Το Ισραήλ θέλει, η Ελλάδα μπορεί; Η ενεργειακή και οικονομική συνεργασία Τι επιδιώκει η κυβέρνηση Νετανιάχου από την επίσκεψη Τσίπρα

Αθανασόπουλος Αλ. Άγγελος - Η συνάντηση του έλληνα πρωθυπουργού με τον Βενιαμίν Νετανιάχου θα δώσει το στίγμα για τα επόμενα βήματα στις διμερείς σχέσεις αλλά και στη στάση των δύο χωρών στα περιφερειακά σχήματα της Ανατολικής Μεσογείου

Πέντε χρόνια έχουν περάσει από την έναρξη της ελληνοϊσραηλινής προσέγγισης του 2010. Πλέον η Αθήνα και το Τελ Αβίβ βρίσκονται μπροστά σε ένα σταυροδρόμι. Εχει φθάσει η στιγμή που οι δύο πλευρές πρέπει να αποφασίσουν για τη διεύρυνση της συνεργασίας τους, πέραν των στενών δεσμών στον αμυντικό τομέα, στο οικονομικό πεδίο και στην ενέργεια. Στο πλαίσιο αυτό, η επίσκεψη του Αλέξη Τσίπρα στο Ισραήλ στις 25 Νοεμβρίου (θα μεταβεί και στη Ραμάλα την επομένη) αποκτά ευρύτερη σημασία, εφόσον, όπως ο ίδιος μονότονα επαναλαμβάνει, η Ελλάδα έχει γεωπολιτική αξία που πρέπει να εκμεταλλευθεί. Ωστόσο η Αθήνα δεν μοιάζει να έχει ξεκαθαρίσει τι ακριβώς επιδιώκει και κυρίως με ποια μέθοδο θα πετύχει όσα θέλει.

Η ισραηλινή πλευρά επεδίωκε επί μακρόν την επίσκεψη Τσίπρα. Η συνάντηση με τον Βενιαμίν Νετανιάχου θα δώσει το στίγμα για τα επόμενα βήματα στις διμερείς σχέσεις αλλά και στη στάση των δύο χωρών στα περιφερειακά σχήματα της Ανατολικής Μεσογείου. Διπλωματικές πηγές δεν κρύβουν ότι παρά τις διαβεβαιώσεις που ιδιωτικώς και παρασκηνιακώς είχαν δοθεί προς τους Ισραηλινούς πριν από την άνοδο του ΣΥΡΙΖΑ στην εξουσία, το Τελ Αβίβ διατηρούσε επιφυλάξεις για τη συνέχιση της συνεργασίας.

Ο κ. Τσίπρας προσπάθησε να καθησυχάσει την ισραηλινή πλευρά. Δεν υπήρξε όμως η παραμικρή πρόοδος στις συμφωνίες που υπεγράφησαν κατά την επίσκεψη Σαμαρά το 2013. Αρμόδιες πηγές σημειώνουν ανωνύμως ότι ο έλληνας πρωθυπουργός συνομίλησε με την πρέσβη του Ισραήλ στην Αθήνα Ιρίτ Μπεν-Αμπα λίγες ημέρες μετά την ανάληψη των καθηκόντων του και τη διαβεβαίωσε ότι θα συνεχίσει την πολιτική των προκατόχων του. Είχε προηγηθεί, προεκλογικά, επαφή της ισραηλινής πρεσβείας με στενότατο συνεργάτη του μετέπειτα Πρωθυπουργού που είχε προλειάνει το έδαφος...

Ακόμη και η επιθυμία πολλών εντός ΣΥΡΙΖΑ να προχωρήσει η κυβέρνηση σε αναγνώριση ανεξάρτητου παλαιστινιακού κράτους δεν ευοδώθηκε. Επίσης η ιδέα να υπάρξει σχετικό ψήφισμα του Κοινοβουλίου μοιάζει να έχει παραπεμφθεί στις ελληνικές καλένδες. Οι επισκέψεις των υπουργών Εξωτερικών και Εθνικής Αμυνας, Νίκου Κοτζιά και Πάνου Καμμένου αντιστοίχως, λειτούργησαν ως... αποδεικτικά στοιχεία της βούλησης για συνεννόηση που δεν έχει περάσει όμως σε πρακτικό επίπεδο.

