Ανετράπη πρώτη φορά με τελεσίγραφο των στρατηγών την άνοιξη του 1971 και δεύτερη τον Σεπτέμβριο του '80 με το πραξικόπημα του Εβρέν. Διετέλεσε Πρόεδρος της Δημοκρατίας την περίοδο 1993-2000 και ολοκλήρωσε έτσι μια διαδρομή όπου συνυπήρχαν η αμφισβήτηση με την αποδοχή του ρυθμιστικού - παρεμβατικού παρασκηνιακού ρόλου της ηγεσίας των Ενόπλων Δυνάμεων.
Ο Ντεμιρέλ ενσάρκωσε τη σύνθεση και την εξισορρόπηση μιας συντηρητικής μουσουλμανικής κοινωνίας με την κεμαλική ελίτ. Είδε τον Οζάλ μετά το 1982 να αμφισβητεί και με επιτυχία, με όχημα το Κόμμα της Μητέρας Πατρίδας, το μονοπώλιο του διάδοχου σχήματος του κόμματος της Δικαιοσύνης του Κόμματος του Ορθού Δρόμου, διαχειρίσθηκε την πρόκληση και επανήλθε στην πρωθυπουργία το 1991.
Ο θάνατος του Ντεμιρέλ καταγράφεται σε μια στιγμή που είναι ζητούμενη μια νέα σύνθεση εξισορρόπησης του μετριοπαθούς και συντηρητικού πολιτικού Ισλάμ με την κεμαλική ελίτ. Μια πορεία που στην πράξη ξεκίνησε ο ίδιος ο Ερντογάν εδώ και δύο χρόνια, όταν στο όνομα της αντιμετώπισης της πρόκλησης του ιμάμη Γκιουλέν, αμνήστευσε τους αξιωματικούς που είχαν κατηγορηθεί για τις συνωμοσίες Εργκενέκον και Βαριοπούλα, για να σηματοδοτήσει ένα νέο ξεκίνημα στις σχέσεις του με την ηγεσία των Ενόπλων Δυνάμεων.
Ο Ντεμιρέλ και το Κόμμα του Ορθού Δρόμου, μαζί με το Κόμμα της Μητέρας Πατρίδας του Γιλμάζ και τη Δημοκρατική Αριστερά του Ετζεβίτ, σαρώθηκαν ανεπανόρθωτα στις εκλογές του Νοεμβρίου του 2002, καθώς χρεώθηκαν το κόστος της σκληρής οικονομικής προσαρμογής που σχεδίασε το ΔΝΤ και υλοποίησε ο τσάρος της Οικονομίας Κεμάλ Ντερβίς. Η σύνθεση και η συναίνεση που ενσάρκωσε παραμένουν ζητούμενες στη χώρα του, όπου δεν υπάρχει πλέον κοινοβουλευτική αυτοδυναμία και που δεν πρόκειται να προκύψει ακόμη και στην περίπτωση νέας προσφυγής στις κάλπες.
Ετσι αυτά που μένουν από τη μακρά διαδρομή του Ντεμιρέλ, η σύνθεση και η συναίνεση, παραμένουν σε δραματικό βαθμό ζητούμενα. Αν δεν μεταφρασθούν σε συγκυβέρνηση - συγκατοίκηση πολιτικών κομμάτων, οι όποιες συμφωνίες κορυφής Ερντογάν - στρατηγών θα είναι εύθραυστες.
kapopoulos@pegasus.gr
