Όλα τα μάτια στραμένα στον Τουρκικό στρατό μετά τις εκλογές

Metin Gurcan - Al Monitor
Translator: Timur Goksel
Στις περισσότερες ανεπτυγμένες δημοκρατίες, αν αναρωτιέσαι τι μπορεί να σκέφτονται οι ένοπλες δυνάμεις για τα αποτελέσματα των εκλογών, πιθανότατα να ακούσεις, “Ποιος νοιάζεται;” Στην Τουρκία, όμως, παρόλο που ο στρατός εμφανίζεται να έχει αποσυρθεί από την πολιτική μετά το 2002, πολλοί κάνουν αυτή την ερώτηση την επαύριο των εκλογών της 7ης Ιουνίου. Γιατί;

Οι εκλογές του 2015 έδωσαν τέλος στην 13χρονη κυριαρχία του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP). Οι επιλογές που υπάρχουν αυτή τη στιγμή είναι μια κυβέρνηση συνεργασίας, μια κυβέρνηση μειοψηφίας ή πρόωρες εκλογές.
Όλα αυτά σημαίνουν τουλάχιστον τρεις μήνες πολιτικών ταραχών στην Τουρκία που πιθανότατα να δώσουν στον στρατό τη δυνατότητα να επιστρέψει στην πολιτική σκηνή αφού κρατήθηκε μακριά από αυτήν για πλειάδα λόγων, όπως η ευρωπαϊκή στροφή της Τουρκίας, η ισχυρή στάση της μονοκομματικής κυβέρνησης απέναντι στο στρατό, η πεποίθηση των ελιτ του ΑΚΡ να μην συμβιβάζονται με τίποτα και να αυξάνουν την ευαισθησία του λαού απέναντι σε πιθανή στρατιωτική επέμβαση στα πολιτικά πράγματα. Αν όμως τα πολιτικά πράγματα της χώρας φτάσουν σε σοβαρό αδιέξοδο την επόμενη των εκλογών, αυτή η κατάσταση μπορεί να λειτουργήσει θετικά για το στράτευμα.Προσπαθώντας να αντιληφθούμε πως ο Τουρκικός στρατός αντιλαμβάνεται τα αποτελέσματα των εκλογών, μπορούμε να συλλέξουμε στοιχεία για τη θέση του. Με αυτό το σκοπό, η Al Monitor διεξήγαγε συζητήσεις εις βάθος με 10 εν ενεργεία και εν αποστρατεία αξιωματούχους στην Άγκυρα και την Κων/λη.

Το κεντρικό θέμα ήταν η μη αναμενόμενη επιτυχία του φιλοκουρδικού Κόμματος της Δημοκρατίας των Λαών (HDP). Αυτό το κόμμα, του οποίου το πολιτικό παρελθόν ο στρατός προσδιορίζει ως την κοινοβουλευτική επέκταση της τρομοκρατικής οργάνωσης του Εργατικού Κουρδικού Κόμματος (ΡΚΚ), έλαβε 6.5 εκατομμύρια ψήφους και 80 κοινοβουλευτικές έδρες.
 
Όλοι οι αξιωματούχοι που μίλησαν στην Al Monitor ήταν εμβρόντητοι από το κατόρθωμα του HDP και συντάσσονταν με μια από τις παρακάτω απόψεις. Οι περισσότεροι από αυτούς βλέπουν την επιτυχία αυτή ως μια ενοχλητική εξέλιξη, η οποία μπορεί να οδηγήσει σε ένα χάος ασφάλειας στη χώρα. Σύμφωνα με όσους θεωρούν τα παραπάνω, το PKK τώρα έχει στρατηγικά το πάνω χέρι. Σε πολλές ανατολικές και νοτιοανατολικές επαρχίες, όπου ζει η πλειοψηφία των Κούρδων, το ΡΚΚ έχει de facto εδαφική υπεροχή και η κρατική κυριαρχία του είναι διαταραγμένη. Φοβούνται ότι το πάνω χέρι του ΡΚΚ μπορεί να μετατραπεί σε μια σταθερή πολιτική υπεροχή δεδομένης της εκλογικής επιτυχίας του HDP.
 
