Σε στρατηγικού χαρακτήρα πρόκληση εξελίσσεται για την Τουρκία η αντιμετώπιση της ενεργειακής
ασφυξίας που προκαλεί η έλλειψη ενεργειακών πόρων που θα καλύψουν τις
ανάγκες της ώστε να μπορέσει να πετύχει τον στόχο για να συμπεριληφθεί έως το 2023 στις δέκα πιο αναπτυγμένες χώρες του κόσμου.Η Τουρκία η οποία έχει ήδη
μεγάλους ρυθμούς ανάπτυξης και σύμφωνα με το«όραμα» Ερντογάν, θα πρέπει η
επέτειος των 100 ετών από την ίδρυση του τουρκικού κράτους, το 2023,
να βρει την χώρα πολύ ισχυρότερη και οικονομικά. Για όλα αυτά φυσικά
βασική προϋπόθεση είναι η εξεύρεση των αναγκαίων ενεργειακών πόρων που
θα περιορίσουν την εξάρτηση της τουρκικής οικονομίας από «αναξιόπιστους»
γείτονες και συγχρόνως δεν θα την αφήσουν απλό θεατή των ενεργειακών επιτυχιών γειτόνων της , όπως η Κύπρος η Ελλάδα και το Ισραήλ.Στους στρατηγικούς σχεδιασμούς της Τουρκίας δεν αρκεί ο ήδη εξασφαλισμένος ρόλος του ενεργειακού κόμβου για την μεταφορά πετρελαίου και αερίου από την Κασπία αλλα και τα πεδία του Ιράκ ,προς την Δύση και έτσι πλέον η αναζήτηση ενεργειακών πόρων καθορίζει σε μεγάλο βαθμό και την εξωτερική πολιτική της χώρας.
Η πρόσφατη περιοδεία
Ερντογαν σε χώρες της Αφρικής ,δεν σηματοδοτεί μονο ένα άνοιγμα σε μια
σημαντική αγορά για τα τουρκικά προϊόντα και μια συμβολική κίνηση
ενίσχυσης του μουσουλμανικού στοιχείου στην Γηραιά Ήπειρο που όλο και
πιο συχνά εμφανίζονται ,τουρκικά σχολεία ,ιδρύματα με την ενίσχυση και της οργάνωσης του Φετουλαχ Γκιουλεν. Ο κ.Ερντογαν φιλοδοξεί να κερδίσει για την χώρα του και την κρατική εταιρία πετρελαίου ΤΡΑΟ πρόσβαση
στα μεγάλα ενεργειακά αποθέματα χωρών της Αφρικής όπως η Νιγηρία ,που
οι δυτικές εταιρίες γίνονται όλο και περισσότερο ανεπιθύμητες από το ισλαμικό κίνημα.
Η ΤΡΑΟ έχει ήδη εξασφαλίσει
σημαντικά συμβόλαια ανάθεσης ερευνών από την νέα κυβέρνηση της Λιβύης,
ενώ έχει ήδη παρουσία στο Ιράκ, στο Αζερμπαϊτζάν και το Καζακστάν. Η
ΤΡΑΟ αναλαμβάνει μόνη της τις έρευνες στην Μαύρη Θάλασσα μετά την
απόσυρση της ΕΧΧΟΝ (η οποία υποχρεώθηκε σε καταβολή και μεγάλου
προστίμου), ενώ εκκρεμεί και η έρευνα στην περιοχή της Αττάλειας στην
Μεσόγειο η οποία γίνεται με την συμμετοχή και της SHELL.
Αυτή η ενεργειακή αντεπίθεση της Άγκυρας έχει πάρει εντυπωσιακούς ρυθμούς καθώς φέτος για πρώτη φορά η Τουρκία ξεπέρασε ακόμη και την Νορβηγία σε νέες εξορύξεις και εγκατεστημένα γεωτρύπανα τα οποία φθάνουν τα 34 και τις δαπάνες για έρευνα υδρογονανθράκων να εκτινάσσονται σε μια δεκαετία από τα 42 εκατομμύρια δολάρια στα 610 εκατομμύρια.
Το γεγονός ότι η Τουρκία
εισάγει το 91% του πετρελαίου της και το 98%του φυσικού αερίου,
υπονομεύει τα σχέδια της για αναβάθμιση του περιφερειακού ρόλου της και γεγονότα όπως η σύγκρουση με την κεντρική κυβέρνηση του Ιράκ με αφορμή ακριβώς τις εξαγωγές πετρελαίου, προκαλούν ακόμη μεγαλύτερη ανασφάλεια.
