The EconomistΤο 2009 το Ιράν έφτασε πολύ κοντά στην εκλογή ενός μεταρρυθμιστή στην
προεδρία. Ο Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ, ο ανώτατος θρησκευτικός ηγέτης,
ανέτρεψε όμως το εκλογικό αποτέλεσμα και πάταξε βίαια τις επακόλουθες
διαδηλώσεις. Την περασμένη εβδομάδα η ίδια επιθυμία για αλλαγή
εξασφάλισε πανηγυρική νίκη στον Χασάν Ροχανί και ο ίδιος ο Χαμενεΐ
χαρακτήρισε θρίαμβο την έκβαση της αναμέτρησης. Οταν μια χώρα έχει
βιώσει τόση καταπίεση όσο το Ιράν, οι εξωτερικοί παρατηρητές, που
ελπίζουν σε ένα καλύτερο μέλλον για τον τόπο, ενστικτωδώς θέλουν να
γιορτάσουν μαζί με όλους τους απλούς Ιρανούς που ξεχύθηκαν στους
δρόμους. Οι δημόσιες δηλώσεις του χαμογελαστού Ροχανί ενθαρρύνουν την
αισιοδοξία, επειδή μοιάζει με άλλου τύπου πρόεδρο σε σχέση με τον «κακό
της κωμωδίας», τον προκάτοχό του, Μαχμούντ Αχμαντινετζάντ.
Παρ’ όλα αυτά, ακόμη κι αν η εκλογή του προμηνύει αλλαγές για τους
Ιρανούς, δεν είναι εξίσου ελπιδοφόρα για τον υπόλοιπο κόσμο. Η
περιφερειακή αυτοπεποίθηση του Ιράν και οι πυρηνικές του δυνατότητες
σημαίνουν ότι είναι ένας πολύ πιο επικίνδυνος τόπος απ’ ό,τι στο
παρελθόν.
Με δεδομένες τις προφανείς αδυναμίες της χώρας, αυτό ηχεί μάλλον
απίθανο. Ο πληθωρισμός κυμαίνεται στο 30% και πάνω, ενώ η οικονομία
συρρικνώνεται. Η ανισότητα αυξάνεται, με το 40% των Ιρανών να ζουν κάτω
από το όριο της φτώχειας. Οι κυρώσεις περιόρισαν τις εξαγωγές πετρελαίου
τον Μάιο στα 700.000 βαρέλια την ημέρα, ένα τρίτο απ’ ό,τι συνήθως. Το
αποτέλεσμα είναι ότι υπάρχουν ελλείψεις βασικών αγαθών και αυξανόμενη
ανεργία, που προκαλείται από το κλείσιμο εργοστασίων.
Ο λέων της Περσίας, όμως, δεν έχει χάσει εντελώς τη δύναμή του, ούτε το
θεοκρατικό καθεστώς έγινε εν μία νυκτί δημοκρατικό. Ο Ροχανί ήταν
πράγματι ο πιο μεταρρυθμιστής υποψήφιος που μπορούσαν να επιλέξουν οι
ψηφοφόροι, με την ίδια έννοια που ο Τσόρτσιλ ήταν πολύ πιο νηφάλιος από
τον Τζορτζ Μπράουν. Ο 64χρονος κληρικός είναι πιστός υπηρέτης της
Ισλαμικής Δημοκρατίας από την ίδρυσή της. Επί πολλά χρόνια ήταν
επικεφαλής του Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας. Τον περιορίζει ένα σύστημα,
το οποίο έκρινε μόνο οκτώ υποψήφιους ικανούς να θέσουν υποψηφιότητα και
απέρριψε 678 άλλους, συμπεριλαμβανομένου ενός πρώην προέδρου.
