Λευκωσία: Εκατοντάδες Ελληνοκύπριοι έχουν περάσει μέχρι τώρα στα κατεχόμενα προκειμένου να καταχωρήσουν αίτηση στην «επιτροπή ακινήτων περιουσιών» που δημιούργησε η Τουρκία, εκτελώντας τις σχετικές αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Μέσα στα εφτά χρόνια λειτουργίας της (ξεκίνησε το 2006) η «επιτροπή» μέσα από έναν επιδέξιο χειρισμό από μέρους της Άγκυρας μετατράπηκε από ένα απλό όργανο επίλυσης ζητημάτων περιουσίας (και αυτή ήταν και η λογική που κυριάρχησε στις αποφάσεις του ΕΔΑΔ) σ’ ένα όργανο διευθέτησης μιας από τις πλέον σοβαρές πτυχές του κυπριακού προβλήματος, περιουσιακό και εδαφικό.


Από τον Μάρτη του 2010 και την απόφαση στην υπόθεση «Δημόπουλος και άλλοι εναντίον Τουρκίας» η «επιτροπή» έχει καταστεί μέρος της διαδικασίας των διαπραγματεύσεων επίλυσης του Κυπριακού καθώς η τουρκική πλευρά παραπέμπει στο εν λόγω όργανο για τις διευθετήσεις σε όσα προβλήματα αφορούν περιουσίες, αλλά και το εδαφικό.

Η λειτουργία της «επιτροπής» μπορεί να χωριστεί σε δύο συγκεκριμένες περιόδους. Από το 2006 μέχρι το 2009 και από 2010 μέχρι σήμερα. Στις δύο αυτές περιόδους βλέπουμε δύο διαφορετικές εικόνες τόσο αριθμητικά όσο και κοινωνικά. Από τον Μάρτη του 2006 οπόταν λειτούργησε η «επιτροπή» (με την πρώτη της μορφή) μέχρι και το τέλος του 2009 οι καταχωρήσεις ήταν μόλις 443. Σημαντικός μεν αριθμός για εκείνη την περίοδο, αλλά σίγουρα πολύ κάτω από τους αριθμούς που καταγράφηκαν στη συνέχεια.

Πιο συγκεκριμένα το 2006 καταχωρήθηκαν 100 αιτήσεις και το 2007 έφτασαν τις 197. Τα επόμενα δύο χρόνια υπήρξαν σημαντική μείωση στις καταχωρήσεις 76 το 2008 και 70 το 2009. Κι αυτό είχε να κάνει με δύο παράγοντες: πρώτον τις διαπραγματεύσεις στο Κυπριακό και την εντύπωση ότι μπορούσε να υπάρξει διευθέτηση και δεύτερον, ότι δεν υπήρχε ακόμα μια ξεκάθαρη εικόνα ως προς το στάτους της «επιτροπής» καθώς βρισκόταν σε εξέλιξη στο ΕΔΑΔ η εκδίκαση της «Δημόπουλος».

Στα πρώτα τέσσερα χρόνια λειτουργίας της «επιτροπής» τα άτομα που προχώρησαν στην καταχώρηση αιτήσεων μπορούν να χωριστούν σε δύο κατηγορίες. Αυτούς που ήθελαν να πάρουν χρήματα για την περιουσία τους στα κατεχόμενακαι σε αυτούς που ζητούσαν αποζημίωση για την απώλεια χρήσης (κατά τον ίδιο τρόπο γίνονταν οι προσφυγές στο ΕΔΑΔ). Κοινό χαρακτηριστικό και των δύο κατηγοριών ήταν πως γνώριζαν πολύ καλά τι έκαναν και γιατί πήγαιναν στην «επιτροπή» ανεξαρτήτως του ότι υπήρχε διαφορετική προσέγγιση.

Τους πρώτους δύο μήνες του 2010 παρατηρείται ένα σχετικό πάγωμα των καταχωρήσεων προσφυγών σε αναμονή της απόφασης του ΕΔΑΔ με την οποία θα ξεκαθάριζε το σκηνικό σ’ ό,τι αφορά την «επιτροπή» και τις προσφυγές Ελληνοκυπρίων στο Στρασβούργο. Με την έκδοση της απόφασης παρατηρείται η πρώτη σημαντική άνοδος στις καταχωρήσεις από πλευράς Ελληνοκυπρίων. Μέχρι το τέλος του 2010 διπλασιάζονται οι έως τότε καταχωρήσεις καθώς προστίθενται άλλες 397.

