Του Σάββα Ιακωβίδη
- Οι κρίσεις στην περιοχή και οι ιμπεριαλιστικές βλέψεις της Τουρκίας
- Η σύγκρουση συμφερόντων μεγάλων και μεσαίων
δυνάμεων και οι ανησυχίες της Λευκωσίας που, αμυντικά, οικονομικά και
πολιτικά είναι εξουθενωμένη
- Η ΑΝ. ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ το 2023 θα είναι διαφορετική από αυτήν του 2013
Πέρα από την ανακάλυψη φυσικού αερίου στα θαλασσοτεμάχια Ισραήλ και Κύπρου, και άλλα γεγονότα συνταράσσουν την περιοχή. Πρώτα ήταν η ρήξη στις σχέσεις Τουρκίας-Ισραήλ. Στη συνέχεια ήταν η έκρηξη της λεγόμενης «αραβικής άνοιξης», που μετεξελίσσεται σε βαρύτατο «αραβικό χειμώνα». Ακολούθως είναι η συνεχιζόμενη αιματηρή σύγκρουση στη Συρία. Και, φυσικά, είναι οι ασίγαστες νεο-ηγεμονικές και νεο-Οθωμανικές φιλοδοξίες της Τουρκίας.
Σε αυτά, να προστεθούν οι επίσης ιμπεριαλιστικές, νεο-αυτοκρατορικές φιλοδοξίες του Ιράν, η αναρχία στο Ιράκ, οι προσδοκίες των Κούρδων στο Ιράκ, στη Συρία και στην Τουρκία για δημιουργία ανεξάρτητου κουρδικού κράτους. Η επιθετική ανάδυση του ισλαμικού εξτρεμισμού και φονταμενταλισμού, που συνδαυλίζεται από κράτη του Κόλπου (Σαουδική Αραβία, Κατάρ) και την Τουρκία, και εκδηλώνεται όχι μόνο στο πρόσωπο της Χαμάς και της Χεζμπολάχ αλλά και με την Αλ-Κάιντα στον Λίβανο και στη Συρία. Τέλος, είναι η επανέναρξη συνομιλιών για το Παλαιστινιακό.
Τετραμερής συμμαχία…
Τον περ. μήνα, δύο αμερικανικές δεξαμενές σκέψης, το Hudson Institute και το American Enterprise Institute, αφιέρωσαν αναλύσεις για την κατάσταση στην Ανατολική Μεσόγειο, με ευθείες αναφορές στην Κύπρο, στο φυσικό αέριο και τι πρέπει να κάνουν οι ΗΠΑ. Και οι δύο αναλυτές επιμένουν ότι οι ΗΠΑ πρέπει να ηγηθούν μιας τετραμερούς συμμαχίας-συνεργασίας ΗΠΑ, Ισραήλ, Ελλάδας, Κύπρου. Ο Seth Cropsey, στην ανάλυσή του με τίτλο: «Οι ΗΠΑ θα επιλέξουν τη σωστή πλευρά στην Αν. Μεσόγειο;» (3/7/2013), αφού επεξηγεί και αυτός (όπως πολλοί άλλοι ξένοι αναλυτές προηγουμένως) γιατί η ισλαμική Τουρκία του Ερντογάν δεν είναι πια τόσο αξιόπιστος σύμμαχος και εταίρος, υποστηρίζει:
«Η στροφή της περιοχής στον φονταμενταλισμό δημιουργεί ένα κίνητρο για τις ΗΠΑ να κινηθούν πιο κοντά στο Ισραήλ, στην Κύπρο και στην Ελλάδα. Οι αυξανόμενες φιλοδοξίες της Τουρκίας και η οικονομική ανάπτυξή της, που αναζωογονούν τα όνειρά της για περιφερειακή επιρροή, την οδηγούν σε ευθεία αντιπαράθεση με τα συμφέροντα του ΝΑΤΟ για μια ήρεμη νοτιοανατολική πτέρυγα». Ο Αμερικανός αναλυτής υπογραμμίζει πως «μια τετραμερής συνεργασία ή συμμαχία θα μπορούσε να διασφαλίσει τα αποθέματα υδρογονανθράκων του Ισραήλ, της Κύπρου και της Ελλάδας, πράγμα που θα μείωνε την εξάρτηση της Ε.Ε. από μη αξιόπιστους προμηθευτές, όπως η Ρωσία».
