Μεσάζοντες και σουπερμάρκετ πνίγουν τους αγρότες και φουσκώνουν αδικαιολόγητα τις τιμές των οπωροκηπευτικών στην Ελλάδα, σύμφωνα με αναλυτική έρευνα της Επιτροπής Ανταγωνισμού για την αγορά των οπωροκηπευτικών.
!Φτιάξτε συνεταιρισμούς.Η Επιτροπή εισηγείται στην κυβέρνηση να δώσει οικονομικά και
θεσμικά κίνητρα στους αγρότες (Αναπτυξιακός, ΕΣΠΑ κ.ά.) προκειμένου να
οργανωθούν σε σύγχρονους συνεταιρισμούς
Του Βασίλη Γεώργα
Μεσάζοντες και σουπερμάρκετ πνίγουν τους αγρότες και φουσκώνουν αδικαιολόγητα τις τιμές των οπωροκηπευτικών στην Ελλάδα, σύμφωνα με αναλυτική έρευνα της Επιτροπής Ανταγωνισμού για την αγορά των οπωροκηπευτικών. Η Επιτροπή εισηγείται μάλιστα στην κυβέρνηση να δώσει οικονομικά και θεσμικά κίνητρα στους αγρότες (Αναπτυξιακός, ΕΣΠΑ κ.ά.) προκειμένου να οργανωθούν σε σύγχρονους συνεταιρισμούς και συλλογικές δομές, ώστε να ενδυναμώσουν τη διαπραγματευτική τους θέση και είτε να πετύχουν καλύτερες τιμές διάθεσης των προϊόντων τους στην εφοδιαστική αλυσίδα είτε να πετάξουν εκτός αγοράς τους ενδιάμεσους.
Ενδεικτικό είναι πως, σύμφωνα με τα στοιχεία της έρευνας, χονδρέμποροι και λιανέμποροι καρπώνονται σήμερα το 60% της τιμής στα φρούτα και λαχανικά που παράγονται στην Ελλάδα, ενώ οι παραγωγοί που έχουν μοχθήσει, παίρνουν το υπόλοιπο 40% καλύπτοντας ίσα ίσα τα έξοδά τους σε μια αγορά που, ενώ οι τιμές λιανικής και το κόστος καλλιέργειας ανεβαίνουν διαρκώς (2005-2010), οι τιμές παραγωγού υποχωρούν.
Η κλαδική έρευνα για τα οπωροκηπευτικά έγινε για την περίοδο από το 2005 μέχρι το 2011 και περιέλαβε επτά προϊόντα με βασικό κριτήριο τη συμμετοχή τους στο καλάθι της νοικοκυράς: τα μήλα, τα πορτοκάλια, τα ροδάκινα, τις πατάτες, τις ντομάτες, τα αγγούρια και τα μαρούλια. Σε όλα καταγράφεται σταθερή αύξηση τιμών μέχρι και το 2010 (σ.σ. δεν αναφέρεται ποσοστό), οπότε και ξεκίνησε μια μικρή αποκλιμάκωση κατά μόλις 5% μέχρι σήμερα καθώς, σύμφωνα με στελέχη της Επιτροπής Ανταγωνισμού, η κατάσταση δεν έχει αλλάξει παρά τη μεγάλη οικονομική κρίση. Χαρακτηριστικά αναφέρεται στη μελέτη ότι, όταν ο καταναλωτής πληρώνει για ένα προϊόν 1,25 ευρώ, το μισό ευρώ αντιστοιχεί στον παραγωγό, 35 λεπτά πάνε στον λιανέμπορο, άλλα 28 λεπτά στον χονδρέμπορο και 12 λεπτά στο κράτος μέσω του ΦΠΑ 9%. Σε επιμέρους προϊόντα τα περιθώρια κέρδους των λιανεμπόρων είναι ακόμη μεγαλύτερα: στα μήλα φτάνουν το 39% της τελικής τιμής, στην ντομάτα το 35%, στο αγγούρι το 33% και στο πορτοκάλι το 27%. Οι χονδρέμποροι κερδίζουν το 33% της τιμής στο ροδάκινο και το 26% κατά μέσο όρο στο μαρούλι.
