Με άξονα μία επίπονη κι
εξόχως ενδιαφέρουσα έρευνα του Γιώργου Παπαχριστοδούλου και στοιχεία
από δημοσιεύματα των τελευταίων εκατό ετών, ανοίγουμε τον φάκελο
«σκάνδαλα» με αφετηρία… έναν αιώνα πριν.Στη βαρύτιμη κι εξαίσια έκδοση «Χρονικό του 20ου αιώνα» βρήκαμε και διασταυρώσαμε πάμπολλα ενδιαφέροντα και… διαφωτιστικά στοιχεία που καταπλάκωσε η ιστορία (ή καλύτερα η λήθη). Γιατί βέβαια δεν είναι σημερινό «φρούτο» τα σκάνδαλα. Ούτε αυθαίρετη η παροιμία «κόρακας κοράκου μάτι δε βγάζει»…
Αρχής γενομένης σήμερα, παραθέτουμε ένα χρονικό το οποίο θα ολοκληρωθεί στο αυριανό φύλλο του «ΠτΘ».
Δυναμικά… στον 20ο αιώνα
Ξεκινάμε από την εποχή του Βενιζελικού οράματος για «μια Ελλάδα των πέντε θαλασσών και των δύο ηπείρων», το οποίο δεν τροφοδοτείται μόνο από τον εθνικιστικό μεγαλοϊδεατισμό των αρχών του 20ου αιώνα, αλλά και από τα σχέδια του μεγαλέμπορου όπλων Ζαχάρωφ, ο οποίος πουλάει και από εδώ (Ελλάδα) και από εκεί (Τουρκία), όπως έμελλε να κάνουν και αρκετοί επίγονοι... Με μεσολάβηση του Γεωργίου Αβέρωφ χρηματοδοτεί (1916) το Κόμμα Φιλελευθέρων για ν’ αγοράσει γραφεία που θα χρησίμευαν και σαν σπίτι του «εθνάρχη». Ο Βενιζέλος –που θα κατηγορηθεί ότι τον λάδωσε ο Ζαχάρωφ για ν’ αγοράσει αμερικανικά θωρηκτά- αρνείται το «δωράκι» για τον εαυτό του αλλά το δέχεται για το κόμμα. Άλλωστε και η φιλία της οικογένειας Συμεώνογλου με τον Βενιζέλο, λέγεται ότι βοήθησε στο να στήσουν την επιχείρησή τους (Μύλοι Αγίου Γεωργίου).
Την ίδια εποχή, είχαμε τα τρομερά και εκτεταμένα σκάνδαλα με την αποκατάσταση των προσφύγων (κάποιοι γνωρίζουν από παλιά ότι οι εργολάβοι ήταν ανέκαθεν… «εθνικός πλούτος»), με τον Κ. Βενιζέλο που ανέλαβε το 40% της Τηλεφωνικής Εταιρίας και τον υφυπουργό αεροπορίας Α. Ζάννα, το γραφείο του οποίου στη Θεσσαλονίκη προμήθευε με ακατάλληλο πετρέλαιο την αεροπορία. Ο Βενιζέλος είχε εκτεθεί το 1930 όταν αποκάλεσε «εντιμότατο» τον Γαλόπουλο, ο οποίος είχε κατηγορηθεί για νοθεία στην κινίνη, το μοναδικό φάρμακο τότε κατά της ελονοσίας.
Power - Ούλεν
Στην «Καθημερινή» της 5ης Ιανουαρίου1927 δημοσιεύεται μια γελοιογραφία με τίτλο «αι επτά πληγαί της Ελλάδος». Εικονίζονται σ’ αυτήν οι Μποδοσάκης, στερλίνα, Eastern, βελγικοί σιδηρόδρομοι, τηλεφωνική εταιρία, Ούλεν, Ηλεκτρική. Η εφημερίδα στήριζε μια γαλλοβελγική σύμπραξη εταιριών που το 1925 είχε διεκδικήσει το μονοπώλιο του ηλεκτρικού ρεύματος μέσω εξαγοράς της Ηλεκτρικής Εταιρίας. Όμως, η μεσολάβηση της Εθνικής Τράπεζας και της αγγλικής πρεσβείας έδωσε τη δουλειά στην αγγλική «Power & Traction». Η σκανδαλώδης σύμβαση υπογράφεται επί δικτατορίας Πάγκαλου, έχει 60χρονη ισχύ κι επιβάλλεται ως τετελεσμένο στις επόμενες κυβερνήσεις. Για 35 χρόνια η «Power» πλουτίζει από την ηλεκτροδότηση Αθήνας-Πειραιά, εκμεταλλευόμενη παράλληλα ηλεκτρικά λεωφορεία, τραμ, τρόλει, γκάζι. Ώσπου τον Δεκέμβριο του 1960, η Δ.Ε.Η. την εξαγοράζει χαρίζοντάς της ένα χρέος 4,5 εκατομμυρίων λιρών που είχε προς το δημόσιο. Ο μόνος που συγκρούστηκε με την «Power» είναι ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, όταν το Νοέμβριο του 1953 ως υπουργός Δημοσίων Έργων ξήλωσε ο ίδιος τις γραμμές του τραμ στην Κηφισίας. Όχι και τόσο παράδοξο όμως: το 1950 η αμερικανική εταιρία «Ebasko» εισηγείται την κατάργηση των τραμ για να ωφεληθούν οι αυτοκινητοβιομηχανίες και ο Καραμανλής «αναλαμβάνει δράση ευνοώντας φίλους λεωφορειούχους», όπως είχε γραφτεί τότε στον τύπο. Τελικά, ούτε η «Power» θα μείνει παραπονεμένη, αφού αργότερα θα της δοθεί δάνειο 70.000.000 δραχμών με τόκο 6% και αποπληρωμή σε 15 χρόνια για ν’ αγοράσει λεωφορεία.