Το ΝΑΤΟ, η Ρωσία, η Κίνα, οι Ιρανοί και οι τουρκικές φιλοδοξίες
Ο ΙΔΙΟΣ αναλυτής του Hudson Institute υποστηρίζει πως μια τετραμερής συνεργασία ΗΠΑ, Ισραήλ, Ελλάδας και Κύπρου, βασισμένη σε οικονομικά και συμφέροντα ασφάλειας, θα μπορούσε να βοηθήσει στην υπεράσπιση της ΝΑ πτέρυγας του ΝΑΤΟ, να αντιμετωπίσει την αυξανόμενη παρουσία ρωσικών, κινεζικών και ιρανικών ναυτικών δυνάμεων στην περιοχή και να αποθαρρύνει τον τουρκικό στόλο καθώς η Τουρκία εγκαταλείπει τις Κεμαλικές αρχές χάριν του ισλαμικού φονταμενταλισμού. Ακολούθως εισηγείται αναβάθμιση μεγέθους και έντασης ετήσιων ασκήσεων ειδικών δυνάμεων, ναυτικών ασκήσεων, ανταλλαγή πληροφοριών και κοινών αντιτρομοκρατικών ασκήσεων για αναβάθμιση της ασφάλειας. Αναφέρεται, επίσης, στη στρατηγικής σημασίας βάση της Πάφου για χρήση από αμερικανικά, ελληνικά και ισραηλινά αεροσκάφη και καταλήγει πως όλα αυτά τα μέτρα θα συμβάλουν στη διασφάλιση των ναυτικών οδών και θα προμηθεύσουν ένα ισχυρό αποτρεπτικό μέσο έναντι εχθρικών κρατών και οργανώσεων.
Η δεύτερη ανάλυση έγινε από τον Niklas Anzinger για το American Enterprise Institute, με τίτλο: «Η Ανατολική Μεσόγειος θα γίνει ο επόμενος Περσικός Κόλπος;» (25/7/2013). Ο αναλυτής επισημαίνει ότι το 2010, το αμερικανικό τμήμα γεωλογικής επισκόπησης υπολόγισε ότι η Λεκάνη της Λεβαντίνης -που περιλαμβάνει το Ισραήλ, τη Λωρίδα της Γάζας, τον Λίβανο, τη Συρία και την Κύπρο- μπορεί να περιέχει 3,450 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου και 1.7 δισεκατομμύριο βαρέλια πετρελαίου. Η κυπριακή Κυβέρνηση υπολογίζει τα αποθέματα των χωρικών υδάτων της σε 1,770 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου. Η ανακάλυψη φυσικού αερίου, παρατηρεί ο Αμερικανός αναλυτής, έχει αναδιατάξει τις συμμαχίες στην περιοχή.
