Του Γιώργου ΠαυλόπουλουΑν είναι αλήθεια ότι η εποχή μας έχει πολλά κοινά με την περίοδο που ξέσπασε ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος, πριν από ένα ακριβώς αιώνα, τότε θα ήταν αφύσικο από την ομοιότητα να εξαιρούνται τα Βαλκάνια - η περιοχή, δηλαδή, της Ευρώπης όπου άναψε η σπίθα αυτής της φονικής σύρραξης. Βεβαίως, δεν μπορεί να ισχυριστεί εύκολα κανείς ότι σήμερα επίκειται το ξέσπασμα του Τρίτου Παγκοσμίου Πολέμου και μάλιστα πάλι από τα Βαλκάνια.Οποιοσδήποτε μπορεί, όμως, να διαπιστώσει ότι τα εθνικά (πρωτίστως), αλλά και τα θρησκευτικά μίση ζουν και βασιλεύουν σε αυτή τη γωνιά της Ευρώπης για την οποία ο Γερμανός καγκελάριος Μπίσμαρκ είχε βιαστεί να δηλώσει, τον 19ο αιώνα, πως δεν αξίζουν τα κόκαλα ούτε ενός Πομερανού γρεναδιέρου.
Τα όσα συνέβησαν αυτή την εβδομάδα στο γήπεδο της Παρτιζάν Βελιγραδίου, αλλά και σε άλλους βαλκανικούς «ναούς» του ποδοσφαίρου, αποδεικνύουν ότι, αν μη τι άλλο, μια σπίθα αρκεί και σήμερα για να προκαλέσει διπλωματικές αντιπαραθέσεις, να βγάλει χιλιάδες λαού στους δρόμους να πανηγυρίζουν και ταυτόχρονα να βρίζουν τους «αλλόφυλους», καθώς και να πυροδοτήσει συγκρούσεις σε πόλεις και χωριά, όπου τυγχάνει να κατοικούν άνθρωποι από διαφορετικές εθνότητες και θρησκείες.
Υπό αυτό το πρίσμα, δεν έχει ασφαλώς ιδιαίτερη σημασία ποιος ήταν ο αυτουργός του... μη επανδρωμένου ιπτάμενου αντικειμένου που πέταξε στο κέντρο του Βελιγραδίου, έχοντας δεμένη τη σημαία της «Μεγάλης Αλβανίας», μπροστά στα μάτια χιλιάδων αφιονισμένων Σέρβων οπαδών, οι οποίοι μερικά λεπτά νωρίτερα γιουχάιζαν εν χορώ τον εθνικό ύμνο της αντίπαλης ομάδας. Κι αυτό παρά το ότι οι αρχές υποπτεύθηκαν τον αδελφό του Αλβανού πρωθυπουργού Έντι Ράμα, που καθόταν στις κερκίδες των επισήμων όπου και βρέθηκε το τηλεχειριστήριο.
Μέσα δε σε όλα αυτά, η κυβέρνηση της Σερβίας επιχείρησε να καταφέρει στα Τίρανα ένα διπλωμτικό... άπερκατ: «Εάν η Αλβανία θεωρεί ότι οι ευρωπαϊκές αξίες είναι οι αξίες της λεγόμενης Μεγάλης Αλβανίας, τότε η Σερβική Δημοκρατία δεν μπορεί να μοιραστεί αυτές τις αξίες μαζί της. Κατά συνέπεια, θεωρούμε ότι (η Αλβανία) δεν είναι αρκετά ώριμη ως κράτος να ενταχθεί στην ευρωπαϊκή οικογένεια», δήλωσε χαρακτηριστικά ο υπουργός Εξωτερικών, Νεμπόισα Στεφάνοβιτς. Σχεδόν ταυτόχρονα, άλλος κορυφαίος Σέρβος αξιωματούχος άφηνε να εννοηθεί ότι δεν είναι πλέον βέβαιο πως θα πραγματοποιηθεί κανονικά η προγραμματισμένη επίσκεψη του Ράμα στο Βελιγράδι, στις 22 Οκτωβρίου - η πρώτη Αλβανού ηγέτη μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο.
