Της Φανούλας Αργυρού
- Τι λένε τα έγγραφα του Φόρεϊν Όφις για πολιτικούς και προσωπικότητες της Κύπρου
- Η επιστολή του Αμερικανού Προέδρου Λίντον Τζόνσον το 1964 προς τον Ινονού και ο ρόλος της στην αποτροπή των τουρκικών σχεδιασμών για εισβολή
- ΩΣ ΔΙΑΚΑΤΕΧΟΜΕΝΟ από σύνδρομο κατωτερότητας που τον έκανε αψίθυμο, χαρακτηρίζουν τον Ρ. Ντενκτάς οι Βρετανοί
Μέρος Β΄
Σε γεύμα μεταξύ του Έλληνα πρέσβη στο Λονδίνο και του ανώτερου αξιωματούχου στο Φόρεϊν ΄Οφις κ. Goodison, στις 4 Μαρτίου 1982, ο τελευταίος προσπάθησε να μάθει τι εννοούσε ο Έλληνας πρωθυπουργός με τη δήλωσή του για αποχώρηση όλων των ξένων στρατευμάτων από τη νήσο. Ο Έλληνας πρέσβης τον διαβεβαίωσε ότι δεν εννοούσε την αποχώρηση των βάσεων.
Η επιστολή Τζόνσον το 1964
Παρεμπιπτόντως, σε μια έκθεση ημερομηνία 25 Μαρτίου 1982 του Νοτίου Τμήματος Ευρώπης του Φόρεϊν ΄Οφις, γίνεται αναφορά στην επιστολή του Αμερικανού προέδρου Τζόνσον, που έστειλε στον Τούρκο πρόεδρο Ινονού τον Ιούνιο του 1964, όταν οι Τούρκοι σκόπευαν να επιχειρήσουν στρατιωτική εισβολή στην Κύπρο. Η επιστολή, γράφει η σχετική αναφορά, «δεν δημοσιεύθηκε τότε και δεν έχουμε το πλήρες κείμενο. Το περιεχόμενό της όμως έγινε γνωστό μετά από χρόνια.
Ο πρόεδρος Τζόνσον, έχοντας μάθει ότι οι Τούρκοι θεωρούσαν ότι μπορούσαν, σύμφωνα με τις συνθήκες του 1960, να επέμβουν στην Κύπρο, δήλωσε ότι οι Αμερικανοί πίστευαν ότι ο σκοπός της προτεινόμενης επέμβασής τους ήταν για να υποστήριζαν τουρκοκυπριακή απόπειρα διχοτόμησης της νήσου. Κάτι τέτοιο αποκλειόταν από τη Συνθήκη Εγγυήσεως. Ο Τζόνσον, κατά τον ισχυρισμό, απείλησε ότι το ΝΑΤΟ δεν θα ερχόταν σε βοήθεια των Τούρκων, αν οι Ρώσοι αντιδρούσαν σε τουρκική στρατιωτική επέμβαση στην Κύπρο και αν ενεργούσαν στρατιωτικά εναντίον της Τουρκίας. Η απειλή (Τζόνσον) ήταν αποτελεσματική. Οι Τούρκοι τράβηξαν πίσω... Παρ΄ όλον ότι ο Τζόνσον έστειλε παρόμοιες προειδοποιήσεις στην Αθήνα, οι Ελληνοκύπριοι σύγκριναν εκείνο που βλέπουν ως αποτυχία των μετέπειτα προέδρων, με ό,τι κατάφερε ο Τζόνσον».
