Ο Νίκος ΣτέλγιαςΟ προσεκτικός αναγνώστης μάλλον θα το έχει παρατηρήσει εδώ και καιρό. Από τα μέσα του Μαρτίου, από την στιγμή που τούτη η νήσος ήρθε αντιμέτωπη με τον εφιάλτη της οικονομικής πτώσης και διάλυσης, ένα «φάντασμα» άρχισε να αιωρείται πάνω από την Κύπρο. Είτε πρόκειται για φιλικές – λαϊκές κουβέντες είτε για πολιτικές – διπλωματικές, την τελευταία περίοδο, ένα συγκεκριμένο μοτίβο σκιάζει το κυπριακό γίγνεσθαι. Μια πρόταση – χαρακτηριστική δήλωση, την οποία πλέον συναντάμε παντού: «Θέλουν τα γκάζια μας και μας επιβάλλουν λύση (διχοτόμηση)».
Είναι τόσο απλά τα «πράγματα»; Όλα εξηγούνται με αυτό το motto; Ποια πολιτικά συμφέροντα εξυπηρετεί αυτή η ανάγνωση;
Η καπιταλιστική Δύση είναι «αυτή», είναι ίδια εδώ και αιώνες. Για τις μεγάλες δυνάμεις του δυτικού κόσμου η πολιτική γραμμή «διαίρει και βασίλευε» και ο στόχος της «μεγιστοποίησης των συμφερόντων μέσα από μικροπολιτικές (μικροδιπλωματικές) συναλλαγές» αποτελούν τους δυο πυλώνες της εξωτερικής τους πολιτικής. Ιμπεριαλισμός σημαίνει εκμετάλλευση. Εκμετάλλευση καπιταλιστική, διπλωματική και κοινωνική. Οι «μεγάλες αυτοκρατορίες» του προηγούμενου αιώνα (αμερικανική, σοβιετική, κινέζικη κ.ο.κ.) όρθωσαν το ανάστημα τους πάνω σε αυτή την «ιερή» αρχή.
Όταν αναφερόμαστε στην περίπτωση της Κύπρου, στον φυσικό πλούτο και το σύγχρονο κοινωνικοπολιτικό γίγνεσθαι, θα πρέπει να εστιάσουμε σε δυο βασικούς άξονες: Πρώτον, ποια είναι η δική μας, «προσωπική» σχέση με αυτό το γίγνεσθαι (και φυσικά τον φυσικό πλούτο); Δεύτερον, ποια είναι η σχέση του κυπριακού γίγνεσθαι με την κοινωνικοπολιτική «τρικυμία», η οποία επικρατεί στην «γειτονιά» μας;
Ως προς το πρώτο ερώτημα - άξονα, το οποίο θέτουμε παραπάνω, έχουμε ήδη πραγματοποιήσει μια πρώτη «εισαγωγή» σε μια σειρά προηγούμενων τοποθετήσεων μας. Απευθυνθήκαμε στον αναγνώστη θέτοντας του ορισμένα ερωτήματα: Τι έχουμε να πούμε για το μέλλον του μεγαλύτερου προβλήματος -πολιτικού, διπλωματικού και κοινωνικού- αυτού του τόπου; Τι προτείνουμε για το μέλλον της περίφημης πράσινης γραμμής; Σκληρή διαπραγμάτευση για να γλυτώσουμε όσα λίγα απομένουν από το ναυάγιο του 1974 ή τέλος μιας εποχής με την «σφράγιση» της διχοτόμησης; Έχουμε μια δική μας «τελική λύση»; Γνωρίζουμε τους στόχους μας στο τραπέζι των συνομιλιών;
Σε μια περίοδο που η κοινωνία αυτού του τόπου δυσκολεύεται να θέσει επί τάπητος τα παραπάνω ερωτήματα, σε μια εποχή που ζούμε με την ψευδαίσθηση ότι «το Κυπριακό τελείωσε, ποιος πελλός ενδιαφέρεται για αυτό το πρόβλημα», οι σαρωτικές, ιστορικές αλλαγές, οι οποίες λαμβάνουν χώρα στην «γειτονιά» μας και κυρίως η αδιαφορία μας ως προς την ανασυγκρότηση των σχέσεων των μεγάλων δυνάμεων με τις κοινωνίες της περιοχής ενδέχεται να οδηγήσουν αυτό το νησί σε νέες περιπέτειες.