H εξουσία του προέδρου ελέγχεται από τους άλλους ιρανικούς θεσμούς,
πολλοί εκ των οποίων βρίσκονται σε συντηρητικά χέρια. Ενώ η ιρανική
πολιτική σκηνή δεν έχει αλλάξει τόσο όσο αφήνει να εννοηθεί η εκλογή του
Ροχανί, η ισορροπία ισχύος μεταξύ Ιράν και του υπόλοιπου κόσμου έχει
γείρει προς την πλευρά του Ιράν για δύο λόγους. Πρώτον, χάρη στις
επενδύσεις σε πυρηνικές εγκαταστάσεις από τους μουλάδες και παρά τις
προσπάθειες της Δύσης και του Ισραήλ να καθυστερήσουν ή να σαμποτάρουν
το πυρηνικό του πρόγραμμα, το Ιράν σύντομα θα έχει τη δυνατότητα να
παράξει το απαραίτητο ουράνιο για την κατασκευή βόμβας μέσα σε λίγες
εβδομάδες.
Το Ιράν έχει εγκαταστήσει 9.000 νέες μηχανές φυγοκέντρισης σε
λιγότερο από δύο χρόνια, διπλασιάζοντας τη δυνατότητα εμπλουτισμού
ουρανίου. Παρά το γεγονός πως οι δυτικές μυστικές υπηρεσίες επιμένουν
ότι το Ιράν βρίσκεται τουλάχιστον ένα χρόνο πριν από την κατασκευή
πυρηνικού όπλου, κάποιοι ειδικοί πιστεύουν ότι, αν το αποφασίσει, θα
μπορούσε να το κάνει μέσα σε λίγους μήνες. Αυτό καθιστά ανεγκέφαλη τη
δυτική πολιτική έναντι του Ιράν. Τόσοι γύροι διαπραγματεύσεων για να
πειστεί το Ιράν να μην αποκτήσει βόμβα, οι οποίοι καταλήγουν στην απειλή
της χρήσης, αν αποτύχουν οι συζητήσεις. Τώρα όμως μοιάζει λες και το
Ιράν θα είναι σύντομα σε θέση να κατασκευάσει γρήγορα ένα όπλο. Σε
περίπτωση που η Δύση αποφασίσει να χρησιμοποιήσει στρατιωτική ισχύ, το
Ιράν θα μπορούσε να συγκεντρώσει ένα μικρό οπλοστάσιο, μέχρις ότου
επιτευχθεί η συγκρότηση μίας συμμαχίας υπέρ μιας στρατιωτικής επίθεσης.
Ενα ισχυρό τέρας
Η δεύτερη εξέλιξη που απειλεί τα συμφέροντα της Δύσης λαμβάνει χώρα γύρω
από το Ιράν. Παρά τις οικονομικές δυσχέρειες, το ιρανικό κράτος είναι
ένα ισχυρό τέρας συγκριτικά με τους γείτονές του και αρέσκεται να
επιβεβαιώνει εαυτόν στο εξωτερικό. Η ιρακινή κυβέρνηση είναι τώρα
σύμμαχός της. Ασκεί επιρροή στον Λίβανο μέσω της Χεζμπολάχ, του σιιτικού
κόμματος-παραστρατιωτικής οργάνωσης που χρηματοδοτεί. Και έχει στείλει
τη Χεζμπολάχ στη Συρία, όπου οι μαχητές της έχουν συνασπιστεί με Ιρανούς
συμβούλους, χρήματα και ειδικές δυνάμεις, στην προσπάθεια να αλλάξουν
τις ισορροπίες του Εμφυλίου στη Συρία υπέρ του προέδρου Μπασάρ αλ Ασαντ.
Ο λόγος που ο Μπαράκ Ομπάμα συμφώνησε πρόσφατα να εξοπλίσει τους
αντάρτες στη Συρία ήταν η χρήση χημικών όπλων από τον Ασαντ. Πολλοί όμως
πιστεύουν ότι ο σοβαρότερος λόγος ήταν η απροθυμία του να δει τον Ασαντ
να παραμένει στην εξουσία ως πελάτης του Ιράν.