Τα ευρωπαϊκά κράτη βγάζουν στα… καλάθια δημόσια περιουσία και εταιρείες προκειμένου να μειώσουν τα υπερδιογκωμένα χρέη τουςΤης Ελλης Πάνου-efsyn.gr
«Πρόκειται για την κλοπή του αιώνα! Μια μοναδική προσφορά! Αγοράστε κοψοχρονιά μια μεξικανική εταιρεία επικοινωνιών! Ψωνίστε αερογραμμές στις Φιλιππίνες πάμφθηνα! “Η ένα εργοστάσιο στο Πακιστάν. Βιαστείτε, τρέξτε να προλάβετε τις μοναδικές ευκαιρίες! Σαν τους εμπόρους που διαλαλούν την πραμάτειά τους, οι κυβερνήσεις ξεπουλάνε τεράστιες κρατικές περιουσίες. Παντού: στη Δυτική Ευρώπη, την Ασία, την Ανατολική Ευρώπη και τη Λατινική Αμερική».
Αυτά έγραφε πριν από 22 χρόνια το περιοδικό «TIME». Και μετά από μια μικρή ανάπαυλα το 2009 – 2010, την τελευταία διετία κρατική περιουσία έχει βγει πάλι στα καλάθια. Σε προσφορές. Σε όλη την Ευρώπη, οι χώρες που αναζητούν τρόπους να βγουν από την παγίδα του διογκωμένου χρέους, είχαν την ίδια ιδέα: αφενός να κάνουν οικονομία κι αφετέρου να προσφέρουν τα «οικογενειακά ασημικά» σε τιμή ευκαιρίας: η ιταλική κυβέρνηση απέσυρε την υποψηφιότητα της Ρώμης για τη διοργάνωση των Ολυμπιακών το 2020 για να γλιτώσει 9,5 δισ., η πορτογαλική αποπειράθηκε να καταργήσει το Καρναβάλι για να κερδίσει εργατοώρες, η ιρλανδική να πουλήσει το διάσημο ιπποφορβείο της για να ξεχρεώσει κάτι από τα δάνεια της τρόικας, η ισπανική τη λοταρία της για να μην αναγκαστεί να προσφύγει στην τρόικα και η πρωτοπόρος στις αποκρατικοποιήσεις Βρετανία, τον έλεγχο της εναέριας κυκλοφορίας.
Και όχι μόνο. Κάποτε τέτοιες κινήσεις θα σηματοδοτούσαν πανικό, αλλά η κρίση έκανε το ξεπούλημα… πάλι μόδα.
Παρότι η Ελλάδα θεωρείται ότι προσφέρει το μεγαλύτερο χαρτοφυλάκιο και οι άλλοι δεν πάνε πίσω. Η Ιρλανδία υποχρεώνεται από την τρόικα να προσφέρει ό,τι μπορεί, η Ισπανία, ψάχνοντας για μετρητά από πέρσι, εντατικά προσπαθεί να βρει μια καλή τιμή για κρατικές επιχειρήσεις και ακίνητα – από τα δύο μεγαλύτερα αεροδρόμια της χώρας, μέχρι λιμάνια, συγκοινωνίες, κοινωνικές υπηρεσίες και την περίφημη λοταρία της, το διάσημο El Gordo.
Η Βρετανία, από την άλλη, έτσι κι αλλιώς, έχει αρχίσει, εδώ και δεκαετίες, σιγά σιγά να τα δίνει όλα: πριν από τρεις μήνες, για παράδειγμα, πούλησε σε Ισπανό επενδυτή, έναντι περίπου 60 εκατομμυρίων λιρών, το περίφημο Admiralty Arch, το κτίριο-ορόσημο για το Λονδίνο, μεταξύ του Mall και της πλατείας Τραφάλγκαρ, που έκτισε πριν από 100 χρόνια ο Εδουάρδος ο 7ος στη μνήμη της μητέρας του βασίλισσας Βικτωρίας. Τώρα το μνημείο θα γίνει… ξενοδοχείο. Σε ξεπούλημα έχουν επιδοθεί ακόμα τα υπουργεία Εξωτερικών και Αμυνας, ενώ και η Σκότλαντ Γιαρντ κλείνει αστυνομικά τμήματα και πουλάει ακίνητά της.
Τέτοιου είδους «θεραπείες» μπορεί σε κάποιες περιπτώσεις να είναι για καλό, αλλά μάλλον όχι σε αυτούς τους χαλεπούς καιρούς. Και όταν οι προσφορές είναι τόσο πολλές, οι τιμές πάντα πέφτουν.
