Πολύπλοκη υπόθεση η άρση των κυρώσεων

Οι προοπτικές για την επίλυση του «ιρανικού» χαρακτηρίζονται θετικές, καθώς η Τεχεράνη επιδεικνύει στη Γενεύη καλή θέληση. Υπάρχουν, ωστόσο, συμφέροντα που δεν θέλουν την άρση των κυρώσεων σε βάρος του Ιράν.

Οι διαπραγματεύσεις της Τεχεράνης με την ομάδα 5+1 (ΗΠΑ, Βρετανία, Γαλλία, Γερμανία, Ρωσία, Κίνα) στη Γενεύη διεξάγονται σε θετικό κλίμα, το οποίο μάλλον ενισχύει τα αισιόδοξα σενάρια. Για παράδειγμα, αναφέρεται από την ιρανική αντιπροσωπεία ότι το σχέδιο των προτάσεων που παρουσίασε περιλαμβάνει την «εφαρμογή από την Τεχεράνη του συμπληρωματικού πρωτοκόλλου που προβλέπει τη διενέργεια αιφνιδιαστικών επιθεωρήσεων των πυρηνικών του εγκαταστάσεων».
Εκτιμάται ότι η νέα ιρανική ηγεσία, υπό τον πρόεδρο Χασάν Ροχανί, επιδιώκει μια ταχεία επίλυση του προβλήματος, ενώ και η Δύση εμφανίζεται διατεθειμένη να αντιμετωπίσει πιο διαλλακτικά το πυρηνικό πρόγραμμα της Τεχεράνης. Όπως υποστηρίζει ο Αλί Φατολάχ-Νεγιάντ από το School of Oriental and African Studies του Λονδίνου: «Σημειώνεται στη Δύση μια αλλαγή νοοτροπίας. Οι δυτικοί είναι τουλάχιστον διατεθειμένοι να αναγνωρίσουν το δικαίωμα του Ιράν να έχει ένα πυρηνικό πρόγραμμα».
 
H Τεχεράνη διεκδικεί στη Γενεύη την άρση των κυρώσεων

Ωστόσο, η Δύση εξακολουθεί να αντιμετωπίζει με καχυποψία τις ιρανικές επιδιώξεις, εστιάζοντας την κριτική της στη διαδικασία εμπλουτισμού ουρανίου στις πυρηνικές εγκαταστάσεις της χώρας. Από την πλευρά της, η ιρανική ηγεσία υπογραμμίζει ότι ο εμπλουτισμός ουρανίου συνιστά ένα σημαντικό μέρος μιας ανεξάρτητης ενεργειακής πολιτικής, στο πλαίσιο πάντα της ειρηνικής χρήσης της ατομικής ενέργειας, όπως διευκρινίζει. Στα συμφραζόμενα αυτά, η Τεχεράνη διεκδικεί στη Γενεύη την άρση των σε βάρος της κυρώσεων και είναι διατεθειμένη να προσφέρει στους δύσπιστους δυτικούς περισσότερη διαφάνεια, ως ένα είδος εγγύησης ότι το πρόγραμμά της έχει αποκλειστικά και μόνο ειρηνικούς σκοπούς.

Στο πνεύμα αυτό κινήθηκε από την πρώτη μέρα των διαπραγματεύσεων στη Γενεύη ο ιρανός υπουργός Εξωτερικών Μοχάμεντ Ντσαουάντ Σαρίφ, καταθέτοντας ένα πρόγραμμα τριών σταδίων για την επίλυση του προβλήματος σε χρονικό ορίζοντα ενός έτους. Η εφαρμογή του πρώτου σταδίου θα πρέπει, σύμφωνα με τις ιρανικές προτάσεις, να έχει ολοκληρωθεί σε διάστημα δύο μηνών. Πρόκειται για μια αισιόδοξη αντιμετώπιση του ζητήματος, η οποία υπαγορεύεται από τις πιέσεις που δέχεται στην χώρα του ο Χασάν Ροχανί. Υποστηρίζεται ότι ο νέος πρόεδρος του Ιράν έχει στη διάθεσή του μόλις έξι μήνες για να επιτύχει την άρση των κυρώσεων σε βάρος της χώρας του. Τόσο χρόνο φέρεται να του έχει δώσει ο θρησκευτικός ηγέτης του Ιράν Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ.
 
