Γράφει: Κωνσταντίνος ΦίληςΗ καταβαράθρωση των κρατικών δομών, η προσπάθεια Μόρσι να ελέγξει τη δικαιοσύνη σε συνάρτηση με την απόπειρα μεταβίβασης περισσότερων εξουσιών στον πρόεδρο, καθώς και η εισαγωγή της Σαρίας στο Σύνταγμα όχι μόνο κατέστησαν τη χώρα περίπου περιθωριακή αλλά μετέτρεψαν σε πεποίθηση την αίσθηση ότι η χώρα οπισθοδρομούσε. Ακόμη χειρότερα, με νωπές ακόμη τις μνήμες από το καταπιεστικό καθεστώς Μουμπάρακ, που έτσι και αλλιώς είχε καταδικαστεί στη συνείδηση του κόσμου, η Μουσουλμανική Αδελφότητα διεύψεσε γρήγορα τις προσδοκίες για ουσιαστική αλλαγή.
Ποιά είναι, όμως, τα κύρια διακυβεύματα στον απόηχο του ιδιότυπου πραξικοπήματος που απομάκρυνε τον Ισλαμιστή πρόεδρο;
- Η επιστροφή αρχικά στην ομαλότητα και εν συνεχεία η διεξαγωγή βουλευτικών και προεδρικών εκλογών εντός συγκεκριμένου χρονοδιαγράμματος. Αν και η ανατροπή Μόρσι έχει τη στήριξη σημαντικού μέρους της αιγυπτιακής κοινωνίας, δεν υπάρχει αμφιβολία πως συνιστά πισωγύρισμα. Η εμπλοκή του στρατού, που τόσο πιστά στήριξε τον Μουμπάρακ και τις μεθόδους του, δεν μπορεί να νοηθεί ως πρόοδος. Ωστόσο, αν οι ένοπλες δυνάμεις όντως επιθυμούν να αναπτύξουν εποικοδομητικό ρόλο, βλέποντας την Αίγυπτο να διολισθαίνει στην εγκαθίδρυση ενός θρησκευτικού κράτους, τότε οφείλουν να αφουγκραστούν την κοινωνία, ειδικότερα τη νεολαία. Παραμένει, όμως, ερωτηματικό κατά πόσο η υποστήριξη των περισσότερο φιλελεύθερων στοιχείων της αντιπολίτευσης στην ανάληψη πρωταγωνιστικού ρόλου από πλευράς στρατού αποτέλεσε μία ευκαιριακή πολιτική μόνο και μόνο για να καθαιρεθεί ο Μόρσι ή υπάρχει λεπτομερής συμφωνία για τα επόμενα βήματα. Στην πρώτη περίπτωση, ο στρατός, επιβεβαιώνοντας για μία ακόμη φορά το ρόλο του θεματοφύλακα, θα διεκδικήσει ισχυρό λόγο στη διάδοχη κατάσταση, γεγονός που αντίκειται με τις επιθυμίες πολλών για περισσότερες ελευθερίες και δημοκρατία αλλά και ουσιαστική αλλαγή μοντέλου. Συν του ότι η Αίγυπτος αυτή τη στιγμή έχει ανάγκη από τεχνοκράτες, γνώστες της αγοράς, ώστε να εξαντλήσει τα, έτσι και αλλιώς, στενά περιθώρια ανάκαμψης της οικονομίας της. Ακόμη και αν οι ένοπλες δυνάμεις έχουν αποφασίσει να δώσουν χώρο στη μεταβατική κυβέρνηση, κατόπιν των βουλευτικών και προεδρικών εκλογών δύσκολα θα αποφύγουν τον πειρασμό αυξημένου ρόλου, εφόσον αυτοί πέτυχαν νε συνοπτικές διαδικασίες την απομάκρυνση του εκλεγμένου προέδρου. Πιθανή συμφωνία αντιπολίτευσης και στρατού γύρω από ένα συγκεκριμένο πολιτικό πλαίσιο θα κριθεί στο χρόνο, αφού τα κοινά σημεία μεταξύ ενός αυθεντικά φιλελεύθερου Αιγύπτιου και του στρατιωτικού κατεστημένου είναι ελάχιστα.
- Η αποφυγή μίας σύρραξης με χαρακτηριστικά εμφυλίου, ως απότοκο της εκτροπής. Πρέπει να αναγνωρίσουμε στη Μουσουλμανική Αδελφότητα ότι μέχρι την πτώση Μόρσι είχε επιδείξει πρωτοφανή αυτοσυγκράτηση σε σειρά προκλήσεων, τουλάχιστον από τον περασμένο Νοέμβριο. Η απότομη απώλεια της εξουσίας βέβαια δημιουργεί νέα δεδομένα και δυναμικές στους κόλπους τους. Παρότι η επιχείρηση των ενόπλων δυνάμεων αποδείχθηκε σε πρώτη φάση άρτια οργανωμένη, υπάρχουν ισχυρές αμφιβολίες κατά πόσο θα μπορέσουν να περιορίσουν τη δράση εξτρεμιστικότερων στοιχείων που αναπτύχθηκαν τα χρόνια της απομόνωσης της Μουσουλμανικής Αδελφότητας και τώρα βρίσκουν χρυσή ευκαιρία να «δείξουν τα δόντια τους», κερδίζοντας ακροατήριο ακόμη και έναντι του ήπιου και αναποτελεσματικού Μόρσι.
- Η διάχυση της κρίσης στο ρευστό περιφερειακό περιβάλλον. Προς το παρόν, ο μόνος έμμεσος αντίκτυπος διαπιστώνεται στην Τυνησία, η οποία ακολουθεί το υπόδειγμα της Αιγύπτου. Πάντως, η ισλαμική κυβέρνηση της πρώτης επέδειξε μεγαλύτερη ευελιξία από την τελευταία, αφού δεν συμπεριέλαβε τη Σαρία στο νέο σύνταγμα, ενώ τοποθέτησε αρκετούς ανεξάρτητους υπουργούς στην κυβέρνηση, αποσυμπιέζοντας σε κάποιο βαθμό τη κατάσταση. Ο μεγαλύτερος κίνδυνος, βέβαια, αν οδηγηθούμε σε ένοπλη σύγκρουση στην Αίγυπτο είναι η εξαγωγή της στη Μέση Ανατολή ή η εισαγωγή ακραίων τρομοκρατικών στοιχείων από το εγγύς εξωτερικό. Φαντάζομαι ότι οι αιγυπτιακές δυνάμεις ασφαλείας θα έχουν λάβει σχετικές πρόνοιες (π.χ. έλεγχος συνόρων), αλλά και σε αυτή την περίπτωση η ανάπτυξη εγχώριας ισλαμικής τρομοκρατίας δεν μπορεί να αποκλειστεί. Η ευρύτερη περιοχή έχει ανάγκη από μία σταθερή Αίγυπτο με εποικοδομητικό ρόλο στην περιφερειακή ασφάλεια!
*Ο Κωνσταντίνος Φίλης είναι Διεθνολόγος και Διευθυντής Ερευνών του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων.