Κύριο συμπέρασμα της έρευνας είναι ότι οι μεσάζοντες και οι λιανέμποροι συνεχίζουν να αλωνίζουν στην αγορά και ουσιαστικά εκμεταλλευόμενοι την αδύναμη διαπραγματευτική θέση των παραγωγών, τον κατακερματισμό του κλήρου και την απουσία ισχυρών και αποτελεσματικών συνεταιρισμών, διαμορφώνουν υπέρ τους τις τιμές και σε βάρος των παραγωγών και των καταναλωτών.
Οι χονδρέμποροιΕνδεικτική είναι η παρατήρηση πως ενώ οι παραγωγοί μειώνουν τις τιμές τους, μεσάζοντες και σουπερμάρκετ αργούν να ανταποκριθούν ή δεν το κάνουν καθόλου. Η Επιτροπή Ανταγωνισμού διαπιστώνει πως «η κραταιά παρουσία χονδρεμπόρων στην εφοδιαστική αλυσίδα είναι ιδιαίτερα εμφανής καθώς είναι αυτοί που προμηθεύουν τους εμπόρους των λαϊκών αγορών (κατέχουν το 50% των πάγκων), αποτελούν την κύρια κατηγορία προμηθευτών των σουπερμάρκετ σε ποσοστά από 45% έως 75% των προϊόντων, ενώ μεσολαβούν για τη διάθεση οπωροκηπευτικών στα μανάβικα όλης της χώρας.
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
Τι προτείνει η Επιτροπή Ανταγωνισμού
1. Ενίσχυση συνεταιρισμών
Αποτελεί βασική πρόταση της Επιτροπής Ανταγωνισμού να δοθούν κίνητρα μέσω του αναπτυξιακού νόμου ώστε να δημιουργηθούν νέοι συνεταιρισμοί και να αναδιοργανωθούν οι υφιστάμενοι για να γίνουν πιο αποτελεσματικοί. Στόχος είναι να ενισχυθεί η διαπραγματευτική θέση των αγροτών, η συντριπτική πλειονότητα των οποίων έχει μικρούς κλήρους. Υπάρχουν 860.000 αγροτικές μικρομεσαίες εκμεταλλεύσεις (47 στρέμματα), όταν ο μέσος όρος στην Ε.Ε. είναι 126 στρέμματα, ενώ σχεδόν το 50% της συνολικής χρησιμοποιούμενης αγροτικής έκτασης στην Ελλάδα αφορά καλλιέργειες μικρότερες των 20 στρεμμάτων. Την ίδια στιγμή, μόλις το 14% των παραγωγών οπωροκηπευτικών στην Ελλάδα είναι οργανωμένοι σε συλλογικές δομές, όταν στην Ισπανία είναι 40%, στη Γαλλία 45%, στην Ιταλία 28%, και στο Βέλγιο και τις Κάτω Χώρες το ποσοστό φτάνει το 80%. Με βάση στοιχεία του 2009, στην Ελλάδα δραστηριοποιούνται 7.200 ομάδες παραγωγών/συνεταιρισμοί, 114 ενώσεις συνεταιρισμών, 19 κεντρικές ενώσεις και 2 συνομοσπονδίες.
2. Νέου τύπου λαϊκές
Σύμφωνα με την Επιτροπή Ανταγωνισμού απαιτούνται αλλαγές στο θεσμικό πλαίσιο λειτουργίας των λαϊκών αγορών όπου διακινείται το 58% των φρούτων και λαχανικών (το 32% έχουν τα σουπερμάρκετ και το 10% τα μανάβικα). Προτείνει να αλλάξει προς όφελος των παραγωγών η ισορροπία των αδειών που σήμερα μοιράζονται κατά 50% στους αγρότες και κατά 50% στους εμπόρους, ώστε να περιοριστεί η εμπλοκή μεσαζόντων. Παράλληλα η Επιτροπή συστήνει να δημιουργηθούν πολύ περισσότερες «αγορές αγροτών-παραγωγών» με ενιαίο τρόπο σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο, ώστε να δοθεί η δυνατότητα σε περισσότερους παραγωγούς να πωλούν απευθείας τα προϊόντα τους στους καταναλωτές.
