Είχα πολύ ενδιαφέρουσες
συζητήσεις στη Μόσχα την περασμένη εβδομάδα με ρώσους διεθνολόγους καθώς
και με σπουδαστές του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων. Το ζήτημα που
κυριάρχησε ήταν φυσικά η Ουκρανία, ιδιαίτερα το τι έπεται. Η ουκρανική
κρίση θα εξαπλωθεί στις χώρες της Βαλτικής, στη Μολδαβία, στον Καύκασο;
Εθεσα το ζήτημα σε αξιωματούχο του ρωσικού υπουργείου Εξωτερικών. Ηταν
κατηγορηματικός και μάλιστα επανειλημμένως μου τόνισε ότι η κρίση δεν θα
διαχυθεί. Δηλαδή, αν κατάλαβα καλά, δεν θα έχουμε ρωσικές φασαρίες στη
Βαλτική είτε στη Μολδαβία ούτε στρατιωτική δράση στον Καύκασο. Ηταν
σοβαρός. Οι Ρώσοι επιμένουν σ' αυτό. Εχουν να ασχοληθούν με την Ουκρανία
και να τα βγάλουν πέρα με τις κυρώσεις, έστω και αν τα καταφέρνουν με
τα οικονομικά προβλήματα. Η Δύση έχει τα μέσα να αντιμετωπίζει πολλαπλές
κρίσεις. Η Ρωσία πρέπει να περιορίσει την κρίση στην Ουκρανία.
Οι Ρώσοι θα ικανοποιούνταν με κάποιον βαθμό αυτονομίας για τους
Ρώσους της Ανατολικής Ουκρανίας. Πόση αυτονομία; Δεν γνωρίζω.
Χρειάζονται μια ουσιαστική χειρονομία η οποία θα προστατεύει τα
συμφέροντά τους και θα υπογραμμίζει τη σημασία τους. Η άποψή τους ότι
υπάρχει περιφερειακή αυτονομία σε πολλές χώρες είναι πειστική. Αλλά το
ζήτημα είναι η δύναμη και πώς η Δύση τη χρησιμοποιεί για να πιέσει
σκληρά τη Ρωσία. Τίποτε όμως δεν είναι πιο επικίνδυνο από το να
πληγώσεις μιαν αρκούδα. Καλύτερα είναι να τη σκοτώσεις. Κάτι τέτοιο δεν
είναι εύκολο όταν πρόκειται για τη Ρωσία.
Εφυγα από τη Μόσχα με δύο συμπεράσματα. Πρώτον, ότι ο Πούτιν ήταν
πιο ασφαλής απ' ό,τι νόμιζα. Στην πορεία των πραγμάτων αυτό δεν λέει
πολλά. Οι πρόεδροι έρχονται και παρέρχονται. Πρέπει όμως να έχουμε υπόψη
ότι γεγονότα τα οποία ρίχνουν στη Δύση έναν ηγέτη μάλλον αφήνουν άθικτο
έναν ρώσο ηγέτη. Δεύτερον, οι Ρώσοι δεν σχεδιάζουν επιθετική
εκστρατεία. Εδώ έχω περισσότερες επιφυλάξεις - όχι επειδή θέλουν να
εισβάλουν κάπου αλλά επειδή τα έθνη συνήθως δεν αντιλαμβάνονται τι
μπορεί να συμβεί στο μέλλον και ίσως αντιδράσουν κατά τρόπο που θα
εκπλαγούν και τα ίδια. Αυτό είναι το πιο επικίνδυνο πράγμα στη σημερινή
κατάσταση. Δεν είναι το ποια είναι η πρόθεση, η οποία φαίνεται
πραγματικά ευμενής. Ο κίνδυνος είναι η δράση η οποία δεν αναμενόταν,
τόσο των άλλων όσο και της Ρωσίας.
Η γενική μου ανάλυση παραμένει ανέπαφη. Ο,τι κι αν κάνει η Ρωσία
αλλού, η Ουκρανία παραμένει θεμελιώδους στρατηγικής σημασίας για τη
Ρωσία. Ακόμη και αν το ανατολικό τμήμα της λάβει κάποιου βαθμού
αυτονομία, η Ρωσία θα ανησυχεί πάντοτε για τις σχέσεις της υπόλοιπης
Ουκρανίας με τη Δύση. Οσο κι αν είναι δύσκολο για τους Δυτικούς να το
αντιληφθούν, είναι γεγονός ότι η ρωσική ιστορία είναι ιστορία «πράσινης
ζώνης». Τα κράτη-ζώνες έσωσαν τη Ρωσία από δυτικούς εισβολείς. Η Ρωσία
θέλει μια διευθέτηση η οποία θα αφήνει την Ουκρανία τουλάχιστον
ουδέτερη.
Για τις Ηνωμένες Πολιτείες κάθε ανερχόμενη δύναμη στην Ευρασία
πυροδοτεί αυτόματη απάντηση επί έναν αιώνα ιστορίας. Είναι δύσκολο για
τους Ρώσους να αντιληφθούν ότι σχεδόν μισός αιώνας Ψυχρού Πόλεμου έκανε
τις ΗΠΑ υπερευαίσθητες στο ενδεχόμενο επανεμφάνισης της Ρωσίας. Οι ΗΠΑ
έκαναν το παν ολόκληρο αιώνα εμποδίζοντας την ενοποίηση της Ευρώπης υπό
μία και μόνη εχθρική δύναμη. Το τι προτίθεται να κάνει η Ρωσία και τι
φοβάται η Αμερική είναι δύο πολύ διαφορετικά πράγματα.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν μεγάλη δυσκολία να κατανοήσουν τους
φόβους της Ρωσίας και η Ρωσία έχει πρόβλημα να εννοήσει τους
αμερικανικούς φόβους. Οι φόβοι και των δυο είναι πραγματικοί και
δικαιολογημένοι. Δεν χωρά παρανόηση μεταξύ των δύο χωρών. Πρόκειται για
σοβαρότατες αρχές. Ολη η καλή θέληση του κόσμου - και έχουμε έλλειψη
αυτής - δεν μπορεί να λύσει το πρόβλημα δύο μεγάλων χωρών οι οποίες
είναι υποχρεωμένες να προασπίζουν τα συμφέροντά τους έτσι ώστε κάνοντας
αυτό να κάνουν την άλλη να απειλείται.
Εμαθα πολλά από την επίσκεψή μου στη Μόσχα. Εκείνο που δεν έμαθα
είναι πώς λύνεται αυτό το πρόβλημα, εκτός από το ότι ο ένας να
αντιλαμβάνεται τουλάχιστον τους φόβους του άλλου, ακόμη και αν δεν
μπορεί να τους απαλύνει.
Ο κ. George Friedman είναι πρόεδρος του Ινστιτούτου Stratfor Global Intelligence της Ουάσιγκτον.
