ειδικός ερευνών για υδρογονάνθρακες
Της Σοφιας Παπαϊωαννου
«Μου τηλεφωνεί ο Σόλων Κασίνης διευθυντής ενέργειας της Κύπρου και με ρωτάει: “Ηλία, έχει κάτι νότια της Κρήτης;”. Του απαντώ: “Πιστεύω ότι έχει, αλλά δεν μπορώ να σου πω, πιθανότητα είναι”. Και μου λέει: “Ηλία, και τίποτα να μην έχει νότια της Κρήτης, για γεωπολιτικούς λόγους πρέπει να ανοιχτεί σε έρευνα”». Αυτό ήταν το τηλεφώνημα που έπαιξε σημαντικό ρόλο στην απόφαση του Ηλία Κονοφάγου να συνεχίσει τις έρευνες στη νότια Κρήτη. «“Δηλαδή, μου λέει, “Ηλία, αν σπάσει ο διάολος το πόδι του και βρεθεί κάτι νότια της Κρήτης, ξέρεις πόσο κατεβάζει το κόστος της μεταφοράς του φυσικού αερίου από το δέσιμο των αποθεμάτων για την Ευρώπη, για όλους μας;”».
Ο Ηλίας Κονοφάγος παραδέχεται πως μέχρι πρόσφατα, δεν ήταν τόσο ενθουσιώδης ως προς το τι μπορεί να βρεθεί στην Ελλάδα, μετά όμως από το 2007 και τις ανακαλύψεις στην Κύπρο άρχισε να ψάχνει αναλογίες ανάμεσα σε αυτό που βρέθηκε στην Κύπρο και στη νότια Κρήτη. Μαζί άρχισαν να ψάχνουν και οι συνάδελφοί του επιστήμονες, ο Alain Brunetone, πρώην γενικός διευθυντής του γαλλικού Ινστιτούτου Πετρελαίου, και οι καθηγητές Αντώνης Φώσκολος και Νίκος Λυγερός. Χρησιμοποίησαν δύο εκθέσεις που έβγαλε στη δημοσιότητα το 2010 το Κέντρο Γεωλογικών Ερευνών της Αμερικής για την περιοχή ανάμεσα στην Κύπρο, τον Λίβανο, το Ισραήλ και το ελληνικό τμήμα της κοιλάδας του Ηροδότου και κατάφεραν να συγκεντρώσουν «σεισμικά» που είχαν γίνει, επίσημα και ανεπίσημα, νότια της Κρήτης. Τα δεδομένα αυτά επεξεργάστηκαν για 8 ώρες σε έναν υπολογιστή στο γαλλικό Ινστιτούτο Πετρελαίου που έχει ήδη αποθηκευμένα δεδομένα από παρόμοιες γεωγραφικές περιοχές. Η χρήση του υπολογιστή κοστίζει 1.000 ευρώ την ώρα, αλλά ο Brunetone δούλεψε δωρεάν για την έρευνα, νύχτα. Ο υπολογιστής έβγαλε μία πιθανότητα 50% να βρεθούν υδρογονάνθρακες στη νότια Κρήτη. «Είναι ένα στατιστικό νούμερο που λέει: υπάρχει ενδιαφέρον να ψάξω. Βεβαίως δεν είναι πραγματικό, είναι ελπίδα», διευκρινίζει.