Ισραηλινό know-how στην οικονομία

Την περασμένη εβδομάδα «Το Βήμα» βρέθηκε στο Ισραήλ έπειτα από πρόσκληση του υπουργείου Εξωτερικών και είχε την ευκαιρία να συνομιλήσει με ισραηλινούς αξιωματούχους. Αναμφίβολα, υπάρχει η περιέργεια να γνωρίσουν από κοντά τον νεαρό έλληνα πρωθυπουργό (θα συνοδεύεται από τους Νίκο Κοτζιά, Νίκο Παππά και Χρήστο Σπίρτζη). Διαφαίνεται επίσης μια πρόθεση εμβάθυνσης της συνεργασίας. Ισραηλινές πηγές σημείωναν ότι ο κ. Τσίπρας ζήτησε να διερευνηθεί η συνεργασία σε τομείς όπως οι νεοφυείς επιχειρήσεις (start-ups) όπου η ισραηλινή τεχνογνωσία θεωρείται κορυφαία διεθνώς. Θα μπορούσε επίσης να υπάρξει συνεργασία και σε συμπαραγωγές στον αμυντικό τομέα (π.χ. UAVs).

Επιπλέον, ορισμένοι στο Ισραήλ πιστεύουν ότι η Ελλάδα θα μπορούσε να μιμηθεί την πορεία οικονομικής ανόρθωσης του Ισραήλ από τα μέσα της δεκαετίας του 1980 και μετά - εφόσον όμως γίνουν οι δύσκολες μεταρρυθμίσεις. Αυτό που πρέπει επίσης να λυθεί είναι η αδυναμία της ελληνικής γραφειοκρατίας να ανταποκριθεί στις ανάγκες, με αποτέλεσμα τετράχρονη κωλυσιεργία στο θέμα της κατασκευής υποδομών αφαλάτωσης σε ελληνικά νησιά...

Ενέργεια: πολλά σενάρια, λίγες αποφάσεις

Η συνεργασία στον ενεργειακό τομέα θα αποτελέσει βασικό κομμάτι των συνομιλιών. Η πραγματικότητα είναι ότι έχουν υπάρξει σοβαρές καθυστερήσεις από την ισραηλινή πλευρά, λόγω των νομικών περιπλοκών με ζητήματα ανταγωνισμού και με τον ρόλο των εταιρειών Delek και Noble.

Η Ελλάδα «παίζει» σε ένα από τα βασικά σενάρια. Αυτό δεν αφορά την κατασκευή υποθαλάσσιου αγωγού που θα συνδέει τα ισραηλινά κοιτάσματα με την Κρήτη, μέσω Κύπρου. Αυτός κρίνεται οικονομικά ασύμφορος και τεχνολογικά δύσκολος. Οι Ισραηλινοί προτιμούν την ακόλουθη λύση: την κατασκευή ενός αγωγού από το κοίτασμα «Λεβιάθαν» προς την Κύπρο, όπου εκεί το αέριο θα υγροποιείται. Στη συνέχεια θα μεταφέρεται με ειδικά πλοία στην Ελλάδα με σκοπό να τροφοδοτεί μελλοντικά τους αγωγούς ΤΑΡ και IGB - ιδιαίτερα εφόσον «τρέξει» και η κατασκευή δεύτερου τερματικού σταθμού LNG στην Αλεξανδρούπολη.

Υπάρχει ωστόσο ένα νέο στοιχείο που θα μπορούσε να περιπλέξει αυτό το σενάριο. Σχετίζεται με την πρόθεση των Αμερικανών να πουλήσουν υγροποιημένο σχιστολιθικό αέριο στην Ελλάδα, τροφοδοτώντας μελλοντικά τη Βουλγαρία και άλλες χώρες μέσω του IGB. Η εταιρεία που ενδιαφέρεται είναι η Cheniere, που θα αρχίσει σταδιακά εξαγωγές από το 2016 σε συνεργασία με τον όμιλο Κοπελούζου που θα δραστηριοποιηθεί στον σταθμό LNG στην Αλεξανδρούπολη. Οπως όμως αναρωτιούνται αρμόδιες ισραηλινές πηγές, αν έρθουν μεγάλες ποσότητες αμερικανικού αερίου, πόσο βιώσιμη θα είναι η «ελληνική λύση» για το ισραηλινό αέριο;