Το Ισραήλ και η Κύπρος ανέπτυξαν στενές σχέσεις σε όλους τους τομείς και υπογραμμίζει πως, αν η Κύπρος και το Ισραήλ αξιοποιήσουν τα αποθέματα φυσικού αερίου και πετρελαίου, η Ευρώπη θα μπορούσε να μειώσει την εξάρτησή της από μεσανατολικό και ρωσικό φυσικό αέριο. Στη συνέχεια, ο ίδιος αναλυτής αναφέρεται στους σχεδιασμούς και στις επιδιώξεις της Τουρκίας και στις απειλές της κατά της Κύπρου, στο Ιράν και στη φιλοδοξία του να παίξει ρόλο στην Αν. Μεσόγειο, καθώς και στην επιδίωξη της Ρωσίας για στρατιωτική και ενεργειακή παρουσία στην περιοχή. Επίσης υπογραμμίζει την προσπάθεια της Μόσχας να εμπλέξει τον ρωσικό ενεργειακό γίγαντα Γκάζπρομ στην Κύπρο, ώστε να αυξήσει την επιρροή της. Και αυτός υποστηρίζει τη θέση του πρώτου αναλυτή:
«Η Ελλάδα και η Βρετανία θα μπορούσαν να ενωθούν με μιαν "Αμυντική Συνεργασία Ανατολικής Μεσογείου" υπό τις ΗΠΑ, σχεδιασμένη για να διασφαλίζει τα δικαιώματα εξόρυξης του Ισραήλ και της Κύπρου και την θαλάσσια άμυνα εναντίον απειλών από γειτονικά κράτη και τρομοκρατία από τη Μέση Ανατολή. Είναι ουσιώδες η αμερικανική κυβέρνηση να πείσει την Ελλάδα και την Κύπρο ότι οι ΗΠΑ, η Βρετανία και το Ισραήλ μπορούν να εγγυηθούν τα διπλωματικά και οικονομικά συμφέροντά τους περισσότερο από τη Ρωσία και την αραβική Μέση Ανατολή. Η Αν. Μεσόγειος το 2023 θα είναι διαφορετική από αυτήν του 2013».
Η ασφάλεια των εξεδρών και η αμυντική μας ένδεια
Η ΑΣΦΑΛΕΙΑ των εξεδρών και των άλλων εγκαταστάσεων φυσικού αερίου και πετρελαίου δεν γίνεται με επίκληση μόνο του διεθνούς δικαίου και νομιμότητας. Οι δηλώσεις Φωτίου αποκαλύπτουν την αμυντική γύμνια της Κύπρου έναντι των τουρκικών απειλών και, κυρίως, την αδυναμία της να υπερασπίσει διά των όπλων, αν χρειαστεί, τους ενεργειακούς πόρους της κατά θάλασσα και ξηρά. Η Εθνική Φρουρά έχει περιέλθει, τα τελευταία χρόνια, σε κατάσταση αμυντικής ανεπάρκειας, αφού τρεις κυβερνήσεις -Τάσσου, Χριστόφια και Αναστασιάδη- δεν έδωσαν τη δέουσα σημασία στην οπλική και τεχνολογική αναβάθμιση της Δύναμης. Ακόμα και σήμερα, μετά τη γεωπολιτική αναβάθμιση της Κύπρου, εξαιτίας των υδρογονανθράκων, η Ε.Φ. αντιμετωπίζεται ως ο φτωχός συγγενής, με επίκληση της οικονομικής κρίσης.
Ενώ, λοιπόν, η Δύναμη πάσχει από σοβαρές διαρθρωτικές και αμυντικές αδυναμίες, το Υπουργικό Συμβούλιο πρόσφατα αποφάσισε την αποδέσμευση κονδυλίου 100 εκ. ευρώ για την αγορά δύο περιπολικών σκαφών, προφανώς για την προστασία των εξεδρών μας. Πρόκειται για ψίχουλα, αν ληφθεί υπόψη ότι το Ισραήλ πράττει για την προστασία των δικών του ενεργειακών πόρων. Τον περ. Απρίλη, το ισραηλινό ναυτικό ζήτησε αύξηση κατά 760 εκ. δολαρίων του προϋπολογισμού του για τον σχηματισμό ειδικών δυνάμεων για την προστασία των θαλασσοτεμαχίων φυσικού αερίου από τρομοκρατικές και άλλες εχθρικές ενέργειες. Το ισραηλινό ναυτικό διαθέτει γι’ αυτόν τον σκοπό: Τρεις κορβέτες, 10 πυραυλοφόρα σκάφη, τρία υποβρύχια και 42 περιπολικά. Αυτή η δύναμη είναι μικρή για να μπορεί να περιπολεί τη ζώνη των ισραηλινών εξεδρών και θαλασσοτεμαχίων όλο το 24ωρο και να εμποδίσει πιθανές επιχειρήσεις αυτοκτονίας. Πρόσφατα, επίσης, το Ισραήλ εγκατέστησε αντιαεροπορικούς πυραύλους Barak-8 και ένα πυκνό σύστημα ναυτικής αντιπυραυλικής προστασίας.