Το πρόβλημα τώρα είναι ο συνωστισμός στις δημοπρασίες εν μέσω κρίσης, δεδομένου ότι στον χορό έχουν μπει και οι τράπεζες, που κάποτε ήταν ιδιωτικές και τώρα, επιβιώνοντας με χρήματα φορολογουμένων, έχουν γίνει κρατικές και έχουν περιουσίες άνω του 1,5 τρισ. προς πώληση.
Οι δυνατότητες για τους επενδυτές, λοιπόν, είναι τεράστιες, αφού έχουν να επιλέξουν από μια τεράστια γκάμα κρατικών περιουσιακών στοιχείων: από δημόσιες υπηρεσίες κοινής ωφέλειας μέχρι εκμετάλλευση υποδομών, συγκοινωνίες, τράπεζες, κτίρια, νοσοκομεία, φυλακές.
Πάντως -παρότι υπάρχει ακόμα ζωηρό αγοραστικό ενδιαφέρον από την Κίνα και τη Μέση Ανατολή- πολλές φορές οι διακηρύξεις μένουν στα χαρτιά και οι δημοπρασίες δεν ολοκληρώνονται, γι” αυτό και δεν είναι σαφές πόσα χρήματα από ιδιωτικοποιήσεις μπαίνουν τελικά στα κρατικά ταμεία. Για πολλούς λόγους: πολιτικούς, λαϊκής αντίδρασης, εργασιακής αναταραχής, νομοθετικών εμποδίων, οικονομικής αστάθειας, απροθυμίας των επενδυτών να ανταποκριθούν.
Ιδιωτική… διαφθορά
Αυτόν τον πυρετό των αποκρατικοποιήσεων η τεχνοκρατική νομενκλατούρα του ΔΝΤ θα τον αποκαλούσε «πρόγραμμα δομικών μεταρρυθμίσεων». Πολλοί άλλοι, ωστόσο, θα τον χαρακτήριζαν μεγάλο λάθος που πρέπει άμεσα να διορθωθεί. Και η αρχή έχει ήδη γίνει, κυρίως στις υπηρεσίες κοινής ωφέλειας – το νερό, την ενέργεια, τις μεταφορές.
Στη Γαλλία για παράδειγμα, η διαχείριση του δικτύου υδροδότησης έχει επιστρέψει στα χέρια των δήμων σε τουλάχιστον 16 πόλεις, μεταξύ αυτών το Μπορντό και το Παρίσι, ενώ τα λεωφορεία βρέθηκαν πάλι υπό την ομπρέλα του κράτους. Στη Γερμανία, το εθνικό δίκτυο ηλεκτρικού ρεύματος -τουλάχιστον εν μέρει- βρίσκεται στη διαδικασία επανακρατικοποίησης, καθώς εκπνέουν τα συμβόλαια 2.000 ιδιωτικών εταιρειών, η κυβέρνηση έβαλε φρένο στα σχέδια ιδιωτικοποίησης των αυτοκινητοδρόμων και το Βερολίνο πήρε πίσω τον έλεγχο του νερού του.
Στην Ουγγαρία, το κράτος παίρνει πίσω τον έλεγχο του ενεργειακού τομέα, ο οποίος εν μέρει βρισκόταν υπό τον έλεγχο του γερμανικού κολοσσού E.on. Η Σουηδία απέρριψε την ιδιωτικοποίηση της ενεργειακής εταιρείας Vattenfall, η Ιταλία απέρριψε με δημοψήφισμα την ιδιωτικοποίηση του νερού, η Φινλανδία ανέκτησε το 53% της εταιρείας ενέργειας Fingrid και η Εσθονία κρατικοποίησε πάλι τους σιδηροδρόμους της.
Γιατί; Πρόσφατη μεγάλη έρευνα της Διεθνούς Ερευνητικής Ομάδας για τις δημόσιες υπηρεσίες του βρετανικού Πανεπιστημίου Γκρίνουιτς έδειξε ότι από τα μέσα της δεκαετίας του 1990 μέχρι τα τέλη του 2011, παρά τα προσδοκώμενα οφέλη, με τις ιδιωτικοποιήσεις:
- δεν βελτιώθηκε η ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών
- δεν μειώθηκαν οι τιμές για τους καταναλωτές
- δεν έγινε εξοικονόμηση κρατικών κονδυλίων
- ήταν εκτός ελέγχου οι ιδιώτες, που δεν ανταποκρίνονταν στις ανάγκες των πολιτών
- επιδεινώθηκαν οι συνθήκες εργασίας των υπαλλήλων.