Δεν είναι, όμως, μόνο αυτή η «εστία» που μυρίζει μπαρούτι. Διότι μπορεί τα επεισόδια που έγιναν τη Δευτέρα στο Βουκουρέστι, στον ποδοσφαιρικό αγώνα ανάμεσα σε Ρουμανία και Ουγγαρία, να μην είχαν την ίδια έκταση και να μη συνοδεύτηκαν από ανάλογες προκλήσεις από τη φιλοξενούμενη πλευρά. Ωστόσο, το γεγονός ότι οι μπράβοι που συνόδευαν τους Ούγγρους φιλάθλους άρχισαν να ξυλοκοπούν αδιακρίτως τους Ρουμάνους στις κερκίδες, προκαλώντας την άμεση επέμβαση και των δικών τους «φουσκωτών», αναμφίβολα δείχνει πως κάποιοι είχαν σχεδιάσει να κάνουν επεισόδια, πολύ πριν ο διαιτητής σφυρίξει τη σέντρα. Αλήθεια, υπάρχει κανείς που πιστεύει ότι αυτά που έγιναν δεν έχουν σχέση με την πολυπληθή ουγγρική μειονότητα που κατοικεί στη Ρουμανία - κάπου 1,3 εκατ. άνθρωποι ή 6,5% του πληθυσμού; Και μάλιστα, στην περιοχή της Τρανσυλβανίας, η οποία ανήκε στην Ουγγαρία μέχρι τη Συνθήκη του Τριανόν (υπογράφηκε το 1920), ενώ διεκδικείται ακόμη και σήμερα από την εθνικιστική κυβέρνηση του Βίκτορ Όρμπαν και πολύ περισσότερο από το ακροδεξιό Jobbik, που διαθέτει 23 από τους 199 βουλευτές;
Ας μη σπεύσει, λοιπόν, κανείς να μιλήσει για μεμονωμένους χουλιγκάνους. Γιατί εδώ είναι Βαλκάνια!
- Αν εμείς είχαμε ανεμίσει τη σημαία της Μεγάλης Σερβίας στα Τίρανα ή την Πρίστινα, θα είχε συνεδριάσει το Συμβούλιο Ασφαλείας, λένε στο Βελιγράδι -πιστεύοντας, επίσης, ότι η UEFA θα τιμωρήσει μόνο τη Σερβία, για την είσοδο των φιλάθλων της και τη διακοπή...
- Ο παίκτης του ΠΑΟΚ Έργκους
Κάτσε, είχε βρεθεί στο στόχαστρο όταν ποστάρισε φωτογραφία με τη φανέλα
του UCK. Τώρα, ο ίδιος και η ΠΑΕ κατέβασαν αστραπιαία τη σελίδα του
Facebook που τον έδειχνε με τη σημαία της Μεγάλης Αλβανίας...
Το τελευταίο διάστημα, πληθαίνουν οι ενδείξεις (και οι πληροφορίες στις μυστικές υπηρεσίες και τα επιτελεία, των ελληνικών συμπεριλαμβανομένων...) πως κάτι ετοιμάζεται στην ΠΓΜΔ. Το ζήτημα της αλβανικής μειονότητας, άλλωστε, η οποία αντιπροσωπεύει τουλάχιστον το 25% των 2,1 περίπου εκατ. κατοίκων της χώρας, ποτέ δεν λύθηκε. Έτσι, με δεδομένη και την εκκρεμότητα με το όνομα και την ένταξη στην Ε.Ε., τα σχέδια ξαναβγαίνουν από τα συρτάρια...
