Του Steven Simon.Η ανησυχία στον Κόλπο για την ενδιάμεση πυρηνική
συμφωνία με το Ιράν έχει προστεθεί στην αγωνία για μια "διακοπή" στις
σχέσεις ΗΠΑ-Σαουδικής Αραβίας. Και στο παρελθόν υπήρχε πολλή ανησυχία
για το ενδεχόμενο να «χαλάσουν» οι σχέσεις των δύο. Είναι αλήθεια ότι,
σε αντίθεση με τους περισσότερους μύθους μιας χρυσής εποχής, υπήρχε στα
αλήθεια κάτι σαν μοναδικό σε αυτή τη σχέση, αλλά τώρα όχι πια.Αν και η σχέση είχε κάτι από μια αναγέννηση στη
διάρκεια και ακριβώς μετά τον πρώτο πόλεμο στο Ιράκ, είναι εύκολο να
ξεχαστεί πόσο δύσκολο ήταν για την Ουάσιγκτον να πείσει τον Al-Saud να
βρεθεί στον πόλεμο εναντίον του Saddam. Η σαουδική συγκατάθεση για τη
βάση των αμερικανικών δυνάμεων στο Βασίλειο, ήταν κάτι που ήρθε
απρόθυμα, και την τελευταία στιγμή. Και δεν είχε μεγάλη διάρκεια.
Αμέσως μετά την επιχείρηση Desert Storm, το State
Department έστειλε μια ομάδα να διαπραγματευτεί συμφωνίες αμυντικής
συνεργασίας με τα κράτη του Κόλπου. Επίθεση όσο το σίδερο έκαιγε (ή
κάπως έτσι) ήταν το σκεπτικό. Στις περισσότερες από εκείνες τις χώρες η
διαδικασία διαπραγμάτευσης ήταν πιο επίπονη από ό,τι θα μπορούσε να είχε
φανταστεί κανείς, αλλά οι αντιλήψεις για απειλή έχουν σημασία, και το
γεγονός ήταν ότι, εκτός από το Κουβέιτ, και σε μικρότερο βαθμό τη
Σαουδική Αραβία, τα κράτη του Κόλπου δεν φοβήθηκαν ιδιαιτέρως τον
Saddam.
Είχαν άλλες ανησυχίες. Ορισμένοι διαπραγματευτές, έφτασαν ακόμη
στο σημείο υποπτευτούν ότι οι ΗΠΑ συνωμοτούν με τον Saddam για να
ξεκινήσουν έναν πόλεμο που τότε θα δικαιολογούσε την μόνιμη εγκατάσταση
αμερικανικών δυνάμεων στον Περσικό Κόλπο, ακριβώς όπως πολλοί στην
περιοχή θεωρούν ότι οι ΗΠΑ σκοπίμως αναζητούν μια «κακή» συμφωνία με το
Ιράν για να δικαιολογηθεί μια συνεχή αμερικανική στρατιωτική παρουσία.
Εκείνη την περίοδο, αξίζει να το θυμηθούμε, οι
Σαουδάραβες απέρριψαν την ιδέα μιας συμφωνίας αμυντικής συνεργασίας,
επιμένοντας ότι ένα μικρό σημείωμα με το οποίο είχαν ρυθμιστεί οι
δραστηριότητες μιας μικρής αμερικανικής αποστολής των ΗΠΑ το 1957, θα
ήταν αρκετό ώστε να διέπει την μεγαλύτερη παρουσία των αμερικανικών
δυνάμεων στον απόηχο της Desert Storm. Θα μπορούσε κανείς λογικά να
υποστηρίξει ότι η σιωπηρή επισήμανση των Σαουδαράβων ήταν ότι η de facto
ειδική σχέση ήταν τόσο ισχυρή, που μια νέα επίσημη συμφωνία θα έφθανε
πολύ μακριά. Αλλά ήταν κάτι άλλο επίσης, παράδοξο.
Οι Σαουδάραβες, όπως
φαινόταν, δεν ήθελαν να φανούν ότι εξαρτιόνταν από τις ΗΠΑ ή ότι ήταν
πολύ κοντά σε αυτές. Ίσως αντιλαμβανόταν υποσυνείδητα την εμφάνιση του
Bin Laden ή τον θυμό για την εξάρτηση της Σαουδικής Αραβίας στις ΗΠΑ.
Όποιο και να ήταν το κίνητρό τους, η ομάδα του State Department άρχισε
να «πακετάρει» μετά από μια τεταμένη συνάντηση με τον Πρίγκιπα Sultan,
τον υπουργό Άμυνας, και αυτό ήταν. Η κυβέρνηση των ΗΠΑ, ιδιαίτερα το
Πεντάγωνο, είχε ακόμη φιλοδοξίες για μια μεγάλη μόνιμη παρουσία στο
Βασίλειο για να περιλαμβάνει την κίνηση του κέντρου εκπαίδευσης
τεθωρακισμένων στη Σαουδική Αραβία. Αλλά αυτό το όνειρο σύντομα
ξεθώριασε.
