Toυ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΑΣΩΝΙΤΗ
Θεωρήθηκε απ’ τα γεγονότα του καλοκαιριού, η έλευση του
διάσημου ιαπωνικού θεάτρου Νο που παρουσίασε στην Επίδαυρο, σε ελεύθερη
προσέγγιση, την ραψωδία λ΄ της Οδύσσειας, την γνωστή Νέκυϊα. Είμαι
αναρμόδιος να μιλήσω για την παράσταση που παρακολούθησα το Σάβατο 25
Ιουλίου. Μπορώ όμως να πω ότι στα μάτια μου φάνηκε σαν ένα μακρόσυρτο
μοιρολόι, μ’ όλους αυτούς τους δραματικούς λαρυγγισμούς σε μια γλώσσα
εύκαμπτη που έμοιαζε να μην έχει καθόλου σύμφωνα. Εικαστικώς άψογη
παράσταση, σαν ψηφιδωτό που, όσο κι αν μετακινούνταν οι ψηφίδες του, το
θέμα δεν άλλαζε. Θαυμαστή εμπειρία, θαυμαστή κι η θεατρική
αυτοπειθαρχία και ο σεβασμός στον Όμηρο και στον χώρο, των Γιαπωνέζων.
Που τα χαράματα του Σαβάτου έκαναν κάτι που δεν έχει τολμήσει
κανείς δικός μας (απ’ όσο ξέρω) κι έφεραν στον νου μας τον Σικελιανό
και τις Δελφικές γιορτές. Ο μέγας διδάσκαλος (κατά την ορολογία τους)
του θεάτρου Νο, Ροκουρό Γκενσό Ουμεουάκα έκανε επίκληση στον ΄Ηλιο να
ανατείλει, συνοδευόμενος από μουσικούς και μέλη του θιάσου. Όλοι
εγκωμίασαν την ενέργειά του, που θεώρησαν σαν ένα είδος παράστασης, αλλά
δεν αναρωτήθηκαν ούτε για την σημασία της ούτε γιατί δεν έχει
επιχειρηθεί κάτι αντίστοιχο από ελληνικό θίασο. Ούτε γιατί δεν πρότεινε ο
συνσκηνοθέτης κ. Μαρμαρινός, ή ο υπογράφων την απόδοση της Νέκυϊας που
χρησιμοποιήθηκε στα μάτριξ κ. Μαρωνίτης, να ακουστεί και ο Ορφικός
Ύμνος στον Ήλιο, παράλληλα με την γιαπωνέζικη ωδή.
Ο Ουμεουάκα δεν έδωσε παράσταση ή σόου με την επίκληση στον
Ήλιο. Ως σοβαρός άνθρωπος, γόνος ενός σπουδαίου αυθύπαρκτου πολιτισμού
(που δυστυχώς αυτο-υπονομεύθηκε με την συμμετοχή του στον Άξονα και τα
φρικτά εκλήματα που διέπραξε, ιδίως στην Κορέα), ενός ηλιολατρικού
πολιτισμού (ενσάρκωση του Ήλιου ήταν μέχρι το Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο ο
αυτοκράτοράς τους, με ό,τι συνεπάγεται αυτό), ο Γκενσό Ουμεουάκα απέδωσε
φόρο τιμής στον ελληνικό πολιτισμό και στην λατρεία του ελληνικού
πολιτισμού, λατρεία που άνοιξε κι έδειξε τον δρόμο για να δημιουργήσουν
ο Όμηρος κι όλοι οι άλλοι θεμελιωτές του δυτικού, ιδίως, πολιτισμού.
Ο Όμηρος ήταν ειδωλολάτρης, όσο κι αν δεν μας αρέσει αυτό,
και ένας σύγχρονος ειδωλολάτρης τον τίμησε και τον ευχαρίστησε,
καλώντας τον Ήλιο να ανατείλει.
Πρωτίστως όμως ο Ουμεουάκα απέδωσε, με την ιεροπραξία του,
την οφείλομενη λατρευτική διάσταση σε ένα πολιτιστικό γεγονός, απολύτως
συνδεδεμένο με την λατρεία των ανθρώπων που δημιούργησαν αυτό το
γεγονός. Απεκατέστησε την ιερότητα του χώρου και του θεάτρου, αφού το
θέατρο έτσι ξεκίνησε, ως δρώμενο σε λατρευτικές γιορτές κι είχε ιερό
χαρακτήρα, όπως όλες οι δημόσιες τελετές και δράσεις των Ελλήνων. Κι
επειδή η θυμέλη του θεάτρου ήταν αναμμένη καθ’ όλη την παράσταση,
δινόταν η «ευχή» πριν την έναρξη.