Θρίαμβος εθνικιστών
Τα «σκληρά» κόμματα των Σέρβων, των Κροατών και, βεβαίως, των μουσουλμάνων ήταν οι αδιαμφισβήτητοι νικητές στις εκλογές που έγιναν την περασμένη Κυριακή στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη. Με άλλα λόγια: Κυρίαρχοι στην πολιτική ζωή της χώρας που δημιουργήθηκε «τεχνητά» μετά τη διάλυση της ενιαίας Γιουγκοσλαβίας είναι εκείνοι που εξακολουθούν να επιδιώκουν τη διάλυσή της εις τα εξ ων συνετέθη -και, πιθανότατα, τη μετέπειτα ένωση των επιμέρους τμημάτων με τις γειτονικές μητέρες-πατρίδες.
Ισχυρή Ακροδεξιά
Δεν υπάρχει γωνιά της νοτιοανατολικής Ευρώπης στην οποία ο ακραίος εθνικισμός να μην έχει διακριτή έως πολύ ισχυρή πολιτική παρουσία. Είτε ως συστατικό στοιχείο της πολιτικής των κυβερνήσεων -όπως στην Αλβανία, την ΠΓΔΜ, το Κόσοβο, τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη και τη Σερβία- είτε με τη μορφή ακροδεξιών κομμάτων. Αυτή είναι η περίπτωση της Ελλάδας με τη Χρυσή Αυγή, της Βουλγαρίας με την Ατάκα και μικρότερων κομμάτων στην Κροατία και τη Ρουμανία.
Παρούσα η Τουρκία
Μετά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο και τη διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, η Τουρκία δεν έπαψε ποτέ να είναι παρούσα και να διεκδικεί ρόλο στα Βαλκάνια. Το κάνει δε τόσο μέσω των μειονοτήτων που υπάρχουν σε διάφορες χώρες -στη Βουλγαρία, χαρακτηριστικά, στις πρόσφατες εκλογές το κόμμα των Τούρκων πήρε 14%- όσο και με τις προνομιακές σχέσεις που διατηρεί με διάφορες χώρες. Πρωτίστως δε με τη Βοσνία και την Αλβανία, λόγω και της παράδοσης.
Ο ρωσικός παράγοντας
Η παρουσία του Βλαντιμίρ Πούτιν, ως τιμώμενου προσώπου, στις εκδηλώσεις για τα εβδομήντα χρόνια μετά την απελευθέρωση του Βελιγραδίου από τους Χιτλερικούς, έχει μεγάλο συμβολισμό. Ακόμη κι αν η Σερβία καταλήξει τελικώς στην «αγκαλιά» της Ε.Ε. και επιβάλλει κυρώσεις στη Μόσχα (κάτι που δεν θέλει), η ρωσική επιρροή είναι μεγάλη και προκαλεί αντιθέσεις. Και μάλιστα, όχι μόνο εξαιτίας των παραδόσεων. Οικονομία και ενέργεια αποτελούν δύο ακόμη παράγοντες, όπως δείχνει και η κόντρα με τον South Stream.
Μετά τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας
1991: Με το τέλος του Ψυχρού Πολέμου και τη διάλυση της ΕΣΣΔ, έχοντας τη στήριξη της ΕΟΚ και ειδικά του Βερολίνου, Σλοβενία και Κροατία κηρύσσουν την ανεξαρτησία τους από την ενιαία Γιουγκοσλαβία. Το Βελιγράδι αντιδρά -ενώ, όμως, ο πόλεμος με τη Σλοβενία είναι σύντομος (10 ημέρες), με την Κροατία διεξάγεται σε όλο το μέτωπο, με την εμπλοκή και της σερβικής μειονότητας στην Κράινα. Το ίδιο έτος κηρύσσει την ανεξαρτησία της και η πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας.