Διαρροή
Η έρευνα των επιστημόνων ήταν απόρρητη και παραδόθηκε το καλοκαίρι στον πρωθυπουργό. Τον Δεκέμβριο του 2012 διέρρευσε, όμως, όταν χρησιμοποιήθηκε στην οικονομική ανάλυση της Deutsche Bank. Ο Ηλίας Κονοφάγος ενοχλήθηκε από τη διαρροή και δεν γνωρίζει πώς έγινε. Σύμφωνα με την έκθεση, οι επιστήμονες έχουν υπολογίσει αποθέματα τριών τρισ. κυβικών μέτρων, αξίας 426 δισ. ευρώ. «Αυτά τα νούμερα τα ονομάζω γεωπολιτικά» εξηγεί, «γιατί πολλοί συνάδελφοι με κατηγόρησαν. Οταν κάνεις γεωπολιτική δεν κάνεις με βεβαιωμένα αποθέματα από γεωτρήσεις, γιατί θα μπορούσαμε να περιμένουμε πέντε με δέκα χρόνια. Οι άλλοι, οι Τούρκοι, που βγάζουν οικόπεδα νότια της Ρόδου δεν έχουν κάνει στατιστικές εκτιμήσεις; Εδώ και οι 300 εταιρείες που δραστηριοποιούνται στον κόσμο έχουν τον χάρτη τον τουρκικό με τα οικόπεδα νότια της Ρόδου. Εμείς για ποιο λόγο δεν πρέπει να κάνουμε στατιστικές μελέτες και πρέπει να βασιστούμε σε βέβαια δεδομένα, δηλαδή γεωτρήσεις;» αναρωτιέται. Ο κ. Κονοφάγος πιστεύει ότι τα αποθέματα που υπάρχουν στη νότια Κρήτη πρέπει να είναι τουλάχιστον ένα τρισ. κυβικά μέτρα φυσικού αερίου και όχι τρία τρισ. που πιστεύει ο Α. Φώσκολος. «Αλλά... εδώ υπάρχει ένα αλλά», εξηγεί: «Απόθεμα υπάρχει, αλλά δεν είναι απλή η εκμετάλλευσή του. Οι μονάδες είναι μικρές σε μέγεθος, που σημαίνει ότι θα πρέπει να δώσεις κίνητρα στις πετρελαϊκές να έρθουν και δεύτερον θα πρέπει να χρησιμοποιηθεί μία νέα τεχνολογία πλωτών εγκαταστάσεων που θα μετακινούνται από τον έναν στόχο στον άλλο».
Ελπίδα και σιγουριά
«Πρέπει να υπάρχει ελπίδα στον κόσμο» τονίζει, φέρνοντας σαν παράδειγμα την Κύπρο, «που μέσα σε πέντε χρόνια κατάφερε να γίνει παγκόσμιος παίχτης. Πρέπει η Ελλάδα να αναπληρώσει τον χαμένο χρόνο». Σε τέσσερα συνέδρια που πήγα στην Ελλάδα για να μιλήσω για την ελπίδα ύπαρξης αποθεμάτων φυσικού αερίου, μου ζήτησαν να βγάλω την λέξη “ελπίδα”, το κοινό ζητούσε σιγουριά».
Αλλά εσείς είσαστε επιστήμονας, δεν είσαστε διπλωμάτης ή πολιτικός, για να μιλάτε γεωπολιτικά, τον ρώτησα, και η απάντησή του ήταν άμεση.
«Ναι, όμως με συγκινεί το γεωπολιτικό. Σαν άνθρωπος δεν είμαι του τζόγου, παρότι η δουλειά αυτή είναι τζόγος, αλλά εμείς κάναμε επιστημονική ανάλυση». Οι μετρήσεις σας είναι τζόγος, αναρωτιέμαι - «νομίζω είναι τζόγος, πρέπει όμως να σεβαστούμε και τους απαισιόδοξους και τους αισιόδοξους», λέει.
Αξιοποίηση τεχνοκρατών στο πολιτικό επίπεδο
Ο κ. Κονοφάγος δεν είχε πολλές επαφές με τον πρωθυπουργό κ. Σαμαρά και έτσι εξεπλάγη όταν λίγο πριν από τις εκλογές του Μαρτίου του 2012 του τηλεφώνησε για να συναντηθούν. Από το τηλέφωνο τον ρώτησε αν θα ενδιαφερόταν να βοηθήσει. Οταν συναντήθηκαν από κοντά, του πρότεινε θέση στο ψηφοδέλτιο Επικρατείας της Ν.Δ. «Του είπα βεβαίως, στη 12η μη εκλόγιμη θέση, και μου απάντησε: Οχι, εγώ θα σε ήθελα σε εκλόγιμη. Τα έχασα όταν με έβαλε στην τέταρτη θέση. Νομίζω ότι με κάλεσε διότι και εκείνος συμφωνεί ότι πρέπει να υπάρχουν περισσότεροι τεχνοκράτες σε αυτά τα θέματα, και όχι μόνο πολιτικοί», υποστηρίζει. «Παράλληλα, είναι αισιόδοξο μυαλό ο πρωθυπουργός και πιστεύει στην προσπάθεια». Πρόσφατα οι τρεις επιστήμονες που συνέταξαν την έκθεση δέχτηκαν πρόσκληση να συναντήσουν τον Μίκη Θεοδωράκη. «Υποστηρίζει το θέμα με πολύ μεγάλη θέρμη και ήθελε να ενημερωθεί από εμάς», εξηγεί ο κ. Κονοφάγος. «Ακόμα όμως και ο Μίκης Θεοδωράκης δεν θεωρεί ότι οι τεχνοκράτες πρέπει να είναι μέσα στο πολιτικό παιχνίδι, διότι είναι σκληροί. Του απάντησα ότι “οι άνεργοι δεν έχουν συνδικαλιστική υποστήριξη και ότι εμείς οι τεχνοκράτες θα τους βοηθήσουμε να βρουν δουλειά, ενώ οι πολιτικοί όχι”, και το δέχτηκε αυτό».