Εξαιτίας αυτής της οπτικής που φαίνεται να υπερισχύει, οι Τουρκικές Ένοπλες Δυνάμεις (ΤSK) κατέληξαν σε ισχυρότερα και λιγότερο ανεκτικά μέτρα ασφαλείας στα Ιρανικά, Ιρακινά και Συριακά σύνορα με τους κουρδικούς πληθυσμούς της Τουρκίας και επίσης στην καταπολέμηση του συνοριακού λαθρεμπορίου, το οποίο δεν είναι επί της αρμοδιότητος του στρατού.
 
Μια μειοψηφία των αξιωματούχων ερμηνεύει την επιτυχία του HDP με επιφυλακτική αισιοδοξία και τη βλέπει ως μια ευκαιρία για το HDP να ενσωματωθεί στην Τουρκία. Αυτή η μειονότητα αισθάνεται πως εξαιτίας του υψηλού ποσοστού ψήφων που έλαβε από τη δυτική Τουρκία από σεκουλαριστικές και αστικές μεσαίες τάξεις, το ΗDP θα πρέπει να απωλέσει τις βλέψεις του για άσκηση εθνικής πολιτικής και το ΡΚΚ θα αναγκαστεί να αφήσει στην άκρη την ένοπλη βία.
 
Η εκτίμηση ενός αξιωματούχου εν αποστρατεία ήταν ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα. Είπε, “Αυτή η επιτυχία του HDP μας δείχνει ότι είναι η ώρα να αρχίσουμε να συζητούμε κάτι το οποίο δεν είχε συζητηθεί ποτέ στο παρελθόν: οι σχέσεις πολιτών-στρατού στην Κουρδική πολιτική. Το HDP μετά τη μεγάλη του επιτυχία θα υπερασπιστεί τα δικαιώματα τους με μεγάλη πυγμή στο κοινοβούλιο, αλλά δεν νομίζω πως το ΡΚΚ, όπως είναι γαλουχημένο με βία, θα παρατήσει τα όπλα και θα αφήσει το έδαφος ελεύθερο για την ανάπτυξη του πολιτικού σκέλους των Κούρδων. Προσπάθησαν μετά το 1999, αλλά δεν μπόρεσαν να το κάνουν.”
 
Δεν είναι παράλογο να πει κανείς, λοιπόν, πως μια μεγάλη πλειοψηφία του στρατού - παρόλο που υπάρχουν μερικοί μετριοπαθείς ανάμεσα τους - έχουν ενοχληθεί από αυτό που βλέπουν, το οποίο θεωρούν ως ένα βήμα πριν το χάος. Για να αποτρέψουν αυτή τη “πολεμομανία” από το να επεκταθεί, ένα μέρος της Τουρκίας και το στρατιωτικό κομμάτι της Κουρδικής πολιτικής σκηνής πρέπει να τεθούν υπό δημοκρατικό και πολιτικό έλεγχο.Ένας άλλος εν αποστρατεία αξιωματούχος είπε, “Όπως ο κόσμος ταράζεται όταν μιλάει ο αρχηγός του γενικού επιτελείου στρατού της Τουρκίας, πρέπει να υπάρξει ανάλογη αντίδραση όταν ένας ένοπλος Κούρδος μιλά. Αν με ρωτάς, η επιτυχία του HDP δείχνει τη μειωμένη σημασία της ένοπλης βίας για την κατάκτηση των δικαιωμάτων των Κούρδων.”

Ένα άλλο ζήτημα που συζητήθηκε ήταν η επιρροή των εκλογών στην Τουρκική εξωτερική πολιτική στη Συρία. Οι περισσότεροι από τους αξιωματούχους που μίλησαν στην Al Monitor έδωσαν έμφαση στην εθνική νομοθεσία και το διεθνές δίκαιο όταν μίλησαν για τη Συρία• όλοι τους συμφώνησαν πως όλες οι διεθνείς δεσμεύσεις σχετικά με τη Συρία πρέπει να βασιστούν σε νομικές διαβεβαιώσεις και όχι πέρα από αυτές. Ένας απο αυτούς εξήγησε, “Ο βασικός λόγος που το πρόγραμμα εκπαίδευσης και εφοδιασμού βρίσκεται ακόμη σε αδιέξοδο είναι ακριβώς αυτός. Οι TSK ενδιαφέρονται για τις νομικές συνέπειες που θα μπορούσαν να αποδοθούν σε Τούρκους αξιωματούχους και υπαξιωματικούς αν αυτοί που εκπαιδεύουν μια μέρα εμπλακούν σε τρομοκρατικές ενέργειες εντός και εκτός της χώρας. Οι ΗΠΑ δεν είναι μέλος στο Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο. Δεν έχουν τέτοιες ανησυχίες.”

