Η Γερμανία, το ευρώ και η εξάρτηση των κρατών

Από την είσοδό μας στην ΟΝΕ ο δημόσιος διάλογος σχετικά με το κοινό νόμισμα πάσχει. Σε κράτη της Αφρικής αποφεύγονται συζητήσεις για τον θάνατο, σε κάποια κράτη της Ασίας για το σεξ. Στην Ελλάδα δεν συζητούμε για το ευρώ. Κάθε φορά που η συζήτηση έρχεται στο θέμα αυτό, ξεκινούμε να πανηγυρίζουμε, ρίχνοντας τριγύρω μας νευρικές ματιές μήπως και δεν εκδηλώνουμε με αρκετή ένταση τη «χαρά» μας. Η συναισθηματική, επομένως φορτισμένη, σχέση με το ευρώ είναι καταναγκαστική αφού το κοινό νόμισμα προβλήθηκε και προβάλλεται στο εσωτερικό της ελληνικής Πολιτείας ως το κέρας της Αμάλθειας και όχι ως ένα πολύπλοκο πολιτικό πείραμα που πλέον δεν παράγει τα αναμενόμενα αποτελέσματα.

Αν και η συζήτηση σχετικά με τη δημιουργία ενός κοινού ευρωπαϊκού νομίσματος ξεκινά από τη δεκαετία του ’50 μεταξύ Βρετανίας, Ολλανδίας, Γαλλίας, Βελγίου και Λουξεμβούργου (βλ. Ch. Mulhearn & H.R. Vane, «The Euro: Its Origins Development and Prospects», Edward Elgar Publishing Ltd, 2008, σ. 8), το ζήτημα του κοινού νομίσματος τέθηκε επιτακτικά από τη Γαλλία, με τη σύμφωνη γνώμη των ΗΠΑ και της Βρετανίας στα τέλη της δεκαετίας του ’80. Η έρευνα του «Spiegel International» το 2010 δείχνει ότι ετέθη ως προϋπόθεση από τους κύριους δυτικούς δρώντες η Γερμανία να εγκαταλείψει το εθνικό της νόμισμα, για να της επιτραπεί να προχωρήσει στην επανένωση. http://www.spiegel.de/international/germany/the-price-of-unity-was-the-deutsche-mark-sacrificed-for-reunification-a-719940.html).
  
Η οικοδόμηση του ευρώ ως ορθολογικό στόχο έθετε τη δημιουργία αυξημένης αλληλεξάρτησης μεταξύ Γερμανίας και Γαλλίας, ώστε να μειωθούν οι τιμές υψηλής τριβής μετά τη γερμανική επανένωση μεταξύ δυο παραγόντων που στον 20ό αιώνα λειτούργησαν ως μηχανισμοί παραγωγής του σπινθήρα για την έκρηξη και των δύο Παγκοσμίων Πολέμων. Κάνεις όμως δεν μπορούσε να προβλέψει ότι μέσα σε εξαιρετικά μικρό χρονικό διάστημα, σε μόλις οκτώ χρόνια, η Γερμανία θα ακύρωνε την πρωτογενή πολιτική στόχευση του ευρώ μεταβάλλοντας την αλληλεξάρτηση μεταξύ της ίδιας και της Γαλλίας σε εξάρτηση όλων των κρατών που μετέχουν στη ζώνη του ευρώ προς το Βερολίνο, με εργαλεία τη σκληρή αλλά όχι αντιαναπτυξιακή εσωτερική δημοσιονομική ατζέντα, αυξημένες εξαγωγές που της επέτρεψαν να μην έχει την ελληνική τύχη και έξοχα διεκδικητικές πολιτικές ηγεσίες υπέρ του εθνικού συμφέροντος και της ευημερίας των πολιτών της.

Δεν είναι υπερβολή να αποδοθεί στην υπερπροσπάθεια αυτή της Γερμανίας ο χαρακτηρισμός του «θαύματος». Μόνο που τα θαύματα, όπως λέει και μια σοφή ελληνική παροιμία, κρατούν μόνο τρεις ημέρες και σίγουρα δεν είναι για όλους. Αν η στόχευση της αλληλεξάρτησης έχει ήδη μετατραπεί σε εξάρτηση στο εσωτερικό της ευρωζώνης, τότε γίνεται κατανοητό ότι ο στόχος της εξισορρόπησης στον ευρωπαϊκό χώρο μέσω του κοινού νομίσματος δεν αποδίδει πλέον αποτελέσματα. Ποια μπορεί να είναι η νέα δομή αλληλεξάρτησης στην Ευρώπη, πόσο θα κρατήσει η μετάβαση αυτή και, κυρίως, ποια θα είναι τα «θύματα» της διαδικασίας; Η νέα δομή αλληλεξάρτησης που αναδύεται είναι οι τεχνολογικές προοπτικές γύρω από τον πυρήνα της 3D παραγωγικής διαδικασίας, η διάρκεια μετάβασης είναι κάτι που ουδείς μπορεί να γνωρίζει αλλά που συνήθως επισπεύδεται από «πολιτικές μεταβολές μεγάλης κλίμακας», π.χ. επικράτηση σε μεγάλα κράτη των ακροδεξιών μορφωμάτων στις επικείμενες ευρωεκλογές, ενώ τα «θύματα» θα είναι τα κράτη που έχουν ποντάρει «τα ρέστα τους» στη λογική του «αιώνιου» νομίσματος. Το πραγματικό διακύβευμα στον δημόσιο διάλογο για το ελληνικό ζήτημα δεν είναι, λοιπόν, αν η Ελλάδα βγει από το ευρώ οικειοθελώς.

Είναι για πόσο ακόμα το οικοδόμημα της ΟΝΕ θα συνεχίσει να υφίσταται υπό το σημερινό λειτουργικό πλαίσιο παραγωγής υψηλών φορτίων ετεροβαρούς εξάρτησης αντί μίας, κατά το μάλλον ή ήττον, στοχευμένης αλληλεξάρτησης και, σε δεύτερο χρόνο, πώς θα πρέπει να προετοιμάσουμε τους Ελληνες και την κοινωνία για τους έντονους κραδασμούς που αναμένεται να ενταθούν στο άμεσο μέλλον εξαιτίας των πολλών αδιεξόδων που δημιουργούνται στην πορεία της γηραιάς ηπείρου.
 Σπύρος Ν. Λίτσας