Η άλλη «πληγή» είναι η αμερικανική Ούλεν που στα μέσα της δεκαετίας του ‘20 παίρνει το μονοπώλιο του νερού στην Αθήνα με τη μεσολάβηση της Τράπεζας Αθηνών (ανταγωνίστριας της Εθνικής), στο επιτελείο της οποίας συμμετείχαν στελέχη των Βενιζελικών. Όποτε ήθελε ν’ αυξήσει τις τιμές, η Ούλεν απειλούσε ότι θα διακόψει την παροχή και η Ε.Δ.Α. κατήγγειλε: «Μα τα έργα χρειάζονται λεφτά. Οι μετρητές να ‘ναι καλά! Και το απλό φύσημα αέρα φουσκώνει τους λογαριασμούς!». Όταν μάλιστα το 1960 οι δήμαρχοι της Αττικής αποφάσισαν να ξεφύγουν από την τυραννία της Ούλεν ιδρύοντας δικό τους οργανισμό ύδρευσης, η Ε.Ρ.Ε. μπλόκαρε το σχέδιο.
Μποδοσάκης
Στην μεσοπολεμική Ελλάδα του φιλο-Μουσολινικού μεν, αγγλόφιλου δε Μεταξά, ο Μποδοσάκης-Αθανασιάδης φτιάχνει σφαίρες στο Πυριτιδοποιείο-Καλυκοποιείο Α.Ε. και τις πουλάει λαθραία στους δημοκρατικούς της ισπανικής επανάστασης. Οι Φρανκιστές ανακαλύπτουν κάποια φορτία και βουτάνε το στοκ, οι δημοκρατικοί πεθαίνουν από σφαίρες που είχαν πληρώσει κι ο Μποδοσάκης θησαυρίζει. Το εμπόριο όπλων είναι η οικονομική βάση του. Φίλος των Βενιζέλου-Κεμάλ και προμηθευτής του γερμανικού άξονα, θα πάρει το 1934 με τη μεσολάβηση της Εθνικής την ΠΥΡΚΑΛ χωρίς να δώσει δραχμή. Η Εθνική Τράπεζα του χαρίζει και την Ελληνική Εριουργία που το 1926 ανέλαβε να προμηθεύει μονοπωλιακά επί 25 χρόνια ρούχα στο στρατό.
Το 1959 ο Μποδοσάκης θα ολοκληρώσει ένα μεγάλο «σχέδιο»: θα πουλήσει στη Δ.Ε.Η. αντί 90.000.000 δραχμών τη ΛιΠτόλ που είχε ιδρυθεί πριν τρία χρόνια κι εκμεταλλευόταν τους λιγνίτες της Πτολεμαΐδας. Πώς κατέληξε στα χέρια του; Η σύμβαση για τα λιγνιτωρυχεία (που είχε από το 1939 ο Φιλκ), πουλιέται κάπου στα ‘50 σε εταιρία γερμανικών συμφερόντων, που πίσω της κρύβεται ο… παλιόφιλος Μποδοσάκης.