Αυτή φυσικά δεν είναι η μόνη λύση που εξετάζουν οι Ισραηλινοί, αλλά οι υπόλοιπες δεν ευνοούν άμεσα τα ελληνικά συμφέροντα. Μια νέα ιδέα που έχει αρχίσει να κυκλοφορεί είναι να κατασκευαστούν αγωγοί από τα ισραηλινά και κυπριακά κοιτάσματα στην Αίγυπτο, όπου η ανακάλυψη του γιγαντιαίου κοιτάσματος «Ζορ» αλλάζει το σκηνικό. Το αέριο θα μπορούσε να υγροποιείται στους δύο τερματικούς σταθμούς της Αιγύπτου και κατόπιν με πλοία να μεταφέρεται είτε στην Ευρώπη είτε μέσω της Διώρυγας του Σουέζ στην Ανατολική Ασία.

Ο αγωγός αερίου
Τριγωνικέςσχέσεις και Τουρκία
Μια άλλη ιδέα είναι η μεταφορά αερίου μέσω Τουρκίας. Οι σχέσεις Τελ Αβίβ - Αγκυρας παραμένουν, σε στρατηγικό επίπεδο, δύσκολες και μάλλον δεν θα επανέλθουν στα επίπεδα προ του 2010. Ωστόσο, όλο και περισσότερο, ισραηλινοί αξιωματούχοι κάνουν λόγο στις ιδιωτικές συνομιλίες τους για τον όγκο των διμερών εμπορικών συναλλαγών που παρέμεινε ανεπηρέαστος παρά τη διπλωματική ψύχρανση και δεν κρύβουν ότι εφόσον η Αγκυρα το θελήσει τα πράγματα θα βελτιωθούν ταχέως.

Επομένως, οι Ισραηλινοί δεν αποκλείουν την τουρκική οδό. Προϋπόθεση όμως αποτελεί η επίλυση του Κυπριακού, ώστε να μπορέσει να περάσει από εκεί ο αγωγός αερίου. Οι Αμερικανοί, οι οποίοι δεν θέλουν την απομόνωση της Τουρκίας από την περιφερειακή συνεργασία, προέκριναν κάποια στιγμή την ιδέα μιας ενδιάμεσης λύσης στο Κυπριακό, ώστε να ξεκλειδώσει η όδευση μέσω Τουρκίας. Το σενάριο δεν ευοδώθηκε λόγω αντιδράσεων της Αγκυρας.

Στις 16 Δεκεμβρίου θα πραγματοποιηθεί στην Ιερουσαλήμ συνάντηση των γενικών γραμματέων Ισραήλ, Ελλάδας, Κύπρου που θα προετοιμάσει την Τριμερή Σύνοδο Κορυφής, πιθανότατα εντός του Ιανουαρίου. Στις αρχές του ίδιου μήνα προγραμματίζεται και συνάντηση των υπουργών Ενέργειας. Επίσης εντός του Δεκεμβρίου αναμένεται να λάβει χώρα στην Αθήνα Τριμερής Σύνοδος Κορυφής Ελλάδας, Κύπρου, Αιγύπτου. Παρά τις διακηρύξεις, δεν είναι σαφές ποια ακριβώς θα είναι τα αποτελέσματα για την Αθήνα, καθώς στο μείζονος σημασίας θέμα των θαλασσίων ζωνών η στάση του Καΐρου παραμένει, στην καλύτερη περίπτωση, αμφίσημη.

Η σχέση Λευκωσίας - Τελ Αβίβ πάντως έχει σφυρηλατηθεί με περισσότερη επιμέλεια. Το φυσικό αέριο και η άμυνα ευνοούν κάτι τέτοιο. Επίσης, ο πρόεδρος Νίκος Αναστασιάδης βρέθηκε πρόσφατα στην Ιορδανία, μια χώρα που λόγω του Συριακού και του Προσφυγικού, θεωρείται από τη Δύση κομβική για γεωστρατηγικούς λόγους. Λογικά, η επόμενη τριμερής θα είναι αυτή μεταξύ Αθήνας, Λευκωσίας και Αμμάν, αλλά η χώρα μας σπεύδει πάλι ασθμαίνουσα.