Ο κ. Κονοφάγος δεν κρύβει ότι θα ήθελε να βοηθήσει από κάποια θέση στην προσπάθεια που κάνει η χώρα μας. «Θα ήθελα να βοηθήσω, ως τεχνοκράτης, να κάνουμε αυτό που έκανε η Ιταλία όπου στην κυβέρνηση οι μισοί ήταν τεχνοκράτες. Νομίζω ότι η Ελλάδα πρέπει να τολμήσει να αξιοποιήσει έμπειρους ανθρώπους στο πολιτικό επίπεδο σαν τεχνοκράτες. Δεν είμαι σύμφωνος με τη σύσταση φορέα υδρογονανθράκων. Οταν ελήφθη η απόφαση να σχηματιστεί, δεν είχαμε μπει σε βαθιά κρίση. Σήμερα η δημιουργία του θα είναι ένα γραφειοκρατικά λάθος γεγονός, και φοβάμαι ότι θα στελεχωθεί κυρίως από πολιτικούς. Θεωρώ ότι πρέπει να αντιγράψουμε αυτό που έκαναν όλες οι χώρες της Ευρώπης, που δημιούργησαν ανεξάρτητες αρχές, στελεχωμένες με ανθρώπους που διέθεταν πολύχρονη και επιτυχημένη καριέρα σε εταιρείες με παγκόσμιο και υψηλό κύρος και αυτοί χειρίστηκαν τα θέματα των υδρογονανθράκων, με τις κατευθύνσεις των πολιτικών. Οχι, όμως, οι τεχνοκράτες να είναι κάτω από τους πολιτικούς».
Γνωρίζει ότι υπάρχουν πάρα πολύ αξιόλογοι Ελληνες στο εξωτερικό που δουλεύουν στον χώρο των υδρογονανθράκων και θεωρεί ότι πρέπει να τους καλέσουμε στην Ελλάδα. Μπορεί να κερδίζουν πολλά χρήματα στο εξωτερικό, αλλά, όπως εξηγεί, «αυτή τη στιγμή η κατάσταση είναι τέτοια στη χώρα που έχω ακούσει Ελληνα με περγαμηνές από το Χιούστον, με 28 χρόνια καριέρας, να θέλει να δουλέψει στην πατρίδα αμισθί».