Επεξηγούμε: Η περιοχή μας οδεύει προς τον κατακερματισμό των δήθεν εθνών – κρατών, τα οποία δημιουργήθηκαν τεχνητά από τις μεγάλες δυνάμεις μετά το τέλος του Μεγάλου Πολέμου, πριν ακριβώς από 100 χρόνια. Την προηγούμενη εβδομάδα, το Ιράκ έφτασε στα πρόθυρα της πολιτικής διάλυσης. Οι σχέσεις των Σουνιτών – Σιιτών επιδεινώθηκαν με τις «ευλογίες» των μυστικών υπηρεσιών της Τουρκίας, των ΗΠΑ και των διάφορων αραβικών και ευρωπαϊκών χωρών. Την ίδια στιγμή, η διάλυση της Συρίας βρίσκεται επί τάπητος στις διαπραγματεύσεις που διεξάγουν οι Αμερικανοί με τους Ρώσους. Στην Ιορδανία, ο βασιλικός θρόνος κλονίζεται. Και φυσικά, την ίδια περίοδο, το πολιτικό μέλλον του Λιβάνου και της Αιγύπτου δεν είναι καθόλου δεδομένο. Όλες αυτές οι ιστορικές εξελίξεις δεν είναι τυχαίες. Στην περιοχή μας λαμβάνει χώρα μια νέα «μοιρασιά».
Μοιρασιά εδαφών, μοιρασιά φυσικών πόρων, μοιρασιά κεφαλαίου. Οι Μεγάλες Δυνάμεις «πατούν» πάνω στις «αδυναμίες» και στις μικροπολιτικές διενέξεις της Ανατολικής Μεσογείου για να μεγιστοποιήσουν τα κέρδη τους στο νέο τραπέζι της μοιρασιάς. Όπως θα έχετε διαπιστώσει, οι προαναφερόμενες χώρες έχουν σημαντικές «αδυναμίες» σε διάφορα πεδία, τα οποία δίνουν την αφορμή για μια συζήτηση, η οποία αφορά το μέλλον των κοινωνιών τους.
Ιράκ – ένταση στις σχέσεις Κούρδων, Σιιτών και Σουνιτών, Συρία – ένταση στις σχέσεις Αλεβιτών, Χριστιανών και Σουνιτών, Λίβανος – κοινωνικός αναβρασμός, Ιορδανία – αποξένωση του στέμματος από την κοινωνία του, Αίγυπτος – ένταση που πυροδοτείται από την άνοδο των συντηρητικών δυνάμεων στην εξουσία.
Ποιο είναι λοιπόν το «αδύνατο σημείο» αυτής της νήσου; Πάνω σε ποια αδυναμία αυτού του τόπου, θα μπορούσαν να «πατήσουν» οι ξένες δυνάμεις και οι ξένες μυστικές υπηρεσίες; Φυσικά το Κυπριακό. Τι μέτρα λαμβάνουμε εμείς για αυτό το ενδεχόμενο; Σχεδόν κανένα. Ορίστε λοιπόν η αυτο-ακύρωση του motto «θέλουν τα γκάζια μας και μας πιέζουν για λύση».
Το μυστικό κρύβεται στην έλλειψη αυτοεκτίμησης και αυτοκριτικής. Όσο λοιπόν εξακολουθούμε να αγνοούμε την σημασία των δυο βασικών ερωτημάτων που θέσαμε παραπάνω (η σχέση μας ως προς το Κυπριακό και ως προς τις σαρωτικές εξελίξεις, οι οποίες λαμβάνουν χώρα στην περιοχή μας) τα «δυτικά συμφέροντα» θα μπορούν να «κατασκηνώνουν» στα ανοιχτά της Κερύνειας, της Λεμεσού και του Καστελόριζου. Όσο αγνοούμε αυτή την πραγματικότητα θα κινδυνεύουμε να επαναλάβουμε τα τραγικά λάθη, τα οποία πραγματοποίησε πριν από 100 χρόνια η κυβέρνηση του Κόμματος Ένωσης και Προόδου στην Κωνσταντινούπολη. Εμείς θα είμαστε αυτοί, οι οποίοι θα στρώσουμε τα τραπέζι και το φαγοπότι της μοιρασιάς.
Αλήθεια... Μια και αναφερθήκαμε στην προτελευταία κυβέρνηση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Δεν σας εντυπωσιάζουν οι ομοιότητες που έχει αυτή η διακυβέρνηση με την σημερινή πολιτική κατάσταση, η οποία επικρατεί στην Κύπρο; Οικονομική εξαθλίωση, πολιτικό αδιέξοδο, αυταρχικές αναζητήσεις, έξαρση εθνικισμού – ξενοφοβίας και ανθρώπινη απαξίωση...
* Ο Νίκος Στέλγιας είναι ανταποκριτής της «Κ» στην Κωνσταντινούπολη
