Απειλή για την ενεργειακή ασφάλεια και τα νέα σχέδια αξιοποίησης των
υδρογονανθράκων της Ανατολικής Μεσογείου αποτελούν η κλιμάκωση του
εμφυλίου πολέμου στη Συρία και η προοπτική μιας στρατιωτικής επέμβασης
εναντίον του καθεστώτος Ασαντ.
Οι κίνδυνοι αυτοί περιγράφονται στη μεγάλη έκθεση που έδωσε στη δημοσιότητα στις 15 Αυγούστου η Αμερικανική Υπηρεσία Ενέργειας (US Energy Information Administration-EIA), πριν ακόμη υπάρξει η κλιμάκωση της κρίσης στη Συρία, στην οποία έκθεση μάλιστα γίνεται αναβάθμιση των προβλέψεων των Αμερικανών για το μέγεθος των κοιτασμάτων πετρελαίου και φυσικού αερίου στη Νοτιοανατολική Μεσόγειο.
Η έκθεση της ΕΙΑ κάνει ειδική μνεία στις ανακαλύψεις νέων μεγάλων κοιτασμάτων στην Ανατολική Μεσόγειο, αλλά από τον πρόλογό της προειδοποιεί ότι «διάφορα εκκρεμή ζητήματα που περιλαμβάνουν ένοπλες συγκρούσεις, εδαφικές αμφισβητήσεις και η μακροοικονομική αβεβαιότητα ενδέχεται να περιορίσουν τη βιωσιμότητα αυτών των πηγών βραχυπρόθεσμα».
Οπως αναφέρεται μάλιστα η «υπέρβαση των προβλημάτων (αναταραχή σε Συρία και Αίγυπτο, εδαφικές διεκδικήσεις στην Ανατολική Μεσόγειο και οι αρνητικές οικονομικές εξελίξεις λόγω της κρίσης στην Κύπρο και του πολέμου στη Συρία) είναι κρίσιμη για το επιτυχές ενεργειακό μέλλον της περιοχής».
Η κλιμάκωση της κρίσης στη Συρία συμπίπτει με μια περίοδο πραγματικής ενεργειακής κοσμογονίας στην Ανατολική Μεσόγειο, με πρωταγωνιστές το Ισραήλ και την Κύπρο. Και μάλιστα τη στιγμή που η Κύπρος έχει μπει στην τελική ευθεία για τις γεωτρήσεις άντλησης του φυσικού αερίου από το κοίτασμα Αφροδίτη και στο Ισραήλ αναμένονται οι τελικές αποφάσεις για τον τρόπο και την οδό εξαγωγής του φυσικού αερίου από το κοίτασμα Λεβιάθαν.
Οι προβλέψεις των Αμερικανών αλλά και οι δραματικές εξελίξεις στη Συρία αφορούν άμεσα και την Ελλάδα, καθώς τα ενεργειακά σχέδια της χώρας μας, τουλάχιστον σε ό,τι αφορά στις έρευνες νοτίως της Κρήτης, συνδέονται άμεσα με τις αποφάσεις που θα ληφθούν σε Λευκωσία και Τελ Αβίβ για την εξαγωγή του φυσικού αερίου των δύο χωρών προς τις ξένες αγορές.
Η ΕΙΑ καταγράφει στο τέλος της πολυσέλιδης έκθεσής της τα ζητήματα που «απειλούν την έρευνα, την εξόρυξη και τη μεταφορά ενέργειας από την Ανατολική Μεσόγειο», που είναι το «περιβάλλον ασφάλειας, οι εδαφικές διαφορές και το μακροοικονομικό κλίμα».
Οι επιπτώσεις
Σε ό,τι αφορά στο «περιβάλλον ασφαλείας» οι Αμερικανοί επισημαίνουν ότι ο πόλεμος στη Συρία που έχει προκαλέσει τεράστιες ζημιές στις ενεργειακές υποδομές (υπολογίζονταν στα 8 δισ. δολάρια μέχρι την άνοιξη), οι οποίες θα διευρυνθούν όσο διαρκούν οι συγκρούσεις, ενώ έχει περιοριστεί απολύτως η δυνατότητα παράγωγης πετρελαίου και φυσικού αερίου.
Εκτιμάται μάλιστα ότι διάχυση των συγκρούσεων στη Συρία θα έχει επιπτώσεις στον ενεργειακό τομέα του Ισραήλ, της Ιορδανίας, του Λιβάνου και της Τουρκίας, και θα οδηγήσει στη ματαίωση όλων των σχεδίων που προέβλεπαν τη χρήση της Συρίας ως χώρου διέλευσης αγωγών πετρελαίου και φυσικού αερίου. Στο κεφάλαιο των «εδαφικών διαφορών» επισημαίνεται ότι οι διαμάχες για τα θαλάσσια σύνορα υπονομεύουν τα σχέδια συνεκμετάλλευσης πιθανών κοιτασμάτων και περιορίζουν τις δυνατότητες συνεργασίας για την εξαγωγή ενέργειας.
Γίνεται ειδική αναφορά στη διαμάχη Ισραήλ-Λιβάνου για μια περιοχή σχεδόν 300 τετραγωνικών μιλίων, μια διαμάχη που επηρεάζει και τη συμφωνία για οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών μεταξύ της Κύπρου και του Λιβάνου.