Η Κύπρος, σύμφωνα με πληροφορίες μας, μόνο το 42% της ΑΟΖ της μπορεί να παρακολουθήσει με ραντάρ. Η ανυπαρξία αεροπορικών και ναυτικών δυνάμεων καθώς και αντιαεροπορικών και άλλων ναυτικών δυνατοτήτων επιτήρησης και προστασίας των θαλασσοτεμαχίων μας καταδεικνύει το κατεπείγον της οπλικής αναβάθμισης της Εθνικής Φρουράς. Η συνεργασία με το Ισραήλ και την Ελλάδα δεν αποτελεί επαρκή προστασία για την Κύπρο. Ούτε συνιστά σοβαρό επιχείρημα που προτάσσεται ακόμα και επίσημα ότι, χάρη στην γειτνίαση των θαλασσοτεμαχίων μας με τα ισραηλινά, και επειδή αμερικάνικη εταιρεία κάνει τις γεωτρήσεις, γι’ αυτό οι Τούρκοι δεν επιχείρησαν κατάληψή τους. Την κρίσιμη ώρα, αν η Τουρκία, δηλαδή, προσπαθήσει να χρησιμοποιήσει στρατιωτικά μέσα για να παρεμποδίσει ή και να καταλάβει τις κυπριακές εξέδρες ή άλλες εγκαταστάσεις, η Κύπρος μόνο στις δικές της δυνάμεις μπορεί να υπολογίζει.
Τέτοιες δυνάμεις δεν διαθέτει και ο τόπος βρίσκεται, κυριολεκτικά, αμυντικά γυμνός έναντι οποιασδήποτε επιβουλής, τουρκικής ή τρομοκρατικής, κατά των κυπριακών υδρογονανθράκων. Τι μπορεί να γίνει; Πρώτον, στρατιωτική συνεργασία της Κύπρου με το Ισραήλ και την Ελλάδα και άλλες φιλικές χώρες. Δεύτερον, δραστική οπλική αναβάθμιση της Ε.Φ. Τρίτον, τάχιστη ανασυγκρότηση της Δύναμης και της εφεδρείας. Τέταρτον, ανακοπή της αιμορραγίας στην Ε.Φ., που προκαλείται από πρόωρες αφυπηρετήσεις υψηλόβαθμων στελεχών. Πέμπτον, να σταματήσει η κομματικοποίηση και η όποια κυβερνητική παρέμβαση στο στράτευμα.
Πολιτική αξιοποίηση
Η ΑΝ. Μεσόγειος συγκεντρώνει τα τελευταία χρόνια το αυξημένο ενδιαφέρον όλων των μεγάλων και μεσαίων δυνάμεων. Τρεις είναι οι σημαντικότεροι παράγοντες. Πρώτον, η λεγόμενη «αραβική άνοιξη» και οι εντεύθεν πολλαπλές επιπτώσεις της στον αραβικό κόσμο και στην περιοχή. Δεύτερον, η γεωπολιτική αναβάθμιση της περιοχής εξαιτίας του φυσικού αερίου και του πετρελαίου. Τρίτον, η αναμέτρηση συμφερόντων και δυνάμεων πολλών χωρών, που μυρίστηκαν το αέριο και επιδιώκουν να επωφεληθούν ή, στην περίπτωση της Τουρκίας, να το αρπάξουν. Οι ΗΠΑ, η Ρωσία, κατά κύριο λόγο, όπως και η Ε.Ε., η Κίνα, η Ιαπωνία, η Γαλλία και η Γερμανία έχουν στρέψει την προσοχή και τις στοχεύσεις τους στην Αν. Μεσόγειο.
