Διχάζει το ερώτημα γιά το πως θα κλείσουν οι πληγές που
άφησαν οι χούντες στις χώρες της Ν. Αμερικής. Η Δεξιά ισχυρίζεται με τη
λήθη, ενώ η Αριστερά με την έρευνα και τον καταλογισμό ευθυνών σε θυτες
και θύματα
Της Χριστίνας Πάντζου
Η πρόσφατη καταδίκη του πρώην δικτάτορα της Γουατεμάλας Ρίος Μοντ σε
κάθειρξη 80 ετών για γενοκτονία και εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας δεν
είναι η μοναδική υπόθεση απόδοσης δικαιοσύνης –έστω και με καθυστέρηση
δεκαετιών- που γνωρίζει αυτό το διάστημα η Λατινική Αμερική.
Η Επιτροπή Αλήθειας της Βραζιλίας αποφάσισε την εκταφή του πρώην
προέδρου Ζοάο Γκουλάρτ, που ανατράπηκε με πραξικόπημα το 1964 και πέθανε
εξόριστος στην Αργεντινή το 1976. Με την απόφαση αυτή δικαιώνεται το
αίτημα της οικογένειάς του που, απορρίπτοντας την έκθεση των Αργεντινών
ιατροδικαστών ότι πέθανε από αδιευκρίνιστη «νόσο», ζητούσε να
διερευνηθούν τα αίτια του θανάτου του υποστηρίζοντας ότι τον
δηλητηρίασαν.
Ο Γκουλάρτ ήταν ένας προοδευτικός πολιτικός που επιχείρησε να κάνει
βαθιές τομές στη βραζιλιάνικη κοινωνία ξεκινώντας από μία ευρεία
αγροτική μεταρρύθμιση, τον περιορισμό της κερδοσκοπίας των πολυεθνικών
και την καθιέρωση ενός συστήματος δωρεάν καθολικής παιδείας, σχέδια που
πλήρωσε με την ανατροπή του από το στρατό.
Κατέφυγε στην Ουρουγουάη και μετά το πραξικόπημα και σε αυτή τη χώρα
το 1973 εγκαταστάθηκε στην Αργεντινή, όπου τρία χρόνια αργότερα ένα
ακόμη πραξικόπημα έφερε στην εξουσία τον στρατηγό Βιντέλα.
Την επομένη του αιφνίδιου θανάτου του, ο Βραζιλιάνος δικτάτορας
Γκέιζελ ζήτησε να μεταφερθεί η σορός του στη Βραζιλία, απαιτώντας να μη
γίνει νεκροψία και ενισχύοντας έτσι τις υποψίες ότι ο Γκουλάρτ υπήρξε
ένα από τα θύματα του διαβόητου Σχεδίου «Κόνδορας». Το σχέδιο, μια
μακάβρια επιχείρηση συντονισμού των μυστικών υπηρεσιών των δικτατοριών
της Χιλής, Αργεντινής, Παραγουάης, Βολιβίας, Ουρουγουάης και Βραζιλίας
με στόχο την εξολόθρευση των αντιστασιακών σε όποια χώρα κι αν
κατέφευγαν, συμφωνήθηκε το 1975 αλλά ήταν μετά το πραξικόπημα στην
Αργεντινή το 1976 που προχώρησε στα πιο εντυπωσιακά χτυπήματα.
Τον Μάιο εκείνης της χρονιάς δολοφονήθηκαν στο Μπουένος Αϊρες ο
βουλευτής Ρουίς και ο γερουσιαστής Μισελίνι, στελέχη της ουρουγουανής
αντίστασης. Τον Ιούνιο ο αριστερός στρατιωτικός και πρώην πρόεδρος της
Βολιβίας Χουάν Χοσέ Τόρες δολοφονήθηκε λίγο έξω από το Μπουένος Αϊρες.
Τον Αύγουστο, σε ένα «μυστηριώδες» αυτοκινητιστικό δυστύχημα στη
Βραζιλία πέθανε ο δημοκράτης πρώην πρόεδρος της χώρας Κιούμπιτσεκ. Τον
Σεπτέμβριο, δολοφονήθηκε στην Ουάσινγκτον ο πρώην υπουργός Εξωτερικών
του Αλιέντε, Ορλάντο Λετελιέ. Και τον Δεκέμβριο πέθανε από «νόσο» ο
Γκουλάρτ.
Ηταν κοινό μυστικό ότι δεν επρόκειτο για συμπτώσεις. Αλλά με την
κάθαρση να παραμένει επί δεκαετίες ένα από τα ζητούμενα στα
μεταπολιτευτικά καθεστώτα της περιοχής, η υπόθεση του Σχεδίου «Κόνδορας»
έμοιαζε καταδικασμένη στη βολική λήθη. Η απόφαση της Επιτροπής Αλήθειας
της Βραζιλίας για διερεύνηση των αιτίων θανάτου του Γκουλάρτ μπορεί να
αλλάξει αυτή την ντροπιαστική συνθήκη. Η πρόεδρος Ντίλμα Ρουσέφ, θύμα κι
η ίδια φυλακίσεων και βασανιστηρίων από τη δικτατορία, έχει προσφέρει
την πλήρη στήριξή της και κάθε μέσο στην Επιτροπή απαιτώντας να υπάρξει
έρευνα σε βάθος για τα εγκλήματα που συντελέστηκαν αλλά και για τη
συμμετοχή της χώρας στο Σχέδιο «Κόνδορας».
Το επόμενο βήμα είναι η τιμωρία των ενόχων, που θα έρθει για να θυμίσει ότι δεν υπάρχει συμφιλίωση χωρίς ιστορική αλήθεια.