Κατασκοπευτικά στο ακρωτήρι
Το Υπουργείο Άμυνας της Βρετανίας έλαβε μια πρόταση από το Αρχηγείο του ΝΑΤΟ για χρήση των βρετανικών κατασκοπευτικών αεροπλάνων NIMROD από τη Βάση της ΡΑΦ Ακρωτηρίου στο πλαίσιο ΝΑΤΟϊκής άσκησης που θα ξεκινούσαν από βάση της νότιας Τουρκίας, και ζήτησε τη γνώμη του Βρετανικού Αρχηγείου Αεροπορίας στην Κύπρο. Όμως, παράλληλα, στις 30 Νοεμβρίου, ζήτησε και τη γνώμη του Φόρεϊν Όφις κατά πόσον η πρόταση ήταν πολιτικά αποδεκτή. Στις 3 Δεκεμβρίου 1982 το Φόρεϊν Όφις απάντησε στον Υπουργό Άμυνας ότι προτιμούσε η ΡΑΦ να μη χρησιμοποιήσει το Ακρωτήρι κατά τη διάρκεια άσκησης του ΝΑΤΟ. «Αυτή είναι η συνήθης πρακτική, εφόσον οι κυρίαρχες περιοχές των βάσεων στην Κύπρο δεν είναι του ΝΑΤΟ».
Πτήσεις U2 από το Ακρωτήρι
Το 1982 ήταν ξανά θέμα οι πτήσεις των αμερικανικών κατασκοπευτικών αεροπλάνων U2 από τη βάση Ακρωτηρίου. Οι Αμερικανοί τούς είχαν ειδοποιήσει για κάποιες αλλαγές δρομολογίων, όμως δεν είχαν δώσει ενδείξεις ότι αναμενόταν τερματισμός των πτήσεων στο προβλεπτό μέλλον. Οι πτήσεις κάλυπταν την έρημο το Σινά, όμως επεκτείνονταν και σε άλλες περιοχές της Μέσης Ανατολής και χρειαζόντουσαν παρακολουθήσεις και στα υψώματα Γκολάν.
Πορεία Μορφιτών
Στις 10 Νοεμβρίου 1982 η βρετανική Υπ. Αρμοστεία στη Λευκωσία ενημέρωνε το Λονδίνο για την Πορεία Μορφιτών της 24ης Οκτωβρίου ότι αυτή πέρασε ειρηνικά, αντίθετα με την προηγούμενη χρονιά όταν δημιουργήθηκαν επεισόδια. Παρευρέθησαν περίπου 700 άτομα, έγραφε η έκθεση, και ο Πρόεδρος Κυπριανού σε χαιρετισμό του δήλωσε ότι «ποτέ δεν θα υπογράψει λύση που θα σημαίνει αποδοχή των τετελεσμένων και την εγκατάλειψη του δικαιώματος των προσφύγων να επιστρέψουν στις πατρογονικές τους εστίες. Φαίνεται ότι οι διοργανωτές θα προσπαθήσουν να καθιερώσουν την πορεία ως ετήσιο γεγονός».
Επίσκεψη Καρπασιτών Αγγλίας στα κατεχόμενα
Εν τω μεταξύ, ο Σύνδεσμος Καρπασιτών Ηνωμένου Βασιλείου, με επιστολή του προς την πρωθυπουργό Μάργκαρετ Θάτσερ, εξέφραζε τη λύπη του για τη συνεχιζόμενη κατοχή και την παραβίαση ανθρωπίνων δικαιωμάτων στα κατεχόμενα όπου υπήρχαν τότε 1500 Ελληνοκύπριοι απομονωμένοι από τον υπόλοιπο κόσμο και σημείωνε την επιθυμία πολλών μελών του Αυνδέσμου να επισκεφθούν τους συγγενείς τους στα κατεχόμενα.
Στις 10 Αυγούστου 1982 ο πρόεδρος του Συνδέσμου, Π. Χατζήπαναγη, έστειλε κατάλογο κατοίκων Αγγλίας και μελών του Συνδέσμου που ήθελαν να επισκεφθούν τα κατεχόμενα μεταξύ 25, 26 και 27 Αυγούστου 1982. Οι Τουρκοκύπριοι όμως απαίτησαν υπογραφή αίτησης εκ των προτέρων και οι Καρπασίτες δεν δέχονταν. Ο κ. Χατζήπαναγη, σύμφωνα με τα έγγραφα, εισηγήθηκε συμβιβαστική πρόταση όπου οι Καρπασίτες να υπέγραφαν την ώρα που θα έφθαναν στο οδόφραγμα.