3. Δημοπρατήρια
Η Επιτροπή προτείνει να συμπληρωθεί και να λειτουργήσει ο θεσμός των δημοπρατηρίων, της δυνατότητας δηλαδή των παραγωγών να πωλούν μέσω «χρηματιστηριακών συναλλαγών» στους εμπόρους τα προϊόντα τους, να καταργηθούν οι περιορισμοί ανά περιφέρεια κ.ά.
4. Πάταξη των «ελληνοποιήσεων»
Η Επιτροπή Ανταγωνισμού διαπιστώνει ανεπάρκεια ελέγχου για την πάταξη των παράνομων «ελληνοποιήσεων» προϊόντων. Ιδίως στην πατάτα, επισημαίνει, υπάρχει έξαρση του φαινομένου με αποτέλεσμα να παραπλανιούνται οι καταναλωτές και να χάνουν οι παραγωγοί.
5. Φορολόγηση αγροτών
Η Επιτροπή Ανταγωνισμού προτείνει… διεύρυνση της φορολογικής βάσης των αγροτών ώστε όλα τα τιμολόγια να εκδίδονται από τους παραγωγούς και όχι από τους εμπόρους, προκειμένου να μην μπαίνει καπέλο στις τιμές. Τα εικονικά τιμολόγια αποτελούν μάστιγα στον αγροτικό τομέα. Οι έμποροι συχνά συμφωνούν με τους παραγωγούς να αναγράφουν στα μεταξύ τους τιμολόγια υψηλότερη τιμή σε σχέση με αυτήν που αγοράζουν. Με τον τρόπο αυτόν πωλούν ακριβότερα στα σουπερμάρκετ, ενώ οι αγρότες εξασφαλίζουν μεγαλύτερη επιστροφή ΦΠΑ. Από το 2014 υπόχρεοι τήρησης βιβλίων θα είναι πλέον και οι κατά κύριο επάγγελμα αγρότες καθώς και όσοι πωλούν προϊόντα στη λαϊκή αγορά. Ωστόσο η Επιτροπή Ανταγωνισμού θεωρεί πως θα πρέπει να καταργηθούν όλα τα ειδικά καθεστώτα μη έκδοσης βιβλίων στον αγροτικό τομέα.
Του Βασίλη Γεώργα
Μεσάζοντες και σουπερμάρκετ πνίγουν τους αγρότες και φουσκώνουν αδικαιολόγητα τις τιμές των οπωροκηπευτικών στην Ελλάδα, σύμφωνα με αναλυτική έρευνα της Επιτροπής Ανταγωνισμού για την αγορά των οπωροκηπευτικών. Η Επιτροπή εισηγείται μάλιστα στην κυβέρνηση να δώσει οικονομικά και θεσμικά κίνητρα στους αγρότες (Αναπτυξιακός, ΕΣΠΑ κ.ά.) προκειμένου να οργανωθούν σε σύγχρονους συνεταιρισμούς και συλλογικές δομές, ώστε να ενδυναμώσουν τη διαπραγματευτική τους θέση και είτε να πετύχουν καλύτερες τιμές διάθεσης των προϊόντων τους στην εφοδιαστική αλυσίδα είτε να πετάξουν εκτός αγοράς τους ενδιάμεσους.
Ενδεικτικό είναι πως, σύμφωνα με τα στοιχεία της έρευνας, χονδρέμποροι και λιανέμποροι καρπώνονται σήμερα το 60% της τιμής στα φρούτα και λαχανικά που παράγονται στην Ελλάδα, ενώ οι παραγωγοί που έχουν μοχθήσει, παίρνουν το υπόλοιπο 40% καλύπτοντας ίσα ίσα τα έξοδά τους σε μια αγορά που, ενώ οι τιμές λιανικής και το κόστος καλλιέργειας ανεβαίνουν διαρκώς (2005-2010), οι τιμές παραγωγού υποχωρούν.