ΙΡΛΑΝΔΙΑ
Δάση, υποδομές και υπηρεσίες κοινής ωφέλειας, αεροπορική εταιρεία, ιπποφορβείο
Από πέρσι η κυβέρνηση είχε ανακοινώσει ότι, προκειμένου να συμμορφωθεί με τους όρους του μνημονίου της, είναι έτοιμη να διαθέσει μέσα στο 2013 σε ιδιώτες κρατική περιουσία, αξίας έως 3 δισ., όπως:
- το εμπορικό τμήμα -και όχι το σύστημα διανομής- της κερδοφόρας εταιρείας ενέργειας και φυσικού αερίου Bord Gais, που συνολικά αποτιμάται στα 2,5 δισ. ευρώ
- πιθανόν το 25% που ακόμα κατέχει από την αεροπορική εταιρεία Aer Lingus, αξίας 123 εκατομμυρίων ευρώ,
- τμήματα της υπηρεσίας δασών Coillte, αξίας 1,8 δισ. ευρώ, δηλαδή δικαιώματα εκμετάλλευσης δασικού πλούτου, αλλά όχι γη
- μη στρατηγικής σημασίας τμήματα της επίσης κερδοφόρας εταιρείας ηλεκτρικής ενέργειας ESB
Πληροφορίες υπάρχουν και για ενδεχόμενη παραχώρηση του διάσημου ιπποφορβείου, του National Stud, που εκτιμάται ότι αξίζει περίπου 1 δισ. ευρώ, ενώ η Διεύθυνση της Δημόσιας Υγείας προτίθεται, σύμφωνα με δημοσιεύματα, να αναθέσει σε ιδιώτες το κεντρικό σύστημα πληρωμών των 100.000 υπαλλήλων της.
Επιπλέον, κινήσεις γίνονται και από τις τοπικές αρχές για την ιδιωτικοποίηση υπηρεσιών, για παράδειγμα των κέντρων ανακύκλωσης.
ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑ
Ενέργεια και όχι μόνο
Η Λισαβόνα άρχισε από νωρίς, ανοίγοντας κατ” αρχάς διάπλατα την πόρτα στους Κινέζους. Ο Πάσος Κοέλιο, μέσα στους οκτώ πρώτους μήνες της πρωθυπουργίας του, σκόραρε πόντους μεταξύ των οπαδών της ελεύθερης αγοράς, πουλώντας σε καλή τιμή μετοχές δύο κρατικών εταιρειών ενέργειας, με προοπτική συνολικά να επενδύσουν στο μέλλον άλλα 10 δισ.: η μεν κινεζική Three Gorges επικράτησε Γερμανών και Βραζιλιάνων ανταγωνιστών της και συμφώνησε στην αγορά του 21% της μεγαλύτερης ενεργειακής επιχείρησης της Πορτογαλίας, της Energias de Portugal, έναντι 2,69 δισ., δεσμευόμενη να επενδύσει άλλα 8 δισ. Ενώ η μεγαλύτερη επιχείρηση κοινής ωφέλειας της Κίνας, η State Grid Corporation, κατέβαλε 387 εκατομμύρια για το 25% της Redes Energeticas Nacionais, που διαχειρίζεται το εθνικό δίκτυο ενέργειας της Πορτογαλίας. Στην εκπνοή του 2012, πωλήθηκε και η εταιρεία διαχείρισης αεροδρομίων ΑΝΑ.
Εκκρεμούν ακόμα τα πολιτικά ευαίσθητα σχέδια ιδιωτικοποίησης του δικτύου νερού, της κρατικής τηλεόρασης, αλλά και των εμπορικών αμαξοστοιχιών, των ταχυδρομείων, του ασφαλιστικού τομέα της κρατικής τράπεζας Caixa Geral de Depositos, της κρατικής αεροπορικής εταιρείας TAP και το υπόλοιπο 7% που κατέχει ακόμα το κράτος στην Galp Energia, έναν όμιλο 100 εταιρειών που επεξεργάζεται, αποθηκεύει, μεταφέρει και διανέμει προϊόντα ενέργειας.
