Το STRATFOR στον «ΕΤτΚ»: Νέα εποχη στις σχέσεις ΗΠΑ - Κούβας

Η προοπτική αποκατάστασης των διπλωματικών σχέσεων και χαλάρωσης του αμερικανικού εμπάργκο δημιουργέι νέο σκηνικό Στις 17 Δεκεμβρίου Ηνωμένες Πολιτείες και Κούβα προέβησαν στο πιο -εδώ και δεκαετίες- δυναμικό βήμα για την εξομάλυνση των σχέσεών τους.

Οι πιο σημαντικές ανακοινώσεις αφορούν στη συνέχιση των υψηλού επιπέδου πολιτικών συζητήσεων, οι οποίες επικεντρώνονται στην ανανέωση των επίσημων διπλωματικών σχέσεων των δύο χωρών, που είναι ανύπαρκτες από το 1961.Τους επόμενες μήνες, αξιωματούχοι από τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Κούβα θα έχουν υψηλού επιπέδου συναντήσεις, με τις δύο χώρες να εργάζονται για το άνοιγμα πρεσβειών τους σε Αβάνα και Ουάσιγκτον.



Οι Ηνωμένες Πολιτείες, επίσης, θα χαλαρώσουν άμεσα κάποιες εμπορικές και ταξιδιωτικές κυρώσεις. Ο πρόεδρος Μπαράκ Ομπάμα ανακοίνωσε ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες θα χαλαρώσουν ορισμένους περιορισμούς στις οικονομικές συναλλαγές με την Κούβα, καταργώντας παράλληλα ορισμένους περιορισμούς για τους Αμερικανούς πολίτες που θα ταξιδεύουν στην Κούβα, ενώ θα επιτραπεί η εξαγωγή ορισμένων προϊόντων στον κουβανικό ιδιωτικό τομέα. Το Στέιτ Ντιπάρτμεντ θα επανεξετάσει την κατάταξη της Κούβας ως κράτους που υποστηρίζει την τρομοκρατία. Ο Ομπάμα διαθέτει τη νομική εξουσία να εφαρμόσει αμέσως τα μέτρα που ανήγγειλε, αφήνοντας ωστόσο το θέμα της επίσημης άρσης του εμπορικού εμπάργκο στο Κογκρέσο. Οι ανακοινώσεις στο σύνολό τους σηματοδοτούν μια σταδιακή διαδικασία επαναφοράς της Κούβας στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Η Αβάνα έχει πολλά να κερδίσει από την έναρξη μιας τέτοιας διαδικασίας, ειδικά σε μια εποχή που ο περιφερειακός εταίρος της, η Βενεζουέλα, αντιμετωπίζει σοβαρή αστάθεια. Η Κούβα φοβάται ότι η -σε ύφεση- οικονομία της Βενεζουέλας θα περιορίσει μία από τις πηγές χρηματοδότησης του νησιού και τις αποστολές -χαμηλού κόστους- πετρελαίου, την ώρα που προσπαθεί να μεταβεί σε μια νέα ηγεσία και σε ένα νέο οικονομικό μοντέλο.

Ωστόσο, το επίσημο τέλος στο εμπάργκο έχει πολύ δρόμο ακόμα για να δοθεί. Ο νόμος του 1996 για την ελευθερία και τη δημοκρατική αλληλεγγύη στην Κούβα απαιτεί ορατή πρόοδο προς την κατεύθυνση των παραχωρήσεων που πρέπει να γίνουν, όπως η απελευθέρωση των πολιτικών δραστηριοτήτων, η διεξαγωγή ελεύθερων εκλογών και η διάλυση των σωμάτων κρατικής ασφάλειας.

Παρ’ όλα αυτά, τα μέτρα που ανακοινώθηκαν από τον Ομπάμα θα επιτρέψουν στην κυβέρνηση να εμβαθύνει τους δεσμούς με την Αβάνα, πριν πάνε στο Κογκρέσο με το αίτημα της άρσης των κυρώσεων. Οι συνομιλίες μεταξύ αξιωματούχων των Ηνωμένων Πολιτειών και της Κούβας θα συνεχισθούν και την επόμενη χρονιά, με τη σύνοδο του Οργανισμού Αμερικανικών Κρατών τον Απρίλιο, που λειτουργεί ως το μεγαλύτερο δημόσιο φόρουμ στο οποίο οι δύο πλευρές μπορούν να συναντηθούν. Δεδομένης της προχωρημένης ηλικίας του Κουβανού προέδρου Ραούλ Κάστρο, είναι πιθανό οι συνομιλίες να εξετάσουν μια ενδεχόμενη πολιτική μετάβαση στη χώρα.