Οι ΗΠΑ είχαν διατηρήσει μια σημαντική στρατιωτική
παρουσία στη Σαουδική Αραβία στην διευρυμένη αεροπορική βάση Prince
Sultan, αλλά και αυτό κράτησε μόνο μέχρι την καταστροφή του οικιστικού
συγκροτήματος της αμερικανικής αεροπορικής βάσης στο Dhahran σε μια
περιοχή που ονομάζεται Khobar. Η ευθύνη για την επίθεση βρίσκεται στο
Ιράν, αλλά τότε, σε αντίθεση με τώρα, οι Σαουδάραβες ήταν πρόθυμοι να
διατηρήσουν τα πράγματα ομαλά με το γείτονά τους και να μην συρθούν σε
έναν πόλεμο με τις ΗΠΑ και το θρησκευτικό καθεστώς στην Τεχεράνη. (μια
τέτοια σκέψη πιθανώς θα επανεμφανιστεί τη στιγμή που οι ΗΠΑ και το Ιράν
θα περιέλθουν ξανά σε αντιπαράθεση). Εάν ένας από τους αντικειμενικούς
στόχους του Ιράν στην επίθεση της Khobar ήταν να μπουν «σφήνα» στις
σχέσεις ΗΠΑ-Σαουδικής Αραβίας, τότε φαίνεται ότι το έχουν καταφέρει. Όχι
πολύ μετά από την επίθεση στο Khobar, οι Σαουδάραβες ζήτησαν από τον
αμερικανικό στρατό να εγκαταλείψει το βασίλειο. Έτσι εξηγείται η
μετέπειτα μεταφορά του μεγαλύτερου μέρους των αεροπορικών δραστηριοτήτων
των ΗΠΑ στην αραβική πλευρά του Κόλπου, στη βάση Udeid στο Κατάρ.
Το βασικό σημείο εδώ ήταν ότι εάν υπήρχε ποτέ κάτι
που να μοιάζει με ρήξη με τους Σαουδάραβες, ήρθε πριν από 20 χρόνια
περίπου. Αλλά από ό,τι γνωρίζουμε, τα μέσα ενημέρωσης γενικά,
ασχολούνται με τέτοια θέματα μόνο αφότου έχουν πολιτικοποιηθεί στις ΗΠΑ,
που συμβαίνει τώρα, όπως κάθε άλλη διάσταση της πολιτικής που ακολουθεί
η κυβέρνηση Obama στη Μέση Ανατολή.
Από τότε, οι σχέσεις ΗΠΑ-Σαουδικής Αραβίας ήταν όλο
και περισσότερο σχέση ανταλλαγής, που δεν είναι εκ πρώτης όψεως κακό.
Όπου μπορούμε να συνεργαστούμε το κάνουμε, και εκεί που δεν μπορούμε,
δεν το κάνουμε. Επομένως, όταν η κυβέρνηση Obama, νέα τότε και με
κίνητρο την επιθυμία να λύσει το ζήτημα Ισραήλ-Παλαιστίνης, επιδίωξε τη
συνεργασία της Σαουδικής Αραβίας, ο βασιλιάς δεν είχε πρόβλημα να πει
«όχι». Και όταν ο βασιλιάς ζήτησε από τον πρόεδρο να επέμβει στη Συρία, ο
πρόεδρος ομοίως δεν είχε κανένα πρόβλημα να πει «όχι». Σε στρατηγικό
επίπεδο, πρέπει να ειπωθεί, οι δύο πλευρές εξακολουθούν να είναι
ευθυγραμμισμένες σε μεγάλο βαθμό. Και οι δύο θέλουν να περιοριστεί η
προοπτική ενός Ιράν με πυρηνικά όπλα. Και οι δύο θέλουν μια λύση «δύο
κρατών» μεταξύ Ισραηλινών-Παλαιστινίων ενώ και οι δύο θέλουν μια Συρία
απελευθερωμένη από τον Assad και να δοθεί τέλος στη βία εκεί. Και
χρειάζεται να επισημάνω ότι και οι δύο πλευρές συμφωνούν στην ελεύθερη
ροή πετρελαίου σε βιώσιμη τιμή; Οι διαφορές έγκεινται στο επίπεδο της
τακτικής. Αλλά όσο οι στόχοι των ΗΠΑ και της Σαουδικής Αραβίας
παραμένουν λίγο ή πολύ συγχρονισμένοι, φαίνεται πρόωρο να αρχίσουν να
διαφωνούν για την επιμέλεια των παιδιών.
Να ολοκληρώσουμε με μια ιστορική παρατήρηση: η
χιλιοειπωμένη σχέση μεταξύ των ΗΠΑ και της Σαουδικής Αραβίας ήκμασε και
παρήκμασε με την έλευση της εξερεύνησης πετρελαίου και το τέλος του
Ψυχρού Πολέμου. Αυτό θα μπορούσε επίσης να είναι η εποχή του
Pleistocene. Στα χρόνια που μεσολάβησαν, και καθώς κατέρρευσε η
Σοβιετική Ένωση και το Ισλάμ εμφανίστηκε για να αντικαταστήσει το
φάντασμα του Κομμουνισμού, τα κίνητρα που οδήγησαν αυτές τις δύο χώρες
σε έναν κάπως περίεργο εναγκαλισμό, υποχώρησαν. Επιπλέον, και οι δύο
χώρες πέρασαν από αλλαγές που τις έκαναν διαφορετικές από αυτό που ήταν
πριν από 80 χρόνια. Η αίσθησή μου είναι ότι παρά αυτές τις αλλαγές,
υπάρχουν πολλά ακόμη που το Ριάντ και η Ουάσιγκτον μπορεί και θα
συνεργαστεί. Αλλά πρώτα, πρέπει να σταματήσει η υστερία.
Μπορείτε να δείτε το κείμενο εδώ: http://www.iiss.org/en/politics%20and%20strategy/blogsections/2013-98d0/november-47b6/saudi-divorce-168a