Προχωρώντας με συγκεκριμένη στρατηγική η τουρκική πλευρά δεν περιορίζεται μόνο στο ΕΔΑΔ προκειμένου να διασφαλίσει μιας μορφής νομιμότητα για την «επιτροπή», αλλά εργάζεται συστηματικά και στο επικοινωνιακό παιχνίδι προς την κατεύθυνση των Ελληνοκυπρίων. Έτσι μέσα στο 2009 και ενόψει της απόφασης του ΕΔΑΔ στην υπόθεση Δημόπουλος προχωρεί στην καταβολή αποζημιώσεων σε 67 υποθέσεις προσφέροντας αρκετά σημαντικά ποσά. Η κίνησή της αυτή αποσκοπούσε από τη μια στο να στείλει το μήνυμα προς το Στρασβούργο πως η «επιτροπή» είναι ένα εσωτερικό ένδικο μέσο (όπως απαιτούσε το ΕΔΑΔ), το οποίο μπορεί να προσφέρει «αποτελεσματική θεραπεία». Έτσι το 2009 διπλασιάζεται και ο αριθμός των αποφάσεων σε σύγκριση με τα τρία προηγούμενα χρόνια, ενώ τετραπλασιάζεται το ποσό που δίνεται ως αποζημίωση.

Πιο συγκεκριμένα το 2006 λήφθηκαν αποφάσεις 13 αιτήσεις, το 2007 ήταν 26, το 2008 έφτασαν τις 30 και το 2009 ανήλθαν στις 68. Τα αντίστοιχα έτη το ύψος των αποζημιώσεων ήταν 2.221.000 στερλίνες το 2006, 3.147.000 στερλίνες το 2007, 1.646.600 στερλίνες το 2008, ενώ το 2009 πληρώθηκαν 31.047.000 στερλίνες. Βεβαίως το ποσό του 2009 δεν αφορούσε μόνο καταχωρήσεις του συγκεκριμένου έτους αλλά και προηγουμένων.

Την αμέσως επόμενη χρονιά, δηλαδή το 2010 και μετά την ετυμηγορία του ΕΔΑΔ βλέπουμε αλλαγή προσέγγισης από μέρους της «επιτροπής» όχι μόνο σε σχέση με τη λήψη αποφάσεων, αλλά και τις αποζημιώσεις. Το 2010 έλαβε αποφάσεις για 64 αιτήσεις Ελληνοκυπρίων, ενώ το συνολικό ποσό που πληρώθηκε εκείνη της χρονιάς ήταν 12.724.900 στερλίνες.
Χωρίς πλέον την πίεση προς το ΕΔΑΔ, η τουρκική πλευρά προχωρεί στην επόμενη φάση του σχεδίου της, το οποίο έχει να κάνει με την πολιτική νομιμοποίηση της «επιτροπής» (καθώς θεωρούσε πως νομικά είχε νομιμοποιηθεί με την απόφαση της 1ης Μαρτίου 2010). Το κατοχικό καθεστώς επικαλούμενο σχετική αναφορά στην απόφαση του ΕΔΑΔ ανακοινώνει τον καθορισμό τελικής ημερομηνίας μέχρι την οποία θα γίνονται δεκτές αιτήσεις στην «επιτροπή» και ότι απ’ εκεί και πέρα κανένας δεν θα μπορεί να διεκδικήσει οτιδήποτε.

Επικοινωνιακά η ενέργεια αυτή πέτυχε καθώς προκλήθηκε ένας πανικός ανάμεσα στους Ελληνοκυπρίους για πλήρη απώλεια των περιουσιών τους στα κατεχόμενα, κάτι βεβαίως που δεν ίσχυε σε καμιά περίπτωση. Ξεπερνώντας τους όποιους ενδοιασμούς είχαν μέχρι τότε Ελληνοκύπριοι καταφεύγουν στην «επιτροπή» καταχωρώντας αιτήσεις προκειμένου να αποζημιωθούν για τις περιουσίες τους στα κατεχόμενα γιατί, όπως λανθασμένα πίστευαν, μετά δεν θα μπορούσαν να πάρουν οτιδήποτε πίσω. Την ίδια ώρα στήνεται μια καλοσχεδιασμένη επιχείρηση από δικηγόρους στα κατεχόμενα, οι οποίοι έσπευσαν να προσφέρουν τις «υπηρεσίες» τους προς Ελληνοκυπρίους ιδιοκτήτες ακινήτων στα κατεχόμενα. Οι εν λόγω δικηγόροι έρχονταν σε επαφή με Ελληνοκύπριους ιδιοκτήτες και τους έπειθαν πως δεν χρειάζεται να πάνε οι ίδιοι στην «επιτροπή» δεν θα γνωρίζει κανένας οτιδήποτε και ότι αυτοί θα αναλάμβαναν να καταχωρήσουν την αίτηση και να τους διασφαλίσουν αρκετά σημαντικά ποσά για τα ακίνητά τους.