Η Ελλάδα μπορεί σε μια πενταετία να έχει μια μεγάλη αξία στα χέρια της
Αν αύριο «προσέφεραν» στον κ. Κονοφάγο όλη την Ελλάδα για εξερεύνηση, εκείνος θα έθετε προτεραιότητα τα νότια της Κρήτης, παρότι το Ιόνιο έχει μεγάλο ενδιαφέρον. Δεν θα έκανε έρευνες «πολύ ανατολικά» μεταξύ Κύπρου και Κρήτης, διότι η περιοχή είναι αρκετά πολύπλοκη και δύσκολη. «Οι Τούρκοι άνοιξαν περιοχές για έρευνα νότια της Ρόδου και του Καστελλόριζου, αλλά δεν νομίζω ότι θα εμφανιστεί καμία εταιρεία έστω και ισλαμική να πάρει δικαιώματα». Ο Ηλίας Κονοφάγος δεν είναι όμως υπέρ του να γίνουν πολλές έρευνες στο Αιγαίο Πέλαγος. «Θα σας έλεγα, αν ποτέ συμφωνηθεί με την Τουρκία να γίνουν περαιτέρω έρευνες στο Αιγαίο, θα έλεγα “όχι”. Το Αιγαίο είναι μία θάλασσα τουριστική, κλειστή θάλασσα που θα πρέπει να είναι περιορισμένη η δραστηριότητα και επιτυχής, όπως είναι στην Καβάλα, χωρίς περιβαλλοντικά προβλήματα μέχρι σήμερα». Από την άλλη όμως θεωρεί ότι η Ελλάδα έχει ήδη δαπανήσει χρήματα στις έρευνες ανατολικά της Θάσου και ότι πρέπει να υπάρχει παραπέρα ανάπτυξη του Βόρειου Αιγαίου. «Ανατολικά της Θάσου, ο Μπάμπουρας, δεν είναι γκρίζα ζώνη, οι νομικοί το έχουν κάνει γκρίζα ζώνη. Για ποιον λόγο οι Τούρκοι να μη δεχθούν στη μη γκρίζα ζώνη, εκεί που δεν θεωρούμε ότι υπάρχει πρόβλημα και εκείνοι και εμείς, να κάνουμε έρευνα; Είναι ένα πρόβλημα που δεν έχει τεθεί αυτή τη στιγμή και έχουμε πρόβλημα σε όλο το Αιγαίο». Θεωρεί παράλληλα ότι πρέπει να προχωρήσει και το θέμα της οριοθέτησης της ΑΟΖ και θέτει ως παράδειγμα τη χρησιμοποίηση πλωτών μέσων για έρευνες στη νότια Κρήτη, περιοχές που δεν «κάθονται» πάνω σε υφαλοκρηπίδα, άρα είναι απαραίτητη η οριοθέτηση της ΑΟΖ.
Στις συναντήσεις που είχε ο ίδιος και η ομάδα του με τον πρωθυπουργό δεν συζήτησαν το θέμα της ΑΟΖ, διευκρινίζει, ο κ. Σαμαράς ήθελε να ενημερωθεί κατά πόσον υπάρχει ενδιαφέρον στην Ελλάδα για ύπαρξη υδρογονανθράκων. Του ανέφεραν το Ιόνιο Πέλαγος και τη νότια Κρήτη, αλλά τόνισαν και το γεωπολιτικό ενδιαφέρον που αναφέρει και ο Σ. Κασίνης για τη σημασία των υποδομών. Αν υπάρχουν έτοιμες υποδομές σε λιμάνια, σε χώρους αποθήκευσης και πλωτά συστήματα ήδη στην Κύπρο και -αν βρεθεί κάτι- υποδομές και στην Κρήτη, τότε το κόστος εκμετάλλευσης κοιτασμάτων πέφτει.
Ο κ. Σαμαράς, μας εξηγεί, «έχει δηλώσει και επίσημα ότι χρειαζόμαστε συμμάχους για το θέμα της ΑΟΖ. Δεν φαντάζομαι η κυβέρνηση να κάνει μία κίνηση χωρίς να έχει συνεννοηθεί με τους εταίρους μας στην Ευρώπη και με την Κύπρο και το Ισραήλ, που πιθανόν να έχουμε κοινό αγωγό, όπως συζητείται. Παρόλο που δεν είμαι νομικός, θεωρώ πιο πρακτικό να προκηρύξουμε ΑΟΖ, είτε τμηματικά είτε οριοθετώντας ταυτόχρονα με τους γείτονές μας, στο σύνολο, όπως σκεφτόμαστε να ανακηρύξουμε, δεν το ξέρω όμως, ας το σκεφτούν οι ειδικοί αυτό».