Ο κ. Hunt, του Φόρεϊν ΄Οφις (19.4.1982), ενθάρρυνε τον κ. Χατζήπαναγη να επικοινωνήσει, όπως εισηγήθηκε ο τελευταίος, με τον Τουρκοκύπριο κ. Μουφτιζατέ (που προφανώς ήταν ο αντιπρόσωπος του κατοχικού καθεστώτος στο Λονδίνο), παρόλο που ο Βρετανός αξιωματούχος πίστευε ότι απλά ο Μουφτιζατέ δεν θα ήταν σε θέση να κάνει οτιδήποτε. Βρίσκουμε ότι το θέμα απέτυχε να διευθετηθεί τον Αύγουστο και ο κ. Χατζήπαναγη συνεχίζει τις προσπάθειές του για επίσκεψη τα Χριστούγεννα. Οι Τουρκοκύπριοι, όμως, προβάλλουν διάφορες προφάσεις και φαίνεται ότι, με το τέλος του χρόνου, η επίσκεψη παραπέμπεται στο νέο έτος...
Πώς έβλεπαν οι Βρετανοί προσωπικότητες στην Κύπρο
Αλπάι Τουρτουράν
Για τον Τουρκοκύπριο Αλπάι Τουρτουράν, ο κ. Harrison του Νοτίου Τμήματος Ευρώπης έγραφε ότι του έδωσε την εντύπωση ότι αν το κόμμα του καταφέρει να κυβερνήσει, θα είναι πιο ευέλικτο στην προσέγγισή του στο Κυπριακό. Όμως διερωτήθηκα, μιλώντας με τον Τουρτουράν, κατά πόσον αυτή ήταν ακριβώς η εντύπωση που προσπαθούσε να μου δώσει και αν πράγματι το κόμμα θα είναι διαφορετικό αν κυβερνήσει, σημείωνε ο Βρετανός αξιωματούχος.
Ραούφ Ντενκτάς
Αφού καταγράφεται ένα μακροσκελές βιογραφικό ως υποστηρικτή της διχοτόμησης και δημιουργού της ΤΜΤ, καταλήγει χαρακτηρίζοντας τον Ντενκτάς ως διακατεχόμενο από σύνδρομο κατωτερότητας που τον έκανε αψίθυμο, ότι φανταζόταν ότι τον παρεξηγούσαν, και ότι δεν γινόταν κατανοητός.
Σπύρος Κυπριανού
Ως υπουργός Εξωτερικών υπήρξε ηγετική φυσιογνωμία στο υπουργικό συμβούλιο και υπέρμαχος της σκληρής πολιτικής των μη υποχωρήσεων προς τους Τούρκους. Τα κατάφερνε πολύ καλά στα Ηνωμένα Έθνη και χειριζόταν το Κυπριακό με ιδιαίτερη προσοχή. Στις σχέσεις του με τη Δύση ήταν συχνά δύσκολος. Ήταν ανάθεμα για τους Αμερικανούς και κρατήθηκε μακριά από τη διεθνή διπλωματία μετά την τουρκική εισβολή, κυρίως λόγω της επιμονής του Κληρίδη. Ως πρόεδρος ήταν αδύνατος και αναποφάσιστος. Η προθυμία του να συνεργαστεί με το ΑΚΕΛ τον άφησε εκτεθειμένο σε επικρίσεις από τη δεξιά ότι ήταν εγκλωβισμένος στη σχέση με την αριστερά. Δύσκολος κοινωνικά και είχε γνώση της δικής του υπόστασης. Είχε προβλήματα υγείας.
Εζεκίας Παπαϊωάννου
Αφοσιωμένος κομμουνιστής, πολύ σταλινικού χαρακτήρα, επίμονος. Όταν η σοβιετική πολιτική είχε στο παρελθόν διαφοροποιηθεί από εκείνην του ΑΚΕΛ, ο Παπαϊωάννου επέκρινε τη Μόσχα, όμως αργότερα δεν έδειξε τέτοια διαφοροποίηση.