Δεν είναι τυχαίο που η Μόσχα αναβαθμίζει ξανά την παρουσία της στην περιοχή μας.
Ούτε τυχαίο που πυκνώνουν οι αναλύσεις για την αναγκαιότητα οι ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ να δώσουν περισσότερη σημασία, χωρίς να αποκρύπτουν την ενόχλησή τους για τις τουρκικές μεθοδεύσεις. Η κατάσταση στη Συρία, οι ιρανικές φιλοδοξίες, οι νεο-Οθωμανικές σκοπεύσεις της Τουρκίας και η εμπλοκή ενεργειακών γιγάντων διαζωγραφίζουν την τρομακτική σημασία της Αν. Μεσογείου. Αυτή η σημασία θα αυξηθεί τις επόμενες δεκαετίες και είναι άγνωστο πού θα οδηγήσει. Η Κύπρος καλείται εκ των πραγμάτων και εξ ανάγκης να δράσει τάχιστα, πρώτα για την αμυντική θωράκισή της και, ταυτόχρονα, για την υπεύθυνη και σοφή πολιτική αξιοποίηση των εμπλεκόμενων συμφερόντων.
Οι απειλές της Τουρκίας
ΙΔΙΑΙΤΕΡΗ αναφορά ο αναλυτής του ΑΕΙ κάνει στην Τουρκία, την οποία θεωρεί ως σημαντικό παίχτη στην Αν. Μεσόγειο. Η Τουρκία δεν έχει ενεργειακούς πόρους, γράφει, όμως είναι κέντρο διακίνησής τους από την Κασπία θάλασσα και τον Καύκασο. Διά της παράνομης «ΤΔΒΚ», που μόνον η Άγκυρα αναγνωρίζει, επιχειρεί να βάλει ουσιαστικά χέρι στους κυπριακούς υδρογονάνθρακες, αμφισβητώντας την κυριαρχία της Κυπριακής Δημοκρατίας. Ο αναλυτής επικαλείται τις γνωστές απειλές του Εγκεμέν Μπαγίς ότι η Τουρκία θα χρησιμοποιήσει στρατιωτική δύναμη κατά της Κύπρου, «γι’ αυτό έχουμε το ναυτικό», είπε και ότι, «όλες οι επιλογές είναι στο τραπέζι».
Σε απάντηση όσων αναφέρονται στην ανάλυση του ΑΕΙ, την περ. Πέμπτη, ο Κύπριος Υπουργός Άμυνας, αφού κατήγγειλε τις τουρκικές προκλήσεις, είπε: «Με γνώμονα, ασφαλώς, τις κρίσιμες εξελίξεις αλλά και τις καθημερινές απειλές και προκλήσεις των Τούρκων, έχοντας υπόψη ότι αυτές θα συνεχίσουν, κανένας εφησυχασμός δεν δικαιολογείται αλλά και από την άλλη -και το τονίζω με τον πιο έντονο τρόπο- καμιά υποχώρηση από τις δίκαιες αξιώσεις του λαού μας, δεν θα γίνει αποδεχτή. Και ποτέ, μα ποτέ, ανεξάρτητα των δυσκολιών που περνά αυτός ο τόπος, αυτές οι προκλήσεις και εντάσεις δεν θα είναι τέτοιες για να μας πείσουν να απεμπολήσουμε κυριαρχικά μας δικαιώματα. Εμείς ενεργούμε στα πλαίσια της διεθνούς νομιμότητας. Είναι η Τουρκία που παρανομεί και αυτό, νομίζω, το μήνυμα είναι που η κυπριακή Κυβέρνηση στέλνει σε όλους τους οργανισμούς, στα Ηνωμένα Έθνη και στην ίδια την ΕΕ».