Ποιός δεν θέλει την προσέγγιση

«Σίγουρα ο Ροχανί θα πρέπει να παρουσιάσει κάποια επιτυχία από αυτές τις διαπραγματεύσεις όταν επιστρέψει στη χώρα του. Πρόκειται για ένα δύσκολο εγχείρημα. Το ίδιο πρόβλημα εντοπίζουμε και στις ΗΠΑ, όπου το Κογκρέσο, το οποίο ελέγχεται από τους Ρεπουμπλικανούς δεν συμμερίζεται την άποψη του Ομπάμα περί χαλάρωσης των κυρώσεων σε βάρος του Ιράν», επισημαίνει ο Στέφεν Μάιερ, ερευνητής στο «Ίδρυμα Επιστήμη και Πολιτική» που εδρεύει στο Βερολίνο.
Όμως δεν είναι μόνο οι Ρεπουμπλικανοί οι μόνοι που θέλουν να αποτρέψουν την προσέγγιση, εκτιμά ο Αλί Φατολάχ-Νεγιάντ. Οι μεγάλοι ωφελημένοι από τις κυρώσεις σε βάρος της Τεχεράνης, η Ρωσία και η Κίνα δεν ενδιαφέρονται ιδιαίτερα για μια ταχεία προσέγγιση Ιράν και Δύσης. Οι δυτικές κυρώσεις έχουν καταστήσει την Κίνα τον δεύτερο σημαντικότερο εμπορικό εταίρο της Τεχεράνης. Αλλά και η Μόσχα προτιμά να διατηρηθεί σε χαμηλό επίπεδο ο ενεργειακός ρόλος του Ιράν. Ενδεχόμενη επιστροφή του Ιράν στις ενεργειακές αγορές της Ευρώπης θα λειτουργούσε σε βάρος της Ρωσίας, που θα αποκτήσει έναν ισχυρό ανταγωνιστή.
Το Ιράν χρειάζεται υποδομές

Η σταδιακή άρση των κυρώσεων σε συγκεκριμένα οικονομικά πεδία, για παράδειγμα στην ενεργειακή βιομηχανία, δεν επαρκεί για να ανακάμψει η ιρανική οικονομία

Η επιστροφή όμως του Ιράν στις ενεργειακές αγορές δεν είναι εύκολη υπόθεση. Η ιρανική παραγωγή πετρελαίου έχει περιοριστεί αισθητά. «Και αυτό γιατί η εξόρυξη μεγάλων ποσοτήτων πετρελαίου απαιτεί μεγάλες επενδύσεις σε υποδομές, οι οποίες δεν είναι δυνατόν να γίνουν χωρίς δυτική βοήθεια», διευκρινίζει ο Αλί Φατολάχ-Νεγιάντ.

Με λίγα λόγια δεν αρκεί η «αποκατάσταση» των εμπορικών και οικονομικών σχέσεων της Δύσης με το Ιράν, αλλά απαιτείται και η άρση των χρηματοπιστωτικών κυρώσεων που έχουν επιβληθεί στην Τεχεράνη. Αυτό σημαίνει ότι ενδεχόμενη σταδιακή άρση των κυρώσεων σε συγκεκριμένα οικονομικά πεδία, για παράδειγμα στην ενεργειακή βιομηχανία, δεν επαρκεί για να ανακάμψει η ιρανική οικονομία.

Το πλέγμα των κυρώσεων που έχουν επιβάλει οι ΗΠΑ, η ΕΕ και τα Ηνωμένα Έθνη στο Ιράν είναι τόσο ευρύ που είναι πολύ δύσκολο να επιτευχθούν πραγματικά θετικά αποτελέσματα στην ιρανική οικονομία με την μερική μόνο χαλάρωσή τους, εκτιμούν οι ειδικοί.
Wulf Wilde / Σταμάτης Ασημένιος
Υπεύθ. Σύνταξης: Κώστας Συμεωνίδης