Η προσπάθεια της Τουρκίας να μην μείνει στο περιθώριο της κοσμογονίας που σημειώνεται στον ενεργειακό τομέα στην ευρύτερη περιοχή δεν είναι χωρίς προβλήματα και χωρίς μεγάλες προκλήσεις.
Την περασμένη εβδομάδα, με απόφαση του ιρακινού υπουργικού συμβουλίου, η Βαγδάτη αποφάσισε να στείλει προειδοποιητικό μήνυμα στην Άγκυρα ακυρώνοντας την σύμβαση που είχε εγκρίνει με την ΤΡΑΟ για τα κοιτάσματα του Κουμπρίζ, έκτασης 900 τετρ.χλμ, στο νότιο Ιράκ στα σύνορα με το Ιράν. Η υπόθεση του Ιράκ ως βασικού ενεργειακού «εταίρου» της Τουρκίας έχει περιπλακεί λόγω του κουρδικού.
Η Αυτόνομη Κουρδική Περιοχή του Βόρειου Ιράκ (Kurdistan Regional Government-KRG)
χρησιμοποιώντας ως διαπραγματευτικό όπλο τα τεράστια αποθέματα
υδρογονανθράκων στην περιοχή που ελέγχει, επιχειρεί μέσω συμβολαίων με
μεγάλες δυτικές εταιρίες την «αυτονομία» στην διαχείριση όλων αυτών των
πόρων, χωρίς να λογοδοτεί στην κεντρική κυβέρνηση. Η στάση αυτή, η οποία πρακτικά οδηγεί στην χαλαρή συνομοσπονδία στο Ιράκ, αποτελεί κόκκινη γραμμή για την Βαγδάτη, η οποία βλέπει «τουρκικό» δάκτυλο πίσω από αυτές τις κινήσεις.
Και έτσι, σε μια πρωτοφανή διαδικασία, η Άγκυρα εμφανίζεται ως προστάτης των Κούρδων και των Τουρκμένων του Β. Ιρακ ,και μάλιστα θερμός υποστηρικτής της ολοένα και μεγαλύτερης αυτονομίας του Ιρακινού Κουρδιστάν.
Η KRG,
γνωρίζοντας ότι χρειάζεται συμμαχίες προκειμένου να υλοποιήσει την
στρατηγική της, έχει στραφεί προς την Τουρκία με δέλεαρ την ενέργεια. Τα
κοιτάσματα του Ιρακινού Κουρδιστάν θεωρούνται από τα μεγαλύτερα στον
κόσμο και η σημερινή παραγωγή 200 χιλιάδων βαρελιών πετρελαίου προβλέπεται να φθάσει το 1 εκατομμύριο βαρέλια το 2015 και τα 2 εκατομμύρια βαρέλια το 2019.
Τα ευρήματα στο Ιρακινό Κουρδιστάν οδήγησαν τον πρώην εκτελεστικό διευθυντή της ΒΡ και τώρα επικεφαλής της μεγαλύτερης ανεξάρτητης εταιρίας στο Ερμπιλ GENEL ENERGY, Τονυ Χαουαρντ να χαρακτηρίσει το Κουρδιστάν ως την «Πρωτεύουσα του κόσμου σε επίπεδο πετρελαϊκών ερευνών». Εξάλλου δεν είναι τυχαίο ότι έχουν ήδη σπεύσει στο Ιρακινό Κουρδιστάν οι εταιρίες Chevron, Total, Gasprom αλλα και η EXXON, με τις οποίες η KRG έχει συνάψει περισσότερες από 50 συμφωνίες, τις οποίες αποκήρυξε ως αντισυνταγματικές η Βαγδάτη.
Η όλο και μεγαλύτερη αυτονόμηση όμως της KRG από την Βαγδάτη, η
οποία συνοδεύεται με την εξασφάλιση μεγάλων οικονομικών πόρων, για
πρώτη φορά φαίνεται να δημιουργεί έναν σοβαρό πυρήνα γύρω από τον οποίο
μπορεί να κτισθεί η κουρδική εθνική ολοκλήρωση, με την δημιουργία
ανεξάρτητου Κουρδιστάν, κάτι που είχαν αποτρέψει πριν από έναν σχεδόν
αιώνα οι Βρετανοί.
Στην παρούσα φάση, έχοντας ανάγκη την συμμαχία με τον Ερντογαν, η KRG
αποφεύγει να στηρίξει εμφανώς το ΠΚΚ, και τουλάχιστον σε επίπεδο
δημόσιων δηλώσεων έχει εκφρασθεί η πρόθεση ακόμη και διαμεσολάβησης ώστε
να τερματισθεί ο ένοπλος αγώνας.