Η σύζυγός του, η οποία ήταν ξανά νυμφευμένη, μία φορά με Τουρκοκύπριο, ήταν πλούσια και της μπουρζουαζίας. Πέθανε το 1977 και του στοίχισε ο θάνατός της· χάρισε την περιουσία της συζύγου του στο κόμμα.
Τάσσος Παπαδόπουλος
Αντικατέστησε τον Γλαύκο Κληρίδη ως διαπραγματευτής στις ενδοκοινοτικές συνομιλίες τον Απρίλιο του 1976. Ο Παπαδόπουλος δεν προσπάθησε να κρύψει εκείνο που θεωρούσε ως τουρκική αδιαλλαξία. Λεγόταν ότι ο Μακάριος τον προωθούσε ως μελλοντικό ηγέτη της κεντροδεξιάς, όμως πέθανε πριν να το κατορθώσει και ανέλαβε πρόεδρος ο Κυπριανού. Ο Παπαδόπουλος δεν έκρυβε σχεδόν καθόλου την αντιπάθειά του προς τον Κυπριανού και πόσο «χαμηλά» τον είχε. Μετά τη δημόσια πρόκληση προς τον Κυπριανού για τον χειρισμό του στο Κυπριακό, ο Κυπριανού τον έδιωξε (sucked) από διαπραγματευτή τον Ιούλιο του 1978. Παρ΄ όλον ότι δεν ήταν δημοφιλής είτε στη δεξιά είτε στην αριστερά, και δεν είχε προσωπικούς οπαδούς, ίδρυσε το δικό του κόμμα τον Νοέμβριο του 1980.
Τον Φεβρουάριο του 1972 παντρεύτηκε τη νεαρή χήρα του Πολύκαρπου Γιωρκάτζη, Φωτεινή, ο οποίος είχε δολοφονηθεί. Είχαν δύο παιδιά δικά τους και δύο από τον προηγούμενο γάμο της Φωτεινής. Καθώς είναι θυγατέρα (φυσική) του μ. εκατομμυριούχου Αναστάσιου Λεβέντη, ο οποίος χρηματοδοτούσε τον Καραμανλή στην παριζιάνικη εξορία του, αυτό του πρόσφερε οικογενειακό δεσμό με τον Καραμανλή και διατηρούσε τη σχέση αυτή σε καλή κατάσταση.
Δεν ήταν εύκολος συνομιλητής. Δεν προσπαθούσε να κρύψει την άποψή του ως προς το τι θεωρούσε τουρκική αδιαλλαξία, αλλά και ούτε την περιφρόνησή του για τους περισσότερους Ελληνοκύπριους πολιτικούς.
Αλέξης Γαλανός
Κοινοβουλευτικός Εκπρόσωπος του ΔΗΚΟ από τον Ιούνιο του 1981. Παρ’ όλες τις διαφορές του με τον Κυπριανού για οικονομικά θέματα, δεν αποφάσισε να φύγει από το ΔΗΚΟ. Φιλόδοξος και αναξιόπιστος, είναι έξυπνος, όμως έχει μια ενοχλητική ανωτερότητα και τείνει να υπερεκτιμά τη σημασία του.
Αρχιεπίσκοπος Χρυσόστομος Α΄
Το δεξί χέρι του Μακαρίου ανέλαβε Αρχιεπίσκοπος μετά τον θάνατο του τελευταίου το 1977. Ως Εθνάρχης επικαλείτο το δικαίωμα να εκφράζει απόψεις σε πολιτικά θέματα. Στο δικοινοτικό πρόβλημα ήταν σκληροπυρηνικά εναντίον της τουρκικής θέσης και δυναμικός υποστηρικτής της ελληνικής Ιδέας. Δεν υποστήριζε τον ενδοκοινοτικό διάλογο. Κατά την επίσκεψη του Παπανδρέου εμφανίστηκε ως ο πλέον αποτελεσματικός, σε δημόσιες δηλώσεις, από την ελληνοκυπριακή πλευρά.
ΦΑΝΟΥΛΑ ΑΡΓΥΡΟΥ
Δημοσιογράφος-ερευνήτρια
