεσμέργκα τους ισλαμιστές του ISIS στο Βορειοδυτικό Ιράκ και αλλού, όπως στο Κομπανί, όπου βοήθησαν τους Κούρδους της Συρίας.

ΣΑΟΥΔΙΚΗ ΑΡΑΒΙΑ

Χρήματα στον τζιχάντ

Πατρίδα του Προφήτη, θεματοφύλακας του πιο ακραίου Ισλάμ όπου Γης, καθισμένη πάνω σε έναν ωκεανό μαύρου χρυσού, η Σαουδική Αραβία υποστηρίζει με κάθε τρόπο, οικονομικό και ιδεολογικό - θρησκευτικό, σουνίτες εξτρεμιστές στο Ιράκ και στη Συρία για να υπονομεύσει τον αιώνιο εχθρό, το σιιτικό Ιράν. Ιδίως μετά την πρόσφατη ομαλοποίηση των σχέσεων των μουλάδων με τις ΗΠΑ, οι Σαουδάραβες, προνομιακοί σύμμαχοι της Δύσης ελέω πετρελαίου έναν αιώνα τώρα, τρέμουν μη χάσουν την πρωτοκαθεδρία.

ΙΣΡΑΗΛ

Φόβος για την «τριπλέτα»

Τεχεράνη, Δαμασκός, Χεζμπολάχ. Αυτή η σιιτική «τριπλέτα» είναι ο φόβος και ο τρόμος του Ισραήλ. Να γιατί ο σκληρός πρωθυπουργός Νετανιάχου κάνει τα στραβά μάτια στους βάρβαρους τζιχαντιστές του ISIS που πολεμάνε εναντίον του κοινού εχθρού Ασαντ στη γειτονική Συρία. Προτεραιότητα εθνικής ασφαλείας είναι να σταματήσει η μεταφορά προηγμένων όπλων, ιρανικών πυραύλων εδάφους-αέρος μεγάλου βεληνεκούς, προς τον Νότιο Λίβανο, στα σύνορα του εβραϊκού κράτους. Στον τελευταίο πόλεμο με τη Χεζμπολάχ, το 2006, 200.000 Ισραηλινοί έτρεχαν σε καταφύγια για να γλιτώσουν από τους πυραύλους της οργάνωσης.

Αναθεωρείται η Συνθήκη Σένγκεν
Οι υπουργοί Εσωτερικών και Δικαιοσύνης των 28 κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ενωσης ζήτησαν από την Κομισιόν να προτείνει ως τα τέλη του 2015 μια αναθεώρηση των όρων της Συνθήκης Σένγκεν, της αποκαλούμενης από αναλυτές «πετράδι του στέμματος της ΕΕ». Θα ξαναγίνουν αυστηρότεροι οι έλεγχοι στα εξωτερικά σύνορα της Ενωσης και οι όροι διακίνησης πολιτών στο εσωτερικό, όχι μόνο ξένων υπηκόων αλλά και Ευρωπαίων.