Η κλαδική έρευνα για τα οπωροκηπευτικά έγινε για την περίοδο από το 2005 μέχρι το 2011 και περιέλαβε επτά προϊόντα με βασικό κριτήριο τη συμμετοχή τους στο καλάθι της νοικοκυράς: τα μήλα, τα πορτοκάλια, τα ροδάκινα, τις πατάτες, τις ντομάτες, τα αγγούρια και τα μαρούλια. Σε όλα καταγράφεται σταθερή αύξηση τιμών μέχρι και το 2010 (σ.σ. δεν αναφέρεται ποσοστό), οπότε και ξεκίνησε μια μικρή αποκλιμάκωση κατά μόλις 5% μέχρι σήμερα καθώς, σύμφωνα με στελέχη της Επιτροπής Ανταγωνισμού, η κατάσταση δεν έχει αλλάξει παρά τη μεγάλη οικονομική κρίση. Χαρακτηριστικά αναφέρεται στη μελέτη ότι, όταν ο καταναλωτής πληρώνει για ένα προϊόν 1,25 ευρώ, το μισό ευρώ αντιστοιχεί στον παραγωγό, 35 λεπτά πάνε στον λιανέμπορο, άλλα 28 λεπτά στον χονδρέμπορο και 12 λεπτά στο κράτος μέσω του ΦΠΑ 9%. Σε επιμέρους προϊόντα τα περιθώρια κέρδους των λιανεμπόρων είναι ακόμη μεγαλύτερα: στα μήλα φτάνουν το 39% της τελικής τιμής, στην ντομάτα το 35%, στο αγγούρι το 33% και στο πορτοκάλι το 27%. Οι χονδρέμποροι κερδίζουν το 33% της τιμής στο ροδάκινο και το 26% κατά μέσο όρο στο μαρούλι.
Κύριο συμπέρασμα της έρευνας είναι ότι οι μεσάζοντες και οι λιανέμποροι συνεχίζουν να αλωνίζουν στην αγορά και ουσιαστικά εκμεταλλευόμενοι την αδύναμη διαπραγματευτική θέση των παραγωγών, τον κατακερματισμό του κλήρου και την απουσία ισχυρών και αποτελεσματικών συνεταιρισμών, διαμορφώνουν υπέρ τους τις τιμές και σε βάρος των παραγωγών και των καταναλωτών.
Οι χονδρέμποροιΕνδεικτική είναι η παρατήρηση πως ενώ οι παραγωγοί μειώνουν τις τιμές τους, μεσάζοντες και σουπερμάρκετ αργούν να ανταποκριθούν ή δεν το κάνουν καθόλου. Η Επιτροπή Ανταγωνισμού διαπιστώνει πως «η κραταιά παρουσία χονδρεμπόρων στην εφοδιαστική αλυσίδα είναι ιδιαίτερα εμφανής καθώς είναι αυτοί που προμηθεύουν τους εμπόρους των λαϊκών αγορών (κατέχουν το 50% των πάγκων), αποτελούν την κύρια κατηγορία προμηθευτών των σουπερμάρκετ σε ποσοστά από 45% έως 75% των προϊόντων, ενώ μεσολαβούν για τη διάθεση οπωροκηπευτικών στα μανάβικα όλης της χώρας.
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
Τι προτείνει η Επιτροπή Ανταγωνισμού
1. Ενίσχυση συνεταιρισμών
Αποτελεί βασική πρόταση της Επιτροπής Ανταγωνισμού να δοθούν κίνητρα μέσω του αναπτυξιακού νόμου ώστε να δημιουργηθούν νέοι συνεταιρισμοί και να αναδιοργανωθούν οι υφιστάμενοι για να γίνουν πιο αποτελεσματικοί. Στόχος είναι να ενισχυθεί η διαπραγματευτική θέση των αγροτών, η συντριπτική πλειονότητα των οποίων έχει μικρούς κλήρους. Υπάρχουν 860.000 αγροτικές μικρομεσαίες εκμεταλλεύσεις (47 στρέμματα), όταν ο μέσος όρος στην Ε.Ε. είναι 126 στρέμματα, ενώ σχεδόν το 50% της συνολικής χρησιμοποιούμενης αγροτικής έκτασης στην Ελλάδα αφορά καλλιέργειες μικρότερες των 20 στρεμμάτων. Την ίδια στιγμή, μόλις το 14% των παραγωγών οπωροκηπευτικών στην Ελλάδα είναι οργανωμένοι σε συλλογικές δομές, όταν στην Ισπανία είναι 40%, στη Γαλλία 45%, στην Ιταλία 28%, και στο Βέλγιο και τις Κάτω Χώρες το ποσοστό φτάνει το 80%. Με βάση στοιχεία του 2009, στην Ελλάδα δραστηριοποιούνται 7.200 ομάδες παραγωγών/συνεταιρισμοί, 114 ενώσεις συνεταιρισμών, 19 κεντρικές ενώσεις και 2 συνομοσπονδίες.
