Χαρίτος Πάνος Ο Βλαντιμίρ Πούτιν έχει αποδείξει με αρκετές επιλογές του στο παρελθόν,
πως οι αντιπαραθέσεις για τη διασφάλιση των ζητουμένων που αφορούν τη
χώρα του στο διεθνές περιβάλλον, τον γοητεύουν περισσότερο από τυχόν
εύκολες συμφωνίες.Κάτω από ένα τέτοιο πρίσμα, η επιλογή του να προχωρήσει σε συμφωνία με
την Τουρκία για τον αγωγό φυσικού αερίου και να ανακοινώσει το πάγωμα
της κατασκεύης του South Stream ίσως δεν θα πρέπει να εντυπωσιάζει ή
ακόμα και να σοκάρει, αγορές και κράτη συμμετείχαν στο ακυρωθέν
εγχείρημα.Από τις ανακοινώσεις μέχρι την πράξη υπάρχει τεράστια απόσταση και
βεβαίως ο χρόνος που απαιτείται για την κατασκεύη του νέου αγωγού, είναι
ικανός για να διαφοροποιήσει τα δεδομένα και την προσέγγιση του
ενεργειακού ζητήματος με τη Ρωσία από πλευράς Ε.Ε. και σαφέστατα και για
το αντίθετο.Τα δεδομένα για τον South Stream
Ασχέτως των δηλώσεων από την πλευρά της Μόσχας, ο South Stream αποτελεί την πλέον πραγματιστική και λογική προσέγγιση της Ευρωπαικής ενεργειακής αγοράς. Το ζητούμενο, που ήταν για τη Ρωσία η παράκαμψη της Ουκρανίας ώστε να αποφύγει τα τέλη διέλευσης που αποκόμιζε η χώρα από την εξαγωγή φυσικού αερίου που αγγίζει σχεδόν το 80% των ρωσικών εξαγωγών, ίσως να επιτυγχάνεται με την έξοδο στην Τουρκία ωστόσο, το ζητούμενο της προώθησης στις Ευρωπαικές αγορές παραμένει.
Η κρίση στην Ουκρανία και οι πιέσεις από τη Δύση προς την Ε.Ε. για σκλήρυνση της στάσης απέναντι στη Μόσχα, έφεραν επιτακτικά στην επιφάνεια το αίτημα των Ευρωπαίων για απεξάρτηση του παρόχου από τον διακομιστή. Ζήτησαν δηλαδή την απεμπλοκή της Gazprom από το διαμετακομιστικό τμήμα. Ουγγαρία και Βουλγαρία στο έδαφος των οποίων οι εργασίες είχαν ξεκινήσει, είδαν τις θέσεις της Ευρωπαικής Επιτροπής Ενέργειας με σκεπτικισμό, ωστόσο συμμορφώθηκαν και πάγωσαν την εξέλιξη των εργασιών. Η ανάγνωση της απόφασης της ανωτέρω επιτροπής από τη Μόσχα, δεν άφηνε περιθώρια παρερμηνίας. Το έργο θα έπρεπε να παγώσει ή να ενδώσει η Gazprom στις επιταγές των Βρυξελλών ή να κάνει πίσω η Ρωσία στην Ουκρανία.
Στο χρηματοδοτικό τομέα, το κόστος του έργου είχε εκτροχιαστεί. Η δαπάνη είχε αυξηθεί κατά 50% κι ένας εκ των κατασκευαστικών εταίρων η Ιταλική ΕΝΙ, βρισκόταν στην έξοδο από την κοινοπραξία.
Με τόσα μέτωπα ανοιχτά η επιλογή Πούτιν αποκτά μια λογική διάσταση. Μια συνειδητή επιλογή όξυνσης απέναντι στις σκληρές απαιτήσεις της Ευρώπης, στη διαπραγμάτευση της ενεργειακής σχέσης με τη Ρωσία.Επί της ουσίας η Μόσχα δεν εγαταλείπει το έργο. Πετάει το μπαλάκι στους Ευρωπαίους αφού όπως δήλωσε ο Πούτιν "εφόσον η Ευρώπη δεν θέλει να πραγματοποιήσει τον South Stream, τότε δεν θα πραγματοποιηθεί".Αυτό που αποκτά ενδιαφέρον, είναι οι αντιδράσεις των διαφορετικών πλευρών εντός εντός της Ευρωπαικής Ένωσης και το αν η ενέργεια Πούτιν θα οξύνει τις αντιπαραθέσεις μεταξύ των μελών του μπλοκ.
Θεωρείται μάλλον δεδομένο πως, Ουγγαρία και Βουλγαρία θα ασκήσουν πιέσεις για αλλαγή ρότας από την Ευρωπαική Επιτροπή Ενέργειας, ενώ η Ρουμανία που φέρεται να έχει επιλεγεί ως εναλλακτικός δίαυλος από την Ε.Ε. για τη μεταφορά του φυσικού αερίου μέσω της Μαύρης Θάλασσας γνωστοποίησε την έγκριση του ποσού των 230 εκατομμυρίων ευρώ από το Ευρωπαικό ταμείο για την κατασκεύη του αγωγού. Ταυτόχρονα η προσπάθεια ενεργειακής απεξάρτησης της Ευρώπης από το Ρωσικό παράγοντα στρέφεται στην αναβάθμιση του αγωγού Ουρενγκόι-Πόμαρι-Ουζγκορόντ που ξεκινά από τη Σιβηρία και καταλήγει στην Ουκρανία. Η Ευρωπαική Τράπεζα Επενδύσεων ενέκρινε την προηγούμενη εβδομάδα 186 εκατ. δολάρια και σύντομα θα εγκρίνει επιπλεον 200 εκατ. για να επενδύσει σε έναν αγωγό του οποίου η ροή, εξαρτάται από τη Μόσχα και τη Gazprom ...
