Στο χαμηλότερο ποσοστό εδώ και έναν αιώνα ο αριθμός των
εργαζομένων που συμμετέχουν στα σωματεία τους. Οι εναλλακτικές εργατικές
ενώσεις εξαπλώνονται στην Αμερική
Του Μιχάλη Ψύλου
Παρά
την παγωνιά, έξω από το φημισμένο εστιατόριο «Γκριλ Κάπιταλ» στο
Κράισλερ Σέντερ στο κέντρο του Μανχάταν, δεκάδες εργαζόμενοι είχαν
στήσει μια θορυβώδη διαδήλωση. «Μας κλέβουν τους μισθούς μας» έγραφαν τα
πανό που κρατούσαν και εξηγούσαν στους περαστικούς ότι η αλυσίδα
εστιατορίων Ντέιρντεν –ιδιοκτησίας της οποίας είναι και το «Γκριλ
Κάπιταλ»- παραβιάζει τον νόμο για τον κατώτατο μισθό και αναγκάζει τους
εργαζόμενους να εργάζονται παραπάνω ώρες. Οι διαδηλωτές δεν ανήκαν σε
κανένα σωματείο, αλλά ήταν μέλη του «Κέντρου Ευκαιριών για τα
Εστιατόρια» (ROC) – μιας από τις εκατοντάδες ανεξάρτητες εργατικές
ενώσεις που έχουν συσταθεί το τελευταίο διάστημα στην Αμερική.
Οι ανεξάρτητες αυτές εργατικές ενώσεις, όπως η ROC, αντιπροσωπεύουν το νέο πρόσωπο του εργατικού κινήματος στις Ηνωμένες Πολιτείες. Πριν από δύο χρόνια ήταν μόλις πέντε, σήμερα ξεπερνούν τις 220 και ο αριθμός τους αυξάνεται συνεχώς, κυρίως στη Νέα Υόρκη. Λόγω των προσπαθειών των ενώσεων αυτών, περισσότεροι εργαζόμενοι στα εστιατόρια της πόλης κατορθώνουν να παίρνουν αναρρωτικές άδειες, οι οικιακοί βοηθοί να λαμβάνουν υπερωρίες και οι οδηγοί ταξί να ασφαλίζονται γρηγορότερα στο σύστημα υγείας. Η ROC ενημερώνει τους εργαζόμενους για τα δικαιώματά τους. Βοηθά στην οργάνωση διαδηλώσεων, όπως αυτές στο «Κάπιταλ Γκριλ», ενημερώνοντας και τους πελάτες για το τι συμβαίνει πίσω από την αστραφτερή βιτρίνα. Η ROC πιέζει, επίσης, πολιτειακούς και τοπικούς βουλευτές για φιλεργατικές μεταρρυθμίσεις και βοηθά τους εργαζόμενους να αναλάβουν νομική δράση, όταν όλα τα άλλα αποτύχουν.
«Οι εργαζόμενοι έρχονται σε μας με συγκεκριμένες καταγγελίες», λέει ο ιδρυτής της ROC, Σάρου Τζεϊγιάραμαν. «Στη συνέχεια, είμαστε σε θέση να μιλήσουμε μαζί τους για όλα τα πράγματα που θα ήθελαν ν” αλλάξουν στον χώρο εργασίας τους».
Οι εναλλακτικές αυτές εργατικές ενώσεις έχουν όμως τα όριά τους, ιδιαίτερα μάλιστα στο θέμα των συλλογικών διαπραγματεύσεων, που επισήμως δεν έχουν το δικαίωμα να κάνουν με την εργοδοσία. Με την κρίση να βαθαίνει, όμως, τίποτα δεν κρίνεται στα χαρτιά. Τα πάντα πλέον εξαρτώνται από την προθυμία των εργαζομένων να αντιμετωπίσουν τα αφεντικά τους και να διεκδικήσουν αγωνιστικά τα δικαιώματά τους.
Γιατί όμως οι ανεξάρτητες εργατικές ενώσεις, όπως η ROC, πολλαπλασιάζονται; Γιατί τα επίσημα συνδικάτα στην Αμερική βρίσκονται σε κρίση. Οι εργαζόμενοι που είναι μέλη των συνδικάτων αποτελούν μόλις το 11,3% του συνόλου – ένα ποσοστό που είναι το χαμηλότερο εδώ και έναν αιώνα.
Τα μέλη των συνδικάτων στις ΗΠΑ έχουν μειωθεί δραστικά από το 1954, όταν περίπου το 35% του εργατικού δυναμικού ήταν συνδικαλισμένο. Ιδιαίτερα στον ιδιωτικό τομέα, το ποσοστό των Αμερικανών συνδικαλισμένων εργαζομένων δεν ξεπερνά το 7%.