Ο στρατός μοιάζει να αισθάνεται πως τα αποτελέσματα των εκλογών θα σημαίνουν τη μείωση των απαιτήσεων που θα μπορούσαν να μας ωθήσουν σε ένα διεθνή νομικό βάλτο και έτσι θα ελαφρύνουν την πίεση προς τις TSK. Από αυτή την οπτική, τα εκλογικά αποτελέσματα είναι ευνοϊκά.
Άλλο ένα στοιχείο στο οποίο ο στρατός δίνει έμφαση είναι η ανάγκη για μια μη διακοπτόμενη πρόοδο στα μεγάλα σχέδια για το μετασχηματισμό και την αναδιάρθρωση που ξεκίνησαν οι TSK. Για παράδειγμα, σήμερα υπάρχουν 144 σχέδια μετασχηματισμού στις Τουρκικές Χερσαίες Δυνάμεις, τα οποία προέρχονται από περισσότερες από 1000 προτάσεις. Ο στρατός ενδιαφέρεται για το αν τα αποτελέσματα των εκλογών και μια πιθανή κυβέρνηση συνεργασίας ή μια πιθανή πολιτική αναταραχή θα επηρεάσει την διαδικασία μετασχηματισμού των TSK.

Η ενασχόληση με τους αξιωματούχους που ασχολούνται με τη διδασκαλία του ιεροδιδασκάλου Fethullah Gulen που βρίσκεται στις ΗΠΑ, αποτελεί ένα ναρκοπέδιο για το στρατό. Πριν τις τελευταίες εκλογές, υπάρχουν αναφορές των ΜΜΕ σύμφωνα με τις οποίες μια λίστα 1200 ύποπτων Γκουλενιστών είχαν προετοιμαστεί από την εθνική υπηρεσία πληροφοριών και εστάλησαν στον αρχηγό του γενικού επιτελείου στρατού με σκοπό να χρησιμοποιηθούν σε μαζικές εκκαθαρίσεις ή ιδιωτικές έρευνες. Κανένας από τους αξιωματούχους δε θέλησε να απαντήσει σε ερωτήσεις για τους Γκιουλενιστές που έχουν εισέλθει στις τάξεις των TSK, καταδεικνύοντας την ύπαρξη ενός μεγάλου ταμπού. Οι αποφάσεις σε αυτό το ζήτημα θα έχουν επιρροή στις TSK.

Το Ανώτατο Στρατιωτικό Συμβούλιο έχει προγραμματιστεί για τις αρχές του Αυγούστου. Ο στρατηγός Necdet Ozel, αρχηγός του γενικού επιτελείου στρατού, ο οποίος έχει οδηγήσει από το 2011 επιτυχημένα τις TSK μέσα από επικίνδυνες ατραπούς χωρίς να κάνει οποιεσδήποτε υποχωρήσεις στο όνομα του νόμου και της δημοκρατίας, θα συνταξιοδοτηθεί. Η αντικατάσταση του, η μοίρα των Γκιουλενιστών των TSK, η διαδικασία μετασχηματισμού και αναδιάρθρωσης και βεβαίως η Συριακή κρίση θα βρίσκονται στην ατζέντα. Δεν ξέρουμε ακόμη ποιος θα προεδρεύσει σε αυτή τη σημαντική συνάντηση, επειδή δεν ξέρουμε ακόμη ποιος θα είναι ο πρωθυπουργός. Αλλά σε αυτό το σημείο πρέπει να πούμε πως για να εφαρμοστούν οι αποφάσεις του Ανώτατου Στρατιωτικού Συμβουλίου οφείλουν να γίνουν αποδεκτές από τον πρόεδρο, ανεξάρτητα από το πόση δύναμη έχει χάσει στις εκλογές.
Πηγή: http://icmu.nyc.gr/
http://www.al-monitor.com/pulse/originals/2015/06/turkey-elections-why-e...