Ο Ουμεουάκα μας δίδαξε όντως, πράττοντας ό,τι δεν πράττουμε
εμείς. Που δεν τολμάμε να τιμήσουμε τον ΄Ομηρο και την «δημοκρατία των
μεγαλοφυών» (όπως αποκαλούσε ο Νίτσε τους προσωκρατικούς φιλοσόφους),
τιμώντας μαζί μ’ αυτούς και την γενεσιουργό αιτία της δημιουργίας τους,
την λατρεία (όχι θρησκεία) των Ελλήνων. Που πρώτα έλυσαν το θέμα της
λατρείας, επινοώντας τους θεούς τους, και ύστερα μεγαλούργησαν.
Όλοι οι μεγάλοι Έλληνες ήταν ειδωλολάτρες, όπως τους
αποκαλούν υποτιμητικά οι χριστιανοί, αλλά και εμείς οι ίδιοι. Όλος ο
ελληνικός πολιτισμός ήταν ειδωλολατρικός, κι αυτοί οι «πεπλανημένοι»
ειδωλολάτρες χάρισαν στον κόσμο το θέατρο, την δημοκρατία κλπ. Μόνο η
ψυχική και νοητική ατολμία μας, και η πολιτιστική/λατρευτική παρενδυσία
μας, μάς εμποδίζει να πούμε την αλήθεια. Δεν παραβλέπω την ιστορική
διαδρομή του ελληνισμού, την βία, τις διώξεις, τις καταστροφές και την
μεταμφίεση που μας επιβλήθηκε. Αλλά δεν είμαστε μόνο εμείς θύματα αυτής
της ρωμαϊκής/χριστιανικής επίθεσης και καταστροφής. Είναι κι άλλοι
λαοί.
Που οι ηγέτες τους δεν διστάζουν και δεν φοβούνται να πούνε
κάτι αντίστοιχο με τον Ορφικό Ύμνο: «Κλῦθι μάκαρ, πανδερκὲς ἔχων αἰώνιον
ὄμμα, Τιτὰν χρυσαυγής, Ὑπερίων, οὐράνιον φῶς, αὐτοφυής….» = «Άκουσε
μακάριε, που έχεις βλέμμα αιώνιο πανδερκές, Τιτάνα χρυσαυγή, Υπερίωνα,
ουράνιο φως, Ήλιε αυτοφυή…..» («υπερίων» τιτλοφορεί το γνωστό του έργο ο
Χαίλντερλιν. το «αυτοφυής» είναι από μόνο του μια κοσμολογία,
επιστημονικώς ορθή μάλιστα) ούτε διστάζουν να τιμήσουν την
πολιτισμική/λατρευτική καταγωγή τους.
Αναφέρομαι στον Ινδιάνο, αριστερό πρόεδρο της Βολιβίας ΄Εβο
Μοράλες που, μετά την τρίτη του εκλογική νίκη, ντύθηκε σαν αυτοκράτορας
των, επίσης ηλιολατρών, Ίνκας και πήγε να γιορτάσει σε ένα ιερό, για
τους Ίνκας, μέρος της Βολιβίας. Η ενέργειά του, αν δεν αποσιωπήθηκε στην
Δύση, αντιμετωπίσθηκε ως παραδοξότητα και εκκεντρικότητα του
Νοιοαμερικάνου ηγέτη που, εκτός του ότι μάχεται για την ανεξαρτησία,
δημοκρατία κι εξέλιξη της πατρίδας του, θυμάται και τιμάει το παρελθόν
του λαού του, του πολιτισμού του (γιατί η λατρεία πολιτισμός είναι,
φιλοσοφία) και του τόπου του.
Αλλά θυμάται και αυτούς που τους
κατέστρεψαν. Τους Ισπανούς χριστιανούς κονκισταδόρες που δολοφόνησαν
εκατομμύρια εκατομμυρίων ανύποπτων Ινδιάνων. Αυτό θύμισε ο Μοράλες με
την πράξη του. Μνημόσυνο στους συμπατριώτες του έκανε, που έπεσαν θύματα
ανελέητων σφαγών (όπως οι 15.000 Θεσσαλονικείς από τον άγιο αυτοκράτορα
Θεοδόσιο Α΄) από εκείνους που κατάφεραν να ξεχαστούν τα εγκλήματά
τους και να εμφανίζονται με προβιά καλού και προοδευτικού που μάχεται
τον φασισμό και τον καπιταλισμό. Συγγνώμη πάντως, οι γενοκτόνοι και
εθνοκτόνοι Ισπανοί, Πορτογάλοι, Βρετανοί, Ολλανδοί, Γάλλοι κλπ.,
λευκοί ευρωπαίοι χριστιανοί όλοι, η κατάρα του πλανήτη, δεν έχουν
ζητήσει ποτέ από τα θύματά τους.