ΒΡΕΤΑΝΙΑ
Πρεσβείες, κυβερνητικά κτίρια, στρατιωτικό υλικό, δρόμοι, υπηρεσίες κ.λπ
Τα Βασιλικά Ταχυδρομεία βγαίνουν στο σφυρί κι όχι κατ” ανάγκη στον μεγαλύτερο πλειοδότη (με τις τιμές των γραμματοσήμων να αυξάνονται). Η Πυροσβεστική του Λονδίνου έχει αναθέσει εργολαβία τα τηλεφωνήματα στη γραμμή έκτακτης ανάγκης 999 σε μια εταιρεία που λέγεται Capita. Οι πολυεθνικές και τα κονσόρτσιουμ επενδυτών (συχνά με επικεφαλής πρώην τραπεζίτες) έχουν στήσει καρτέρι, «πεινασμένα» για τα νοσοκομεία του Εθνικού Συστήματος Υγείας.
Η Σκότλαντ Γιαρντ πουλάει το εν τρίτο των ακινήτων της, μειώνοντας τα κτίρια της αστυνομίας από 500 σε 300 και τη συνολική ιδιοκτησία της από 900.000 τετραγωνικά μέτρα σε 600.000. Ιδιωτικοποιείται ακόμα και η επιτήρηση υποδίκων που βγαίνουν με αναστολή. Το υπουργείο Εξωτερικών θέτει στη διάθεση των επενδυτών εκατοντάδες κτίρια πρεσβειών και σπίτια σε διάφορα μέρη του κόσμου, αξίας 240 εκατομμυρίων λιρών.
Το υπουργείο Αμυνας πουλάει στρατόπεδα, αποθήκες και χρησιμοποιημένο υλικό: από ελικόπτερα μέχρι Land Rover. Η Βουλή ετοιμάζεται να πουλήσει ακόμα και την πολύτιμη κάβα της με τα κρασιά.
ΙΣΠΑΝΙΑ
Υποδομές, υποδομές, υποδομές
Η πρόθεση υπάρχει, τόσο σε επίπεδο περιφερειών όσο και κεντρικής κυβέρνησης. Τα σχέδια ωστόσο συνέχεια αλλάζουν, αναβάλλονται, ματαιώνονται ή αποδεικνύονται προβληματικά. Προχώρησε η ιδιωτικοποίηση νοσοκομείων και ιατρικών κέντρων στη Μαδρίτη, αλλά εν μέσω ομαδικών παραιτήσεων και διαδηλώσεων. Μαζικές ήταν και οι κινητοποιήσεις όταν διέρρευσε η πρόθεση της κυβέρνησης Ραχόι να ιδιωτικοποιήσει το κρατικό δίκτυο συγκοινωνιών, μεταξύ αυτών και την εταιρεία σιδηροδρόμων Renfe.
Τον περασμένο Μάιο, έγινε σκέψη να δοθούν σε επενδυτές και τα λιμάνια, αλλά και το 49% της εταιρείας διαχείρισης αεροδρομίων Aena, ενώ παραπέμφθηκαν στις καλένδες σχέδια της προηγούμενης κυβέρνησης του Σοσιαλιστή Θαπατέρο για ιδιωτικοποίηση των αεροδρομίων Barajas της Μαδρίτης και El Prat της Βαρκελώνης. Σκέψη έγινε για την παραχώρηση ακόμα και της περίφημης ισπανικής λοταρίας, που μοιράζει εκατοντάδες εκατομμύρια κάθε χρόνο στους τυχερούς.
Οσο για την περιφέρεια της Μαδρίτης, που έχει γονατίσει από τα χρέη, εκτός από τον τομέα της υγείας, οι τοπικές αρχές ανακοίνωσαν από το καλοκαίρι ότι θέλουν να ξεφορτωθούν τουλάχιστον 100 ακίνητα, πολλά από αυτά γραφεία και χώροι στάθμευσης στο κέντρο της πρωτεύουσας, προσφέροντας «έκπτωση» 15-20%. Οι Ρώσοι και οι Κινέζοι, βεβαίως, εκδήλωσαν ενδιαφέρον.
ΙΤΑΛΙΑ
Ακίνητα; Παραλίες; Χρυσάφι; Γιατί όχι και ιστορικά κτίρια;
Από το 2010 η τότε κυβέρνηση έχει αρχίσει να διαθέτει στην αγορά μια συλλογή 9.000 κτιρίων, παραλιών, φρουρίων, ακόμα και νησιών, αξίας άνω των 4 δισ. ευρώ, για να μειώσει κατά τι το υπέρογκο κρατικό χρέος. Κάποιοι στη γερμανική κυβέρνηση, μάλιστα, είχαν προτείνει τότε στη Ρώμη να βάλει στο τραπέζι και μέρος από τα κρατικά αποθέματα χρυσού.