Ο κ. Κονοφάγος πιστεύει ότι μία ανακάλυψη μπορεί να βοηθήσει τη χώρα στην τωρινή δύσκολη οικονομική συγκυρία. Οπως μας εξηγεί, «όταν αρχίζεις τη δραστηριότητα, έχεις αξία από την πρώτη ημέρα, δηλαδή μόλις παραχωρήσεις οικόπεδα για εξερεύνηση αυτά έχουν αξία στο χρηματιστήριο, στην αγορά, ανάλογα με τα δεδομένα που έχουν. Παράδειγμα η “Αφροδίτη”, το οικόπεδο στην Κύπρο, τον πρώτο χρόνο είχε 100 εκατομμύρια δολάρια, αν ήθελα εγώ δηλαδή να πάρω ποσοστό 20% σαν εταιρεία, θα έπρεπε να πληρώσω το ποσό που αναλογεί· τον δεύτερο χρόνο, με τριών διαστάσεων σεισμικά πήγε στο μισό δισ., τον τέταρτο χρόνο, που έγινε η γεώτρηση και βρέθηκε κοίτασμα, πήγε στα 20 δισ. Δηλαδή η σημερινή αξία που έχει η Κύπρος στο “Αφροδίτη” είναι 20 δισ. και στη δεύτερη γεώτρηση, που θα γίνει σύντομα, υπολογίζει να πάει στα 30 δισ. Η Κύπρος μπορεί να δανειστεί από τράπεζες ένα ποσοστό από την αξία που έχει το “οικόπεδο 12”, πουλώντας μελλοντικά δικαιώματα, αλλά δεν συμφέρει να το κάνει, και δεν το έκανε. Εκείνο που πούλησε, όπως συμφωνήθηκε με την τρόικα, ήταν μόνο τα signature bonus, γύρω στο μισό δισ., όχι δικαιώματα της παραγωγής, αλλά τα δικαιώματα την ώρα που υπογράφεις».
Η Ελλάδα μπορεί επίσης σε μία πενταετία να έχει μία μεγάλη αξία στα χέρια της, ως χρηματιστηριακή αξία. «Για να βγάλει όμως το πρώτο βαρέλι, το πρώτο αέριο θα σας έλεγα θέλει 10 με 12 χρόνια και 40 χρόνια, σχεδόν μισό αιώνα για να ολοκληρωθεί η έρευνα σε όλες τις περιοχές». Οσο για το πού πρέπει να κατευθυνθούν τα χρήματα σε περίπτωση που βρεθούν υδρογονάνθρακες στη χώρα μας, ο κ. Κονοφάγος είναι υπέρ του νορβηγικού μοντέλου και του Ταμείου μελλοντικών γενεών, όπως έχει εισηγηθεί και ο πρώην υφυπουργός ΠΕΚΑ Γιάννης Μανιάτης. Διευκρινίζει όμως ότι όταν το 1977 στη Νορβηγία βρέθηκε το μεγαλύτερο κοίτασμα πετρελαίου στη Βόρεια Θάλασσα, τα πρώτα 20 χρόνια, τα έσοδα δεν πήγαν σε αυτό το ταμείο, που δημιουργήθηκε στη συνέχεια, αλλά σε αγορά πολεμικού εξοπλισμού για την ασφάλεια της έρευνας, καθώς και σε πετρελαϊκό εξοπλισμό για επανεπένδυση στα κοιτάσματα και τη δημιουργία επιπλέον πλούτου. Αυτό πιστεύει ότι πρέπει να γίνει και στην Ελλάδα.
Oι σταθμοί του
1944
Γεννιέται στο Λαύριο, σε βιομηχανική περιοχή. Ο πατέρας του ήταν αρχιμηχανικός της Γαλλικής Εταιρείας Μεταλλίων Λαυρίου.
1964
Σπουδάζει χημικός μηχανικός στο Πολυτεχνείο της Λωζάννης στην Ελβετία και στη συνέχεια λαμβάνει υποτροφία για διδακτορικό στην Ecole Centrale στο Παρίσι σε θέματα υδρογονανθράκων.
1974 - 76
Εργάζεται σε κοίτασμα φυσικού αερίου στη νότια Γαλλία και σε εξόρυξη φυσικού αερίου στη Βόρεια Θάλασσα της Νορβηγίας.
1976 - 1998
Στη ΔΕΠ Α.Ε. (Δημόσια Επιχείρηση Πετρελαίου) και στη ΔΕΠ - ΕΚΥ (Δημόσια Επιχείρηση Ερευνας και Παραγωγής Υδρογονανθράκων) διευθυντής Παραχωρήσεων.
1998 - 2008
Στα ΕΛΠΕ Α.Ε. (Ελληνικά Πετρέλαια) διευθυντής Ερευνας και Εκμετάλλευσης Υδρογονανθράκων.
2008
Αντιπρόεδρος εταιρείας Flow Energy S.A., συμβουλευτική εταιρεία σε θέματα έρευνας και εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων.
2012
Τέταρτη θέση στο ψηφοδέλτιο Επικρατείας της Ν.Δ. στις εκλογές του Μαρτίου και πέμπτη θέση στις εκλογές του Ιουνίου.