Στην Ελλάδα, η είδηση για τον Μοράλες, που παίζει μπάλα σε
αλάνες, δεν κυκλοφορεί με λιμουζίνες και δεν ζει με χλιδή, όπως και ο
τέως τουπαμάρος και πρόεδρος της Ουρουγουάης Χοσέ Μουχίκα,
αντιμετωπίστηκε με χλεύη και ειρωνεία. Φυσιολογικό, αφού το 40% του λαού
ψηφίζει με περηφάνεια την υποδούλωσή μας στο μνημόνιο.
«Τι μας λες, δηλαδή», θα αντέτεινε κάποιος, «να φοράμε κι εμείς
χλαμύδες και να κάνουμε γελοιότητες σαν τον Μοράλες»; Για να δούμε: α)
γιατί ο Μοράλες είναι γελοίος, αν εμφανισθεί με στολή των Ίνκας, και δεν
είναι γελοίοι η απαγχονίστρια της Κύπρου Ελισσάβετ, ο Χουάν Κάρλος κι
οι λοιποί Ευρωπαίοι μονάρχες, δισεκαταμμυριούχοι, άχρηστα παράσιτα και
φονιάδες όλοι, όταν φοράνε τις πλουμιστές αιματοβαμμένες στολές τους;
β) γιατί ένας χριστιανός παπάς ή ένας μουσουλμάνος είναι σεβαστός, και
όχι ένας που θα απαγγείλει τον Ορφικό Ύμνο στον Ήλιο; Επειδή αυτά είναι
παρελθόν και τα άλλα παρόντα, όπως παρόντες είναι οι τζιχανιστές;
Γνωρίζει η παράδοση, η ταυτότητα, ενός λαού παρελθόν, τίθεται ποτέ στο
παρελθόν; Υφίσταται κάποιος σιδερούς νόμος που διατάσσει τι επιτρέπεται
να λατρεύει κάποιος και τι όχι; Κι αν υπάρχει, το αποδέχεται η σύγχρονη
πολιτισμένη ανθρωπότητα;
Κατά την γνώμη μου, τα τυπικά επικαλύπτουν. Προέχει να μάθουμε
και να καταλάβουμε τι είμαστε. Αρκεί αυτό. «Στοχάσου και αρκεί», όπως
προτρέπει στην προμετωπίδα κι η ένδοξη «Ελληνική Νομαρχία».
ΥΓ) Κάτι αλλόκοτο συνέβη με την παράσταση του θεάτρου Νο. Στο
επίσημο πρόγραμμα έγραφε: μετάφραση Δ. Μαρωνίτη. Πιο κάτω έγραφε για
ξεχωριστό κείμενο στα γιαπωνέζικα, με γιαπωνέζο συγγραφέα. Το ίδιο
παρατηρείτο κατά κόρον και στις αναφορές των εφημερίδων. Δινόταν η
εντύπωση ότι η παράσταση θα παιχτεί ή θα βασισθεί σε μετάφραση Μαρωνίτη,
ενώ στην πραγματικότητα η μετάφρασή του χρησιμοποιήθηκε στα μάτριξ για
το κοινό (και δεν φαινόταν κιόλας απ’ το πάνω διάζωμα) και δεν είχε
καμμία σχέση με την παράσταση ούτε είχε και καμμιά απολύτως σημασία ποια
μετάφραση θα χρησιμοποιηθεί στα μάτριξ!
Γιατί λοιπόν αυτή η υπερπροβολή του συγκεκριμένου καλού
μεταφραστή, ο οποίος αμοίφθηκε άραγε για τα μάτριξ με το 25% απ’ τα
εισιτήρια, όπως συμβαίνει με τις μεταφράσεις αρχαίων έργων όταν
ανεβαίνουν στο θέατρο; Δεν έχει ανάγκη τέτοια προβολή ο σεβάσμιος
καθηγητής και αριδείκετος (για να κλέψω μια ομηρική λέξη=ξακουστός)
μεταφραστής αν και βαρύνεται με ακατανόητες απόψεις, όπως ότι πρέπει να
μιλάμε για ρωμιοσύνη κι όχι για ελληνικότητα και περί «μυθοποίησης του
πρωτοτύπου» (όπως την διατύπωσε σε φιλολογικό συνέδριο στην Ιθάκη, και
αλλού). Αυτά από έναν διακεκριμένο ματαφραστή του Ομήρου. Εύχομαι να μη
φτάσουμε στο σημείο να μιλάμε για τις μεταφράσεις κι όχι για το
πρωτότυπο.http://www.presspublica.gr/to-theatro-no-kai-o-evo-morales/