Αυτό, βεβαίως, απορρίφθηκε… μετ” επαίνων, αλλά δεν υπάρχουν και επίσημα στοιχεία για το εάν και κατά πόσον υλοποιήθηκαν όλα τα υπόλοιπα, αν και γεγονός είναι ότι δεκάδες βενετσιάνικα palazzi έγιναν στο μεσοδιάστημα ξενοδοχεία.
Οσον αφορά τα υπόλοιπα, η κυβέρνηση Μόντι δεν έδειξε τόλμη -λένε αναλυτές- και στην ουσία κατέφυγε σε ένα κόλπο: μετέφερε μετοχές που είχε σε κρατικές εταιρείες στην επίσης κρατική κατά 70% Εταιρεία Παρακαταθηκών και Δανείων, που αναλαμβάνει χωρίς συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα να τα πουλήσει. Μείωσε έτσι στα χαρτιά το κρατικό χρέος κατά 10 δισ., στην ουσία όμως έβγαλε το πρόβλημα από τη μια τσέπη και το έβαλε στην άλλη.
ΓΑΛΛΙΑ
Real estate μεγάλης οικονομικής και συναισθηματικής αξίας
Τα τελευταία χρόνια το Παρίσι έχει προχωρήσει στην αναδιοργάνωση του χαρτοφυλακίου των κρατικών ακινήτων. Από το 2010 ανακοίνωσε την πρόθεσή του να διαθέσει σε ιδιώτες 1.700 ακίνητα, μεταξύ αυτών ιστορικά κάστρα, πολυτελείς κατοικίες στο Παρίσι, ακόμα και το αυτοκρατορικό κυνηγετικό περίπτερο στο Muette, που εκτιμάται ότι αξίζει περίπου 11 εκατομμύρια ευρώ.
ΑΥΣΤΡΙΑ
Τις Αλπεις;
Η κυβέρνηση προκάλεσε κατακραυγή το καλοκαίρι όταν αποπειράθηκε να πουλήσει δυο κορυφές των Αλπεων έναντι του ποσού των 121.000 ευρώ. Η αντίσταση των κατοίκων για την ιδιωτικοποίηση των βουνών Rosskopf (υψόμετρο 2.600 μ.) και του γειτονικού Grosse Kinigat (υψόμετρο 2.700 μ.) ανάγκασε την κυβέρνηση σε άτακτη υποχώρηση. Ωστόσο, ορισμένοι υπουργοί επέμεναν ότι τα σχέδια παραμένουν στο τραπέζι.
ΦΙΝΛΑΝΔΙΑ
Κι εσύ Αϊ-Βασίλη;
Το κρατικό μερίδιο του 32% στο «σπίτι» του Αγίου, στο Santapark στη Λαπωνία, έχει ήδη πωληθεί σε ταξιδιωτική εταιρεία. Ακόμα και η ΑΑΑ Φινλανδία έχει τα προβλήματά της.
ΓΕΡΜΑΝΙΑ
Γενναιόδωρο δώρο Χριστουγέννων
Λίγο πριν από την εκπνοή του 2012, η Γερμανία έκλεισε ένα από τα τελευταία κεφάλαια με το μισό «ανατολικό» της κομμάτι, με την πώληση του ομίλου εμπορικής ιδιοκτησίας TLG, έναντι 1,1 δισ. ευρώ, στην αμερικανική εταιρεία Lone Star.
Από το ποσό αυτό το μισό θα πάει στα κρατικά ταμεία και το άλλο μισό θα το τσεπώσει ο επενδυτής για να αποπληρώσει παλιά χρέη της TLG. Ηταν η μεγαλύτερη ιδιωτικοποίηση στη χώρα τα τελευταία πέντε χρόνια: συνολικά 780 ακίνητα – μεταξύ αυτών γραφεία, εμπορικά κέντρα και εστιατόρια.
Για τον Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, η συμφωνία ήταν πολύ πολύ καλή, αφού, εκτός από την εξαιρετική τιμή πώλησης, ο ιδιώτης αγοραστής θα διατηρήσει εν λειτουργία τον όμιλο, βελτιώνοντας το χαρτοφυλάκιό του. Αναλυτές εκτιμούν ωστόσο ότι το πρώτο πράγμα που θα κάνει η αμερικανική εταιρεία είναι να διαλύσει την TLG και να πουλήσει τα κομμάτια της.
Ενα μήνα νωρίτερα, τον Νοέμβριο, είχαν δοθεί σε ιδιώτες 11.000 κρατικά διαμερίσματα στην ανατολική Γερμανία σε Γερμανό αγοραστή, έναντι 471 εκατομμυρίων ευρώ.