Δεκαετία 1950
Διχασμένη από τον εμφύλιο, χωρίς βασικές υποδομές, χωρίς δημοκρατία και με βασιλιά, η Ελλάδα πρέπει ν’ αναπτυχθεί όσο κι αν η προβαλλόμενη ειδυλλιακή εικόνα της δεν ανταποκρίνεται πλήρως στην τότε πραγματικότητα. Η δεκαετία αρχίζει με το σκάνδαλο του υπουργού Συγκοινωνιών Χατζηπάνου («υπόθεσις των καυσίμων») που το 1949 είχε αναθέσει απευθείας τη διανομή πετρελαίου στην εταιρία μιας νοικοκυράς που ήταν φίλη του! Το δημόσιο πληρώνει παραπάνω αλλά ο Χατζηπάνος –που θα εμπλακεί και σε σκάνδαλο για χορήγηση αδειών υπεραστικών λεωφορείων σε «ημέτερους»- θα τη γλιτώσει το 1951 με φυλάκιση δύο μηνών με τριετή αναστολή, γιατί «δεν είχε ιδιοτέλεια»!
Αυτή η υπόθεση σε συνδυασμό με το σκάνδαλο των καταχρήσεων στον Οργανισμό Λιμένος Πειραιώς (Οκτώβριος 1950) στο οποίο φερόταν αναμεμειγμένα στελέχη της κυβέρνησης Τσαλδάρη –ανάμεσά τους και ο γιος του- οδηγούν σε πτώση της κυβέρνησης.
Ανδρεάδης
Ένα από τα πρόσωπα που συνδέθηκαν με σκάνδαλα ήταν ο επιχειρηματίας Στρατής Ανδρεάδης. Λέγεται ότι η αφαίρεση της Εμπορικής Τράπεζας από τον Ανδρεάδη το 1975 (ενέργεια Καραμανλή), αποτελούσε πράξη εκδίκησης για μια παρεξήγηση που είχε γίνει την εποχή της δικτατορίας. Με την Εμπορική Τράπεζα ο περίφημος καθηγητής Ανδρεάδης έκανε τις δουλειές του, παίρνοντας δάνεια για τον εαυτό του με εγγύηση του εαυτού του!
Εφοπλιστής και διευθυντής των Ηλεκτρικών Σιδηροδρόμων Αθηνών-Πειραιώς, ο Ανδρεάδης αγοράζει την Εμπορική κι αρχίζουν τα… όργανα: Η Τράπεζα της Ελλάδος του δίνει το 1957 δάνειο 1,5 εκατομμυρίου δραχμών με ευνοϊκούς όρους για να αγοράσει την Ιονική Τράπεζα, του χαρίζονται τα Ναυπηγεία Ελευσίνας, φτιάχνει το Hilton το 1963 αφού επεκτείνεται αυθαίρετα το σχέδιο πόλεως, παίρνει μονοπώλιο τα Φωσφορικά Λιπάσματα –που κατασκευάζονται μετά από σωρεία υπερτιμολογήσεων- και άλλα πολλά. Είναι τέτοιο το μέγεθος της διαπλοκής με τον Καραμανλή, που ακόμα και η συντηρητική εφημερίδα «Εστία» αποκαλεί τον δεύτερο «φιλοξενούμενο της οδού Καρνεάδου» (τι σας λέει η οδός;) επειδή το διαμέρισμα που κατοικούσε ο Καραμανλής, ανήκε στον Ανδρεάδη…
Η δεκαετία του ‘60…
Ούτε η δεκαετία του ‘60 υστερεί σε σκάνδαλα, με ξεχωριστό εκείνο της αποικιοκρατικής σύμβασης με τη γαλλική Πεσινέ για την κατασκευή εργοστασίου αλουμίνας στα Άσπρα Σπίτια. Υπογράφεται τον Αύγουστο του 1960 και προβλέπει ότι η Δ.Ε.Η. θα πουλάει ρεύμα από τα φράγματα του Αχελώου αντί 9 λεπτών την κιλοβατώρα, όταν το πραγματικό κόστος ήταν 25 λεπτά. Αποτέλεσμα, η Δ.Ε.Η. να χρεοκοπήσει, ο Αχελώος να καταστραφεί (για να καλυφθούν οι ανάγκες της Πεσινέ φτιάχνεται το φράγμα Καστρακίου, ενώ υπήρχε ήδη αυτό των Κρεμαστών) και η Πεσινέ να απολαμβάνει ένα καθεστώς που ίσχυε τουλάχιστον μέχρι προ τριετίας και για τον όμιλο Μυτιληναίου που αγόρασε αργότερα το εργοστάσιο. Ο πρωθυπουργός Καραμανλής δεν θα παραπεμφθεί πάντως, αφού το 1963 ο Γεώργιος Παπανδρέου παραγράφει το αδίκημα. Αντίστοιχου ευνοϊκού τιμολογίου απολαμβάνει η Λάρκο που ανήκε στον Μποδοσάκη.