Κανείς όμως δεν μπορεί να προβλέψει το πώς θα πορευθεί μια νέα ηγεσία στο ιρακινό Κουρδιστάν, αποστασιοποιημένη από τις ισορροπιστικές διαθέσεις και το συμβιβαστικό "παιγνίδι" του Μπαρζανι.
Ο Τ. Ερντογαν, με το άγχος που προκαλεί η πίεση για εξασφάλιση πρόσβασης σε πηγές ενέργειας, αναλαμβάνει ένα κρίσιμο ρίσκο για την χώρα του. Εξαρτά ενεργειακά την Τουρκία με ένα καθεστώς το οποίο πολλές φορές έχει δείξει ότι είναι "διπρόσωπο" και επιλέγει την
σχέση με την Τουρκία προκειμένου να υπηρετήσει τις πολιτικές στοχεύσεις
του και συγχρόνως η ενεργειακή αυτή σχέση με το Βόρειο Ιράκ, απλώς
φέρνει πιο κοντά την διαδικασία εθνικής ολοκλήρωσης των Κούρδων. Η οποία
φυσικά δεν θα περιορισθεί μόνο στο Βόρειο Ιράκ, αλλά θα επηρεάσει την
Βόρειο Συρία και την ήδη "υπερθερμασμένη" Νοτιοανατολική Τουρκία.
Η πρόσφατη πρωτοβουλία του κ. Ερντογαν για έναρξη συνομιλιών με τον έγκλειστο του Ιμραλι Α.Οτσαλάν,
δεν φαίνεται να είναι άσχετη και με αυτές τις ενεργειακές αναζητήσεις
της Τουρκίας, καθώς η ενδεχόμενη συμφωνία αφοπλισμού του ΠΚΚ και έναρξη
πολιτικής διαδικασίας ενσωμάτωσης των μελών του στην τουρκική κοινωνία, θα έκλεινε ένα σημαντικό μέτωπο, καθιστώντας πιο ασφαλή την ολοένα και μεγαλύτερη ισχυροποίηση της KRG.
Εξίσου σημαντική όμως είναι και η σχέση με την Ελλάδα και την Κύπρο. Η Τουρκία φαίνεται να καταλήγει σε δυο άξονες: να εμποδίσει την περαιτέρω έρευνα περιοχών που ανήκουν στην
κυπριακή η ελληνική υφαλοκρηπίδα, υποστηρίζοντας ότι πρόκειται για
αμφισβητούμενες περιοχές και σε ό,τι αφορά την Κύπρο, να επιδιώξει τον
έλεγχο των πηγών ενέργειας (που δεν νομιμοποιείται να αμφισβητήσει και
να διεκδικήσει η ίδια), με πρόσχημα τα "δικαιώματα των τουρκοκυπρίων».
Στο πλαίσιο αυτό η Τουρκία
αναμένεται να επιμείνει το επόμενο διάστημα για εσπευσμένη επανέναρξη
των συνομιλιών για το Κυπριακό, ελπίζοντας ότι και με την (πιθανότατη)
παρουσία στην προεδρία της Κύπρου του Ν. Αναστασιαδη, θα προωθηθεί λύση που τουλάχιστον δεν θα αφήνει έξω την Τουρκία από το ενεργειακό παιγνίδι της περιοχής.
Εξάλλου, όλο και πιο συχνά εμφανίζονται «αναλύσεις» που εκθειάζουν τα
πλεονεκτήματα της δημιουργίας αγωγού εξαγωγής φυσικού αερίου από την
Κύπρο, το Ισραήλ και την Αίγυπτο προς την Ευρώπη, μέσω της Τουρκίας.
Κάτι που προϋποθέτει την λύση του Κυπριακού και την εξομάλυνση των
τουρκοισραηλινων σχέσεων και θα είχε φυσικά σαν συνέπεια την παράκαμψη
της Ελλάδας..
Η πρόσβαση σε νέες πηγές ενέργειας και ταυτοχρόνως η αποτροπή απόκτησης του πλεονεκτήματος της ενεργειακής αυτάρκειας των «μη
φιλικών» γειτόνων, αποτελεί πλέον βασικό παράγοντα για την χάραξη της
εξωτερικής πολιτικής της Τουρκίας και την διαμόρφωση των γεωστρατηγικων
επιδιώξεων της. Και αυτό πρέπει να το λάβει σοβαρά υπόψη της και η Αθήνα
σε κάθε νέα πρωτοβουλία που σκέπτεται η έχει προγραμματίσει να αναλάβει
..