Οσο και αν είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς έναν κόσμο χωρίς συνδικάτα, η ανάπτυξη της τεχνολογίας και της παγκόσμιας αγοράς, σε συνδυασμό με τη γραφειοκρατική λειτουργία των περισσοτέρων συνδικαλιστικών ενώσεων, έχει δημιουργήσει μια υπαρξιακή κρίση για τις συνδικαλιστικές ενώσεις. Ακόμη και στη Γαλλία και τη Γερμανία, αν και παραδοσιακά τα συνδικάτα είναι πολύ πιο ισχυρά και παρέχουν μεγαλύτερη προστασία στα μέλη τους, τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μια σημαντική μείωση της επιρροής και της δύναμής τους. Οι περισσότεροι ειδικοί σε θέματα εργασίας εκτιμούν μάλιστα ότι η μείωση της συμμετοχής στα συνδικάτα του ιδιωτικού τομέα θα συνεχιστεί με αμείωτο ρυθμό.
«Δεν υπάρχει κάποιος τρόπος να αντιμετωπίσουμε πραγματικά ένα φαινόμενο με παγκόσμια επίπτωση. Ελάχιστα μπορούμε να κάνουμε», λέει ο Γκάρι Γκέισον, ειδικός σε θέματα εργασιακών σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Κλαρκ της Μασαχουσέτης. «Οι εξειδικευμένες και καλοπληρωμένες θέσεις εργασίας γίνονται όλο και πιο σπάνιες, αφήνοντας τους εργαζόμενους να ανταγωνίζονται για δουλειές που απαιτούν πολύ λίγα προσόντα και φυσικά συνδυάζονται με πολύ χαμηλότερες αμοιβές. Αλλά και αυτές οι θέσεις εργασίας γίνονται όλο και πιο υπερπλήρεις».
Για παράδειγμα, το 1989, οι Ηνωμένες Πολιτείες είχαν διπλάσιες θέσεις εργασίας στη βιομηχανία από ό,τι στις υπηρεσίες. Σήμερα οι αριθμοί είναι σχεδόν ίσοι.
Ο ιστορικός σε θέματα εργασίας, Νέλσον Λιχτενστέιν, διευθυντής του Κέντρου Μελέτης Απασχόλησης και Δημοκρατίας στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας, αντιμετωπίζει πάντως με πολύ σκεπτικισμό την ύπαρξη των εναλλακτικών εργατικών ενώσεων, αν και είναι ιδιαίτερα απαισιόδοξος για την πορεία των επίσημων συνδικάτων. «Οι εργατικές νίκες», λέει ο Λιχτενστέιν, είναι σήμερα πιο πιθανό να έρθουν με την πολιτική, παρά τη συνδικαλιστική κινητοποίηση».
Του Μιχάλη Ψύλου
Παρά
την παγωνιά, έξω από το φημισμένο εστιατόριο «Γκριλ Κάπιταλ» στο
Κράισλερ Σέντερ στο κέντρο του Μανχάταν, δεκάδες εργαζόμενοι είχαν
στήσει μια θορυβώδη διαδήλωση. «Μας κλέβουν τους μισθούς μας» έγραφαν τα
πανό που κρατούσαν και εξηγούσαν στους περαστικούς ότι η αλυσίδα
εστιατορίων Ντέιρντεν –ιδιοκτησίας της οποίας είναι και το «Γκριλ
Κάπιταλ»- παραβιάζει τον νόμο για τον κατώτατο μισθό και αναγκάζει τους
εργαζόμενους να εργάζονται παραπάνω ώρες. Οι διαδηλωτές δεν ανήκαν σε
κανένα σωματείο, αλλά ήταν μέλη του «Κέντρου Ευκαιριών για τα
Εστιατόρια» (ROC) – μιας από τις εκατοντάδες ανεξάρτητες εργατικές
ενώσεις που έχουν συσταθεί το τελευταίο διάστημα στην Αμερική.Οι ανεξάρτητες αυτές εργατικές ενώσεις, όπως η ROC, αντιπροσωπεύουν το νέο πρόσωπο του εργατικού κινήματος στις Ηνωμένες Πολιτείες. Πριν από δύο χρόνια ήταν μόλις πέντε, σήμερα ξεπερνούν τις 220 και ο αριθμός τους αυξάνεται συνεχώς, κυρίως στη Νέα Υόρκη. Λόγω των προσπαθειών των ενώσεων αυτών, περισσότεροι εργαζόμενοι στα εστιατόρια της πόλης κατορθώνουν να παίρνουν αναρρωτικές άδειες, οι οικιακοί βοηθοί να λαμβάνουν υπερωρίες και οι οδηγοί ταξί να ασφαλίζονται γρηγορότερα στο σύστημα υγείας. Η ROC ενημερώνει τους εργαζόμενους για τα δικαιώματά τους. Βοηθά στην οργάνωση διαδηλώσεων, όπως αυτές στο «Κάπιταλ Γκριλ», ενημερώνοντας και τους πελάτες για το τι συμβαίνει πίσω από την αστραφτερή βιτρίνα. Η ROC πιέζει, επίσης, πολιτειακούς και τοπικούς βουλευτές για φιλεργατικές μεταρρυθμίσεις και βοηθά τους εργαζόμενους να αναλάβουν νομική δράση, όταν όλα τα άλλα αποτύχουν.