Η θέση και ο ρόλος της Τουρκίας
Για τη Δύση το σοκ της συνεργασίας Ρωσίας-Τουρκίας, ήρθε σε μια χρονική στιγμή που η Ουάσιγκτον αναζητά συμμάχους στην αντιπαράθεσή της με τη Μόσχα. Η επιλογή της Άγκυρας να προχωρήσει στη συνεργασία αυτή, προκαλεί το ερώτημα των αμερικανών αξιωματούχων για το κατά πόσο η Τουρκία είναι ένας αξιόπιστος σύμμαχος.Για την Άγκυρα η καλή σχέση με τη Μόσχα, έχει επιφέρει μια κανομικότητα στις ανταγωνιστικές σχέσεις του παρελθόντος και έχει ομαλοποιήσει μια απαιτητική αγορά σε τιμές προσιτές.Η ανάδειξη της χώρας σε διαμετακομιστικό κόμβο δεν αποτελεί νέο δεδομένο. Μεταφέρει ήδη πετρέλαιο από το Αζερμπαιτζάν στην Ευρώπη και αποτελεί σημαντική οδό στο σχεδιασμό της Ευρωπαικής Επιτροπής Ενέργειας για την τροφοδοσία μέσω του Νοτίου Διαδρόμου (South Corridor).
Επίσης ο σχεδιαζόμενος αγωγός της Κασπίας Θάλασσας, θα μεταφέρει το φυσικό αέριο του Τουρκμενιστάν στην Ευρώπη. Ακριβώς σε αυτές τις μελλοντικές υποδομές δείχνει να ποντάρει και η Μόσχα που προσβλέποντας στις νέες διαδρομές της ενέργειας, βάζουν πόδι στους σχεδιαζόμενους διαύλους και ασκούν πίεση απέναντι στην πίεση της Ευρώπης για τον South Stream.Από την πλευρά της η Άγκυρα επιχειρεί να εκμεταλευτεί στο έπακρο τη γεωστρατηγική της θέση και διασυνδέσεις που θα μπορούσαν να υποβαθμίσουν την εξάρτηση από το Ρωσικό φυσικό αέριο, όπως τον αγωγό Trans Adriatic.
Το γεγονός της συμφωνίας στο Ιράκ, μεταξύ της Βαγδάτης και των Κούρδων, την εβδομάδα που πέρασε, οδηγεί επίσης σε μια αδιάκοπη ροή αργού πετρελαίου της τάξεως των 360.000 βαρελιών καθημεριμενά μέσω του Τσειχάν της Τουρκίας. Αν και η συμφωνία στην παρούσα φάση θεωρείται ικανοποιητκή για τα δύο μέρη, οι Κούρδοι χρειάστηκε να υποχωρήσουν στο αίτημα για ανεξάρτητη προώθηση των δικών τους κοιτασμάτων και συμφώνησαν σε απο κοινού διοχέτευση μέσω του κεντρικού βορείου αγωγού και αποληρωμή των αγορών μέσω Βαγδάτης. Επίσης η Τουρκία φέρεται να είχε υπαναχωρήσει σε ό,τι αφορά την κατασκευή ανεξάρτητου κουρδικού αγωγού για λόγους που σχετίζονται με το Κουρδικό ζήτημα.
Με δεδομένο πως, ο South Stream άρχισε να κατασκευάζεται το 2007 και επτά χρόνια αργότερα, οδηγείται στο συρτάρι λόγω αντικρουόμενων συμφερόντων και πολιτικών, αποτελεί ικανή απόδειξη ό,τι το ανακοινωθέν εγχείρημα του νέου αγωγού μέσω Τουρκίας δεν θα είναι εύκολη, ούτε γρήγορη υπόθεση.Η Μόσχα διευρύνει τα πατήματά της στην ενεργειακή σκακιέρα και κρατά ανοιχτή την πόρτα του South Stream.Η Ουάσιγκτον κατανοεί πως τα σύνθετα δεδομένα στην Ευρασία, απαιτούν σχεδιασμένες κινήσεις, με προσδοκόμενα αποτελέσματα σε ορίζοντα δεκαετίας κάτι για το οποίο δείχνει ανέτοιμη.Τέλος η Ευρώπη, δοκιμάζει τις αντοχές και τη συνοχή της, με τις αντιθέσεις να κυριαρχούν στις σχέσεις κρατών με την κεντρική εξουσία, λόγω των αποφάσεων αυτής, να επιβάλει πολιτικές που έχουν οικονομικό αντίκτυπο στις χώρες μέλη της περιφέρειας.
Γράφει ο Πάνος Χαρίτος