Στις διαμάχες αυτές πρέπει να προστεθεί και εκείνη μεταξύ της Αιγύπτου και του Ισραήλ, καθώς επισήμως το Κάιρο αναγνωρίζει θαλάσσια σύνορα όχι με το Ισραήλ αλλά με τη Γάζα. Και φυσικά υπάρχει ειδική αναφορά στην Κύπρο, με την εκτίμηση ότι η «επιπλοκή που ενδεχομένως θα αποτρέψει επενδυτές είναι η σχέση Κύπρου-Τουρκίας, περιγράφοντας τις διεκδικήσεις της Τουρκίας έναντι της Κύπρου, αλλά και τις απειλές εναντίον των εταίρων, ώστε να μη συμμετάσχουν σε έρευνες στην Κύπρο.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει το κεφάλαιο της έκθεσης της ΕΙΑ που αναφέρεται στη Συρία, η οποία διαθέτει τα μεγαλύτερα κοιτάσματα πετρελαίου στην Ανατολική Μεσόγειο, που υπολογίζονται στα 2,5 δισ. βαρέλια και την κατατάσσουν στην 32η θέση παγκοσμίως, ενώ διαθέτει και κοιτάσματα φυσικού αερίου που υπολογίζονται στα 8,5 τρισ. κυβικά πόδια.
Το 2010 η συριακή κυβέρνηση είχε υπολογίσει ότι διαθέτει στο έδαφός της και κοιτάσματα σχιστολιθικού πετρελαίου σχεδόν 50 δισ. τόνων, που όμως θα είναι δύσκολο τα επόμενα χρόνια να καταστεί βιώσιμη η εξόρυξή του.
Οπως επισημαίνει στην έκθεσή της η αμερικανική Υπηρεσία, τα κοιτάσματα βρίσκονται στην κεντρική και ανατολική Συρία στα σύνορα με το Ιράκ και τα περισσότερα από αυτά δεν βρίσκονται πλέον υπό τον έλεγχο των κυβερνητικών δυνάμεων. Ετσι από την ημερήσια παράγωγη των 410 χιλιάδων βαρελιών την ημέρα το 2007, στις ελεγχόμενες από τον Ασαντ περιοχές είχε πέσει τον Ιούνιο του 2013 στα 20 χιλιάδες βαρέλια.Υπάρχει διάχυτη η αίσθηση ότι ένας από τους λόγους της χαλαρής στάσης των ΗΠΑ σε ό,τι αφορά στη Συρία είναι το μειωμένο ενδιαφέρον για τους ενεργειακούς πόρους της Μ. Ανατολής και την όλο και μεγαλύτερη ενίσχυση της ενεργειακής αυτάρκειας των ΗΠΑ.
Το «χρηματιστήριο»
Στις ΗΠΑ έχει πράγματι υπάρξει ενεργειακή έκρηξη, με την ανακάλυψη μεγάλων αντισυμβατικών κοιτασμάτων στη Βόρεια Ντακότα και στο Τέξας (και την παράλληλη μείωση της ζήτησης), και έτσι πλέον οι ΗΠΑ εισάγουν μόλις το 36% των αναγκών τους σε πετρέλαιο, σημαντικά μειωμένο από το 60% που εισήγαγαν το 2006, ενώ ο μεγαλύτερος προμηθευτής των ΗΠΑ σε πετρέλαιο είναι όχι η Μ. Ανατολή αλλά ο Καναδάς.Πάντως, η μείωση της εξάρτησης δεν σημαίνει και ενεργειακή αυτάρκεια για τις ΗΠΑ και κάθε αναταραχή στη Μ. Ανατολή επηρεάζει και την ενεργειακή τροφοδοσία (και τις τιμές) στις ΗΠΑ. Ωφελημένη όμως από την αναταραχή στη Μ. Ανατολή και τη διατήρηση της εκκρεμότητας στη Συρία δεν είναι άλλη από τη Ρωσία, η οποία επωφελείται από την άνοδο της τιμής του πετρελαίου στις διεθνείς αγορές, σε μια περίοδο που η Gazprom κλείνει μεγάλα συμβόλαια με τις αγορές της Ανατολής.
«Η Αμερική αποκτά ένα νέο πρόβλημα, η Ρωσία αποκτά νέα κέρδη», ήταν το σχόλιο Ρώσου ειδικού όπως το κατέγραψε η έγκυρη επιθεώρηση Foreign Affairs, αποτυπώνοντας την εικόνα ενός παράπλευρου πολέμου με αυτόν που διεξάγεται στο έδαφος της Συρίας...Μπαράκ Ομπάμα και Βλαντιμίρ Πούτιν διασταύρωσαν τα ξίφη τους στην Αγία Πετρούπολη στη Σύνοδο των G20, υποσχόμενοι θερμή συνέχεια. «Κρυφοί» παίκτες στην αντιπαράθεση με τον Ασαντ, Ερντογάν και Νετανιάχου.
ΝΙΚΟΣ ΜΕΛΕΤΗΣ
nmeletis@pegasus.gr