Άλλα σκάνδαλα της εποχής είναι το χάρισμα της αεροπορικής εταιρίας ΤΑΕ στον Ωνάση το 1956 (την αγόρασε μισοτιμής με εξόφληση σε 12 δόσεις, για να την επιστρέψει χρεωμένη το ‘74), η σύμβαση με τον Νιάρχο το ‘56 με την οποία χαρίζονται τα ναυπηγεία Σκαραμαγκά, η υπόθεση των μηχανημάτων στο υδροηλεκτρικό εργοστάσιο στο Μέγδοβα (Ταυρωπό) το 1957 και τους γάλλους προμηθευτές της ΟΛΚΟ να ομολογούν ότι το κόστος ανέβηκε γιατί τα μέλη της διοίκησης της Δ.Ε.Η. ήθελαν προμήθεια 5%. Έχουμε ακόμη (1959) την υπόθεση του γερμανού εγκληματία πολέμου Μέρτεν –υπεύθυνου για την εξόντωση των εβραίων της Θεσσαλονίκης στην κατοχή- που καταδικάστηκε αλλά αποφυλακίστηκε με νομοθετική παρέμβαση της Ε.Ρ.Ε., ενώ ένα από τα πρόσωπα που συναντάμε και στην εποχή της χούντας είναι ο ελληνοαμερικανός Τομ Πάππας. Ο οποίος αναλαμβάνει για λογαριασμό της πετρελαιοβιομηχανίας ESSO να φτιάξει διυλιστήριο που θα εξασφαλίζει για αόριστο χρόνο φτηνό πετρέλαιο στην αμερικανική πολυεθνική. Και μην ξεχάσουμε βέβαια την προικοδότηση της πριγκίπισσας Σοφίας το ‘62, που θα ξεσηκώσει το εκπαιδευτικό κίνημα.
…και η δικτατορία
Εάν συμβαίνουν όλα αυτά σε κοινοβουλευτική δημοκρατία, φανταστείτε τι γίνεται επί χούντας, με την οποία κανένας επιχειρηματίας δεν έχει λόγο να μην συνεργαστεί (κάποιοι το έκαναν και επί κατοχής). Ο αμερικανός Mc Donald αναλαμβάνει να βρει κεφάλαια για την κατασκευή της Εγνατίας, αλλά το σκάει με 4,8 εκατομμύρια δολάρια κι άλλα 33,4 εκατομμύρια σε ομόλογα του ελληνικού δημοσίου. Γενικώς, οι της χούντας δεν είχαν δισταγμούς να τα δώσουν όλα, χωρίς πολλά-πολλά: Διάταγμα του Αυγούστου του 1967 προβλέπει ότι τα αιτήματα για επενδύσεις θα εγκρίνονται υποχρεωτικά μέσα σε οκτώ μέρες. Οσμή σκανδάλου έχουν η εγκατάσταση της Nestle, τα έργα του Μόρνου, διάφορες εξυπηρετήσεις στον Πάππας, ενώ μια εξυπηρέτηση που ζήτησε ο Ανδρεάδης από τη χούντα, θα τον οδηγήσει σε σύγκρουση με τον Καραμανλή, όπως αναφέραμε παραπάνω. Λέγεται ότι ο Παπαδόπουλος ζήτησε ως αντάλλαγμα, να πεταχτούν από το σπίτι της Καρνεάδου τα πράγματα του «εθνάρχη», ο Ανδρεάδης το έκανε και καταλήξαμε στις μεταπολιτευτικές κατηγορίες περί καραμανλικής «σοσιαλμανίας» η οποία δεν είναι και τόσο αυθόρμητη. Κάτι που βεβαιώνεται από την αστυνομική βία των αρχών της αντιπολίτευσης, ενώ θα πρέπει ν’ αποδοθεί και στην προσπάθεια του Καραμανλή ν’ αντιγράψει το ντεγκολικό μοντέλο.
Ο Ανδρεάδης θα πάρει από τη χούντα χιλιάδες στρέμματα στα Μέγαρα για να φτιάξει διυλιστήριο (υπόθεση Στραν). Η χούντα θα εξυπηρετήσει και τον Λάτση το 1971, βοηθώντας σε απαλλοτριώσεις προς όφελος της Πετρόλα. Προς το τέλος, με την άνοδο Ιωαννίδη και σε ένα ενδοχουντικό ξεκαθάρισμα λογαριασμών, θα αποκαλυφθεί ένα σκάνδαλο του Παπαδοπουλικού συνταγματάρχη Μπαλόπουλου, ο οποίος εισήγαγε λαθραία σάπια κρέατα από τη Ροδεσία δωροδοκώντας δημοσίους υπαλλήλους. Αλλά, αυτό είναι πταίσμα μπροστά σε άλλα…
Η συνέχεια στο αυριανό φύλλο.
Συντάκτης:Θοδωρής Μπακάλης
e-mail: paratiritis.mpakalis@gmail.com
