Η προεδρία στην Ευρώπη και η προώθηση της ΑΟΖ

Οι χώρες που ασκούν την προεδρία της Ευρωπαϊκής Ενωσης έχουν αρκετές διπλωματικές δυνατότητες, αλλά και το «μειονέκτημα» ότι μπορεί να επικριθούν για υπερβολική προώθηση των εθνικών, αντί των κοινών, συμφερόντων τους. Η ελληνική κυβέρνηση δεν μπορεί να εξαιρεθεί μεν από αυτόν τον κανόνα, αλλά οι μελλοντικές δυνατότητες αξιοποίησης των θαλάσσιων ζωνών στη ΝΑ Μεσόγειο και αλλού αποτελούν αξιόπιστο επιχείρημα για τον συνδυασμό των επιδιώξεων της ελληνικής διπλωματίας και των προτεραιοτήτων της Ε.Ε.Σε αυτό το πλαίσιο η ελληνική κυβέρνηση θέτει τον φιλόδοξο στόχο της υιοθέτησης μιας (σημαντικότατης) Διακήρυξης για τις Θαλάσσιες Ζώνες στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Ιουνίου 2014, ελπίζοντας ότι ο επιβεβλημένος συντονισμός των μελών της Ε.Ε. σε σειρά πολιτικών και οικονομικών θεμάτων που συνδέονται με την αξιοποίησή τους θα ωφελήσει και τα εθνικά συμφέροντα στο Αιγαίο και την ευρύτερη ΝΑ Μεσόγειο.
Αν και το σχέδιο βρίσκεται ακόμα στην αρχική φάση του, η ελληνική κυβέρνηση επιδιώκει τα επίσημα συμπεράσματα της Συνόδου του επόμενου καλοκαιριού να αποτυπώνουν τον διπλό στόχο της ασφάλειας αλλά και της ανάπτυξης των θαλάσσιων ζωνών. Χωρίς πρόωρες και βιαστικές αναφορές σε «ευαίσθητους» όρους, όπως η υφαλοκρηπίδα και η αποκλειστική οικονομική ζώνη (ΑΟΖ), η ελληνική προεδρία θα οικοδομήσει επί της -ήδη συζητούμενης- Ευρωπαϊκής Στρατηγικής Θαλάσσιας Ασφάλειας (EU Maritime Security Strategy) για την οποία η Κομισιόν και η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης αναμένεται να παρουσιάσουν ένα αρχικό πλαίσιο ως τα τέλη του τρέχοντος μηνός.

Η ελληνική προεδρία, στη βάση αυτού του αρχικού πλαισίου, θα προωθήσει τη στρατηγική της θαλάσσιας ασφάλειας, υπογραμμίζοντας αφενός την αυτοτέλεια των κρατών-μελών στις σχετικές πολιτικές και αφετέρου την ανάγκη και τις ευκαιρίες συνεργασίας τους σε σειρά θεμάτων με σεβασμό της Διεθνούς Σύμβασης για το Δίκαιο της Θάλασσας. Ως ευκαιρίες συνεργασίας των μελών της Ε.Ε. αναφέρονται, μεταξύ άλλων, η θαλάσσια διαχείριση, η επιτήρηση των θαλασσών, η προστασία των υποδομών, η έρευνα, η εκπαίδευση και η (κοινή) αντιμετώπιση κρίσεων.

Σύμφωνα με πληροφορίες έγκυρων διπλωματικών πηγών, η Τουρκία στις αρχές του 2013 είχε εκφράσει, ανεπίσημα, προς την Κομισιόν και προς ορισμένες ευρωπαϊκές κυβερνήσεις «δυσαρέσκεια» για την «υπερβολική» στήριξη της Ελλάδας στα θέματα των θαλάσσιων ζωνών. Δεν είναι απίθανο παρόμοια «δυσαρέσκεια» και διάφορα αιτήματα (με σκοπό την κωλυσιεργία) να επαναληφθούν εκ μέρους της Αγκυρας, αν και η τουρκική πλευρά πρέπει να έχει αντιληφθεί ότι δεν πρόκειται για κάποιο ειδικό ελληνικό θέμα, αλλά για γενικότερο και προφανέστατο ευρωπαϊκό συμφέρον.

Κορυφαίο ενδιαφέρον για την Ελλάδα θα έχει και η πιθανότητα ένταξης στη Διακήρυξη για τις Θαλάσσιες Ζώνες των Αρχών (ή και μιας δεύτερης, ειδικότερης, διακήρυξης) για τη συνεργασία των δυνάμεων ακτοφυλακής των χωρών-μελών της Ε.Ε. Προ πενταετίας παρόμοιες συζητήσεις είχαν γίνει μεταξύ Ελλάδας και Γαλλίας, ενώ τους περασμένους μήνες αναζωογονήθηκε, μεταξύ Αθήνας και Ρώμης, η Πρωτοβουλία Αδριατικής - Ιονίου, που θα (επανα)συζητηθεί στο πρώτο τρίμηνο του νέου έτους.

Αλέξανδρος Τάρκας