Αποτέλεσμα τούτου ήταν το 2011 οι καταχωρήσεις να αγγίξουν τις δύο χιλιάδες. Η καλοστημένη επιχείρηση συνεχίστηκε και τα επόμενα δύο χρόνια, αλλά με μικρή πτώση. Το 2012 καταχωρήθηκαν 1.601 αιτήσεις και φέτος μέχρι και τις 13 Δεκεμβρίου είχαν φτάσει τις 1274. Την ίδια περίοδο οι αποφάσεις δεν κινούνταν στους ίδιους ρυθμούς, το 2011 ήταν 87, το 2012 ανήλθαν στις 132 και φέτος στις 174. Ως προς τα ποσά που δόθηκαν το 2011 ήταν 12.980.440 στερλίνες, το 2012 σχεδόν τριπλασιάστηκαν και άγγιξαν τα 34 εκατομμύρια και φέτος ανήλθαν στα 44,6 εκατομμύρια στερλίνες.
Ποσά που αντιστοιχούν στην εξαγορά περίπου δέκα τετραγωνικών χιλιόμετρων ελληνοκυπριακής γης από το κατοχικό καθεστώς. Το συνολικό έδαφος για το οποίο είχαν καταχωρηθεί αιτήσεις στην «επιτροπή» ήταν 16,5 τετραγωνικά χιλιόμετρα.

Η «επιτροπή» για το ΕΔΑΔ θεωρείται εσωτερικό ένδικο μέσω της Τουρκίας πλην όμως στηρίζεται σε «νομοθεσία» του ψευδοκράτους. Σύμφωνα με τη συγκεκριμένη «νομοθεσία» η καταβολή αποζημίωσης στον ιδιοκτήτη του ακινήτου σημαίνει ότι το συγκεκριμένο άτομο την πουλά στο «κράτος» δηλαδή στο κατοχικό καθεστώς, το οποίο την περνά στην κυριότητά του ως τουρκική γη.

Μελετούν τρόπους αντίδρασης

Πέρασαν εφτά ολόκληρα χρόνια από την πρώτη απόφαση του ΕΔΑΔ με την οποία ζητούσε από την Τουρκία να συστήσει ένα δικό της εσωτερικό ένδικο μέσο στα κατεχόμενα το οποίο να εξετάζει τις προσφυγές Ελληνοκυπρίων σ’ ό,τι αφορά παραβιάσεις δικαιωμάτων περιουσίας.

Στο διάστημα αυτό παρόλο ότι υπήρχε επαρκής χρόνος στα αρχικά στάδια να αντιμετωπιστεί η όλη διαδικασία από κυπριακής πλευράς, τόσο οι εκάστοτε κυβερνήσεις όσο η Βουλή και τα κόμματα δεν επέδειξαν την αναγκαία σοβαρότητα. Περιορίζονταν σε γενικές και αόριστες εκκλήσεις προς τους Ελληνοκύπριους χωρίς την ίδια ώρα να μπορούν στην πράξη να αντιμετωπίσουν το φαινόμενο των καταχωρήσεων αιτήσεων στην «επιτροπή».

Επίσης, την ώρα που η Τουρκία, αντιλαμβανόμενη ότι θα είχε να αντιμετωπίσει πολλά προβλήματα, αναβάθμιζε και πολλαπλασίαζε τη διπλωματική της αποστολή στο Στρασβούργο, στη Λευκωσία κρίθηκε φρόνιμο ότι πέραν από μια τυπική διπλωματική αποστολή δεν χρειαζόταν οτιδήποτε άλλο. Αποτέλεσμα, η κυπριακή πλευρά να μην είναι σε θέση να αντιμετωπίσει τις τουρκικές κινήσεις στο παρασκήνιο σε καθοριστικά σημεία των εξελίξεων για την «επιτροπή».

Σε πολιτικό επίπεδο γίνονται ακόμα συζητήσεις για το πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί το όλο φαινόμενο. Προτάσεις και εισηγήσεις έχουν κατατεθεί και σε επίπεδο Εθνικού Συμβουλίου.
Περισσότερο όμως για πολιτική κατανάλωση γιατί στην πράξη οι πολιτικοί και τα κόμματα γνωρίζουν πολύ καλά πως υπάρχουν συγκεκριμένοι νομικοί περιορισμοί στη λήψη μέτρων εναντίον όσων καταφεύγουν στην «επιτροπή».

Από την άλλη δεν μπορεί να γίνουν πολιτικές κινήσεις που ενδεχομένως να καταστήσουν την Επιτροπή όργανο επίλυσης του περιουσιακού και του εδαφικού όπως επιδιώκει η Τουρκία.

Γράφει: Ανδρέας Πιμπίσιης