Το πώς η πολλά υποσχόμενη προσέγγιση μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Κούβας θα επηρεάσει τη συμπεριφορά της Βενεζουέλας, του πιο σημαντικού συμμάχου της Κούβας στη Λατινική Αμερική, αποτελεί ένα πιο άμεσο ερώτημα. Η Κούβα χρησιμοποιεί το δίκτυο πληροφοριών της Βενεζουέλας, επιτρέποντας στο Καράκας να εντοπίζει ενδεχόμενες απειλές εντός της χώρας - αν και με κόστος τη δυσαρέσκεια εντός των ενόπλων δυνάμεων της Βενεζουέλας. Ενώ η προσέγγιση της Κούβας με τις Ηνωμένες Πολιτείες δεν μπορεί να αλλάξει άμεσα τη σχέση του Καράκας με την Αβάνα, η αυξανόμενη οικονομική δυσπραγία και η αναταραχή στη Βενεζουέλα μπορούν να κάνουν το Καράκας να δει τις βελτιωμένες σχέσεις της Κούβας με τις Ηνωμένες Πολιτείες ως μια μακροπρόθεσμη πιθανή απειλή. 

Στο τέλος, το μέλλον της Βενεζουέλας θα βασιστεί στις διεθνείς τιμές του πετρελαίου και την ικανότητα του προέδρου της χώρας, Nicolas Maduro, να διαχειριστεί ταυτόχρονα τις ταραχές στους δρόμους και την αμφισβήτηση (που προέρχεται) από το εσωτερικό της κυβέρνησης. Η επόμενη χρονιά θα είναι κρίσιμη για τον Maduro, ο οποίος ψάχνει σανίδες σωτηρίας που θα του παρέχουν μια οικονομική περίοδο χάριτος. Με την αμερικανική ενασχόληση με την Κούβα, ο Maduro μπορεί να έχει ένα επιπλέον κίνητρο, αναζητώντας τη δική του προσέγγιση με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Στην πραγματικότητα, λίγες ώρες αφότου ανακοινώθηκε η ανταλλαγή κρατουμένων μεταξύ ΗΠΑ και Κούβας, ο Maduro δήλωσε δημοσίως ότι η Βενεζουέλα είναι πρόθυμη να βελτιώσει τις στάσιμες πολιτικές σχέσεις της με τις Ηνωμένες Πολιτείες.

Ο Maduro δεν ξεκινάει από το μηδέν. Νωρίτερα φέτος, είχε ορίσει ο ίδιος τον υποψήφιο πρέσβη στις Ηνωμένες Πολιτείες και έκανε συζητήσεις -χωρίς να είναι σαφείς- με την Ουάσιγκτον για να αποκαταστήσει ομαλές διπλωματικές σχέσεις. Πέρυσι, αρκετές εκθέσεις ανέφεραν ότι το Καράκας διαπραγματευόταν την επανέναρξη των απευθείας ενεργειών από κοινού με την αρμόδια αμερικανική υπηρεσία για την αντιμετώπιση των υποθέσεων ναρκωτικών. Ωστόσο, καμιά συμφωνία δεν έχει επιτευχθεί ακόμη. Οι συζητήσεις αυτές θα μπορούσαν να ξαναρχίσουν ως αποτέλεσμα της συμφωνίας ανάμεσα στην Κούβα και τις Ηνωμένες Πολιτείες.

Η αποκατάσταση των σχέσεων με τις Ηνωμένες Πολιτείες δεν θα λύσει όλα τα προβλήματα του Maduro. Η κατακόρυφη πτώση της οικονομίας της χώρας, μαζί με τις αρνητικές επιπτώσεις της στο κυβερνών Ενωμένο Σοσιαλιστικό Κόμμα, αποτελεί σε μεγάλο βαθμό το αποτέλεσμα των μακροπρόθεσμων διαρθρωτικών προβλημάτων που δεν μπορούν εύκολα να διορθωθούν. Είναι εξαιρετικά απίθανο να καταφέρει ο Maduro να αντιμετωπίσει τα προβλήματα αυτά, χωρίς να υποστεί μεγάλο πολιτικό κόστος. Ως εκ τούτου, η αποκατάσταση των πολιτικών δεσμών με τις Ηνωμένες Πολιτείες θα εξαρτηθεί περισσότερο από εσωτερικούς παράγοντες και όχι από κινήσεις του Ομπάμα ή του επόμενου προέδρου.

Πάντως, οι εξελίξεις αυτές σηματοδοτούν το πρώτο βήμα μιας μακράς διαδικασίας συμφιλίωσης. Αν και οι λεπτομέρειες της προσέγγισης δεν έχουν ακόμα οριστικοποιηθεί, η ανακοίνωση του Ομπάμα θέτει έναν σαφή στόχο για τις σχέσεις ΗΠΑ-Κούβας, κάτι που θα μπορούσε να έχει ευρύτερες επιπτώσεις σε ολόκληρη την περιοχή.


ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ: ΔΕΣΠΟΙΝΑ ΣΥΡΙΟΠΟΥΛΟΥ
ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