1992: Κηρύσσει την ανεξαρτησία της και η Βοσνία-Ερζεγοβίνη. Μετά την αποτυχία των ηγετών Σερβίας και Κροατίας (Μιλόσεβιτς και Τούντσμαν) να την διαμελίσουν, οι χώρες τους εμπλέκονται σε ένα αιματηρό εμφύλιο, με συμμετοχή και των Μουσουλμάνων. Ο πόλεμος τελειώνει με τους βομβαρδισμούς του ΝΑΤΟ κατά των Σερβοβόσνιων, το 2005, που επιβάλλουν τη Συμφωνία του Ντέιτον.
1996: Ο Απελευθερωτικός Στρατός του Κοσόβου (KLA) κηρύσσει ανοιχτό πόλεμο, διεκδικώντας την ανεξαρτησία της επαρχίας, η οποία θεωρείται ιστορική κοιτίδα για τους Σέρβους. Το 1999, το ΝΑΤΟ βομβαρδίζει τη Σερβία, στην πρώτη του πολεμική επιχείρηση εναντίον μιας κυρίαρχης χώρας. Ο πόλεμος τερματίζεται.
2001: Ξεσπούν συγκρούσεις στην πΓΔΜ, ανάμεσα στις κυβερνητικές δυνάμεις και τον Απελευθερωτικό Στρατό του Κοσόβου (UCK), οι οποίες λήγουν με την παρέμβαση του ΝΑΤΟ και τη συμφωνία της Οχρίδας, η οποία εκχωρεί διερυμένη αυτονομία στις περιοχές όπου κυριαρχούν οι Αλβανοί. Την ίδια χρονιά, συλλαμβάνεται και οδηγείται στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης ο Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς.
2003: Δολοφονείται στο Βελιγράδι ο πρωθυπουργός Ζόραν Τζίτζιτς, ο οποίος είχε πρωταγωνιστήσει για την έκδοση του Μιλόσεβιτς στη Χάγη, παρακάμπτοντας ακόμη και το Ανώτατο Δικαστήριο, που είχε αποφανθεί υπέρ της δίκης του στη Σερβία.
2004: Βουλγαρία, Ρουμανία και Σλοβενία γίνονται μέλη του ΝΑΤΟ. Κροατία και Αλβανία ακολουθούν το 2009. Την ίδια χρονιά η Σλοβενία γίνεται μέλος της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Την ακολουθούν Βουλγαρία και Ρουμανία το 2007, ενώ η Κροατία εντάσσεται το 2013.
2006: Διεξάγεται δημοψήφισμα στο Μαυροβούνιο και με 55,5% εγκρίνεται το αίτημα για ανεξαρτησία, η οποία κηρύσσεται αργότερα το ίδιο έτος. Έτσι, μετά και από αυτή την εξέλιξη, η Σερβία δεν διαθέτει πλέον καμία πρόσβαση στην Αδριατική.
2008: Το Κόσοβο κηρύσσει την ανεξαρτησία του. Ωστόσο, δεν αναγνωρίζεται όχι μόνο από τη Σερβία, αλλά και από αρκετές ευρωπαϊκές χώρες (Ισπανία, Ελλάδα, Κύπρος, Ρουμανία κ.λπ) και, φυσικά, από τη Ρωσία.
2009: Το Βελιγράδι υποβάλλει επίσημο αίτημα για ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η Σερβία αναγνωρίζεται επισήμως ως υποψήφια προς ένταξη χώρα το 2012 και ξεκινούν οι διαπραγματεύσεις. Το ίδιο έτος ξεκίνησαν και οι διαπραγματεύσεις με το Μαυροβούνιο (είχε υποβάλει αίτημα το 2008). Από τις υπόλοιπες χώρες των Βαλκανίων, η Αλβανία αναγνωρίστηκε ως υποψήφια τον περασμένο Ιούνιο, ενώ η Βοσνία-Ερζεγοβίνη δεν έχει υποβάλει ακόμη αίτημα ένταξης. Όσο για την ΠΓΔΜ, οι διαπραγματεύσεις έχουν ξεκινήσει από το 2005, όμως το θέμα της ονομασίας και το βέτο της Ελλάδας δεν επιτρέπουν να ολοκληρωθούν.