2. Νέου τύπου λαϊκές
Σύμφωνα με την Επιτροπή Ανταγωνισμού απαιτούνται αλλαγές στο θεσμικό πλαίσιο λειτουργίας των λαϊκών αγορών όπου διακινείται το 58% των φρούτων και λαχανικών (το 32% έχουν τα σουπερμάρκετ και το 10% τα μανάβικα). Προτείνει να αλλάξει προς όφελος των παραγωγών η ισορροπία των αδειών που σήμερα μοιράζονται κατά 50% στους αγρότες και κατά 50% στους εμπόρους, ώστε να περιοριστεί η εμπλοκή μεσαζόντων. Παράλληλα η Επιτροπή συστήνει να δημιουργηθούν πολύ περισσότερες «αγορές αγροτών-παραγωγών» με ενιαίο τρόπο σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο, ώστε να δοθεί η δυνατότητα σε περισσότερους παραγωγούς να πωλούν απευθείας τα προϊόντα τους στους καταναλωτές.
3. Δημοπρατήρια
Η Επιτροπή προτείνει να συμπληρωθεί και να λειτουργήσει ο θεσμός των δημοπρατηρίων, της δυνατότητας δηλαδή των παραγωγών να πωλούν μέσω «χρηματιστηριακών συναλλαγών» στους εμπόρους τα προϊόντα τους, να καταργηθούν οι περιορισμοί ανά περιφέρεια κ.ά.
4. Πάταξη των «ελληνοποιήσεων»
Η Επιτροπή Ανταγωνισμού διαπιστώνει ανεπάρκεια ελέγχου για την πάταξη των παράνομων «ελληνοποιήσεων» προϊόντων. Ιδίως στην πατάτα, επισημαίνει, υπάρχει έξαρση του φαινομένου με αποτέλεσμα να παραπλανιούνται οι καταναλωτές και να χάνουν οι παραγωγοί.
5. Φορολόγηση αγροτών
Η Επιτροπή Ανταγωνισμού προτείνει… διεύρυνση της φορολογικής βάσης των αγροτών ώστε όλα τα τιμολόγια να εκδίδονται από τους παραγωγούς και όχι από τους εμπόρους, προκειμένου να μην μπαίνει καπέλο στις τιμές. Τα εικονικά τιμολόγια αποτελούν μάστιγα στον αγροτικό τομέα. Οι έμποροι συχνά συμφωνούν με τους παραγωγούς να αναγράφουν στα μεταξύ τους τιμολόγια υψηλότερη τιμή σε σχέση με αυτήν που αγοράζουν. Με τον τρόπο αυτόν πωλούν ακριβότερα στα σουπερμάρκετ, ενώ οι αγρότες εξασφαλίζουν μεγαλύτερη επιστροφή ΦΠΑ. Από το 2014 υπόχρεοι τήρησης βιβλίων θα είναι πλέον και οι κατά κύριο επάγγελμα αγρότες καθώς και όσοι πωλούν προϊόντα στη λαϊκή αγορά. Ωστόσο η Επιτροπή Ανταγωνισμού θεωρεί πως θα πρέπει να καταργηθούν όλα τα ειδικά καθεστώτα μη έκδοσης βιβλίων στον αγροτικό τομέα.