«Οι εργαζόμενοι έρχονται σε μας με συγκεκριμένες καταγγελίες», λέει ο ιδρυτής της ROC, Σάρου Τζεϊγιάραμαν. «Στη συνέχεια, είμαστε σε θέση να μιλήσουμε μαζί τους για όλα τα πράγματα που θα ήθελαν ν” αλλάξουν στον χώρο εργασίας τους».
Οι εναλλακτικές αυτές εργατικές ενώσεις έχουν όμως τα όριά τους, ιδιαίτερα μάλιστα στο θέμα των συλλογικών διαπραγματεύσεων, που επισήμως δεν έχουν το δικαίωμα να κάνουν με την εργοδοσία. Με την κρίση να βαθαίνει, όμως, τίποτα δεν κρίνεται στα χαρτιά. Τα πάντα πλέον εξαρτώνται από την προθυμία των εργαζομένων να αντιμετωπίσουν τα αφεντικά τους και να διεκδικήσουν αγωνιστικά τα δικαιώματά τους.
Γιατί όμως οι ανεξάρτητες εργατικές ενώσεις, όπως η ROC, πολλαπλασιάζονται; Γιατί τα επίσημα συνδικάτα στην Αμερική βρίσκονται σε κρίση. Οι εργαζόμενοι που είναι μέλη των συνδικάτων αποτελούν μόλις το 11,3% του συνόλου – ένα ποσοστό που είναι το χαμηλότερο εδώ και έναν αιώνα.
Τα μέλη των συνδικάτων στις ΗΠΑ έχουν μειωθεί δραστικά από το 1954, όταν περίπου το 35% του εργατικού δυναμικού ήταν συνδικαλισμένο. Ιδιαίτερα στον ιδιωτικό τομέα, το ποσοστό των Αμερικανών συνδικαλισμένων εργαζομένων δεν ξεπερνά το 7%.
Οσο και αν είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς έναν κόσμο χωρίς συνδικάτα, η ανάπτυξη της τεχνολογίας και της παγκόσμιας αγοράς, σε συνδυασμό με τη γραφειοκρατική λειτουργία των περισσοτέρων συνδικαλιστικών ενώσεων, έχει δημιουργήσει μια υπαρξιακή κρίση για τις συνδικαλιστικές ενώσεις. Ακόμη και στη Γαλλία και τη Γερμανία, αν και παραδοσιακά τα συνδικάτα είναι πολύ πιο ισχυρά και παρέχουν μεγαλύτερη προστασία στα μέλη τους, τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μια σημαντική μείωση της επιρροής και της δύναμής τους. Οι περισσότεροι ειδικοί σε θέματα εργασίας εκτιμούν μάλιστα ότι η μείωση της συμμετοχής στα συνδικάτα του ιδιωτικού τομέα θα συνεχιστεί με αμείωτο ρυθμό.
«Δεν υπάρχει κάποιος τρόπος να αντιμετωπίσουμε πραγματικά ένα φαινόμενο με παγκόσμια επίπτωση. Ελάχιστα μπορούμε να κάνουμε», λέει ο Γκάρι Γκέισον, ειδικός σε θέματα εργασιακών σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Κλαρκ της Μασαχουσέτης. «Οι εξειδικευμένες και καλοπληρωμένες θέσεις εργασίας γίνονται όλο και πιο σπάνιες, αφήνοντας τους εργαζόμενους να ανταγωνίζονται για δουλειές που απαιτούν πολύ λίγα προσόντα και φυσικά συνδυάζονται με πολύ χαμηλότερες αμοιβές. Αλλά και αυτές οι θέσεις εργασίας γίνονται όλο και πιο υπερπλήρεις».
Για παράδειγμα, το 1989, οι Ηνωμένες Πολιτείες είχαν διπλάσιες θέσεις εργασίας στη βιομηχανία από ό,τι στις υπηρεσίες. Σήμερα οι αριθμοί είναι σχεδόν ίσοι.
Ο ιστορικός σε θέματα εργασίας, Νέλσον Λιχτενστέιν, διευθυντής του Κέντρου Μελέτης Απασχόλησης και Δημοκρατίας στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας, αντιμετωπίζει πάντως με πολύ σκεπτικισμό την ύπαρξη των εναλλακτικών εργατικών ενώσεων, αν και είναι ιδιαίτερα απαισιόδοξος για την πορεία των επίσημων συνδικάτων. «Οι εργατικές νίκες», λέει ο Λιχτενστέιν, είναι σήμερα πιο πιθανό να έρθουν με την πολιτική, παρά τη συνδικαλιστική κινητοποίηση».
