Η Κύπρος «ρεφάρει» το «Οχι» του 2004 και ανεβάζει τις μετοχές της Η επιτυχία με το Μνημόνιο, η αναβάθμιση του γεωπολιτικού ρόλου και οι ελπίδες για λύση του Κυπριακού

Αθανασόπουλος Αλ. ΆγγελοςΑν όλα κυλήσουν ομαλά, η Κύπρος θα έχει ξεμπερδέψει με το Μνημόνιο τον προσεχή Μάρτιο. Την ίδια στιγμή οι διαπραγματεύσεις για το Κυπριακό έχουν εισέλθει σε πιο προβλέψιμη τροχιά, έπειτα από την εκλογή του Μουσταφά Ακιντζί στην ηγεσία των Τουρκοκυπρίων. Παράλληλα, λόγω του φυσικού αερίου αλλά των κινήσεων σε περιφερειακό επίπεδο, η Λευκωσία αναγνωρίζεται ως πυλώνας σταθερότητας στην Ανατολική Μεσόγειο. Χωρίς να σημαίνει ότι όλα είναι ρόδινα, η κυβέρνηση του προέδρου Νίκου Αναστασιάδη έχει επιτύχει, κυρίως λόγω της υλοποίησης των συμφωνηθέντων στο Μνημόνιο, να ανακτήσει σημαντικό κομμάτι της αξιοπιστίας που χάθηκε μετά το «Οχι» των Ελληνοκυπρίων στο δημοψήφισμα του 2004 για το Σχέδιο Αναν. «Ισως να μην αρέσει σε ορισμένους, αλλά στις Βρυξέλλες είναι πραγματικότητα» σημειώνει κοινοτική πηγή στο «Βήμα».

Το ορόσημο του Μαρτίου και τα τρία εμπόδια

«Οι δημοσιονομικοί στόχοι κατά το πρώτο εξάμηνο του 2015 εκπληρώθηκαν. Επιπλέον, οι Αρχές έχουν σημειώσει πρόοδο όσον αφορά τις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις» αναφέρεται στην Κοινή Δήλωση της Κομισιόν, της ΕΚΤ και του ΔΝΤ μετά την ολοκλήρωση της τελευταίας αξιολόγησης στις 24 Ιουλίου.

Οι τραυματικές στιγμές της εισόδου της Κύπρου στο Μνημόνιο, τον Μάρτιο του 2013, καθώς επίσης οι επιπτώσεις του «κουρέματος» των καταθέσεων και των capital controls έχουν αρχίσει σταδιακά να απομακρύνονται. Η Λευκωσία εμφανίστηκε αποφασισμένη να βγει από το Μνημόνιο το ταχύτερο δυνατόν και όπως φαίνεται ο στόχος είναι εφικτός. Το πρόγραμμα ολοκληρώνεται τον Μάρτιο του 2016 και στους σχεδιασμούς είναι μια προσεκτική έξοδος στις αγορές από το φθινόπωρο. Απομένουν τρία δύσκολα ζητήματα. Το πρώτο αφορά τις αποκρατικοποιήσεις, το δεύτερο το ζήτημα των μη εξυπηρετούμενων δανείων και το τρίτο τον εξορθολογισμό του μισθολογίου των δημοσίων υπαλλήλων.

Αυτό που έχει όμως σημασία είναι ότι η υλοποίηση του προγράμματος προχωρεί. Μόνο το γεγονός ότι από τα συνολικά 10 δισ. ευρώ που προβλέφθηκαν στο Μνημόνιο η Κύπρος μπορεί να μη χρειαστεί πάνω από 8,5 δισ. ευρώ δείχνει πως έχει συντελεστεί αξιοσημείωτη πρόοδος.

Δεν είναι λίγοι όσοι πιστεύουν ότι σταθεροποιώντας την οικονομία και λύνοντας το πολιτικό πρόβλημα του νησιού η Κύπρος θα απογειωθεί. Αυτό μένει να αποδειχθεί, αλλά τουλάχιστον σε επίπεδο σημειολογίας η εκλογή Ακιντζί έχει μεταβάλει τις ισορροπίες.

Σε επίπεδο ηγετών και διαπραγματευτών, η κινητικότητα είναι έντονη. Στην τελευταία  συνάντησή τους πριν από τις διακοπές οι κ.κ. Αναστασιάδης και Ακιντζί συμφώνησαν επί του πλαισίου του περιουσιακού - με την αποδοχή του ατομικού δικαιώματος του ιδιοκτήτη να συνιστά τη σημαντικότερη επιτυχία. Ωστόσο, αν και τα Ηνωμένα Εθνη θα ήθελαν ταχεία διαδικασία ώστε να διεξαχθούν δημοψηφίσματα στις αρχές του 2016, κυβερνητικές πηγές από τη Λευκωσία χαμηλώνουν τους τόνους. Περιορίζουν δε τις προσδοκίες για ραγδαίες εξελίξεις στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ τον Σεπτέμβριο.

Συγκλίσεις υπάρχουν σε σειρά θεμάτων, όπως στη νομοθετική και στη δικαστική εξουσία, όχι όμως και στην εκτελεστική. Οι Τουρκοκύπριοι επιμένουν στην εκ περιτροπής προεδρία. Η ελληνοκυπριακή πλευρά φέρεται να έχει καταθέσει ιδέες που εντάσσουν κοινοβουλευτικά στοιχεία, όπως την ύπαρξη πρωθυπουργού, μόνιμα Ελληνοκυπρίου.

Τα ακανθώδη ζητήματα του εδαφικού και των εγγυήσεων θα αφεθούν για αργότερα, αν και για το πρώτο έγινε μια αρχική συζήτηση. Στις εγγυήσεις, η τουρκική πλευρά κρατά κλειστά τα χαρτιά της, ενώ η Αθήνα ζητεί κατάργηση. Κατά ορισμένες πηγές, το Λονδίνο ίσως ήταν διατεθειμένο να επιστρέψει μέρος του εδάφους της βάσης της Δεκέλειας σε περίπτωση λύσης. Εστιάζει κυρίως στη διατήρηση στρατιωτικής παρουσίας στο νησί, όχι τόσο στα εγγυητικά δικαιώματα.

Η περιφερειακή σκακιέρα

Η Λευκωσία επιδιώκει συστηματικά να ενισχύσει το διπλωματικό της κεφάλαιο στους κόλπους της Δύσης. Η κατάσταση στη Συρία και στο Ιράκ αλλά και η δράση του Ισλαμικού Κράτους δημιουργούν εκρηκτικό περιβάλλον, με την Κύπρο να μετατρέπεται σε προκεχωρημένο φυλάκιο των Δυτικών. Σε αυτό το πλαίσιο, η πρόσφατη επίσκεψη του Βενιαμίν Νετανιάχου στη Λευκωσία δεν πέρασε απαρατήρητη.

Η πρωτοβουλία του κύπριου προέδρου ώστε ο Νετανιάχου και ο πρόεδρος της Παλαιστινιακής Αρχής Μαχμούντ Αμπάς να μεταβούν στις Βρυξέλλες και να μιλήσουν, χωριστά, στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο αρέσει στους Ισραηλινούς. Οριστικές αποφάσεις θα ληφθούν στην κάθοδο του Ντόναλντ Τουσκ σε Κύπρο, Ισραήλ και Παλαιστίνη περί το πρώτο δεκαήμερο του Σεπτεμβρίου.

Η συνεργασία με το Ισραήλ

Η Λευκωσία και το Τελ Αβίβ σχεδιάζουν να ολοκληρώσουν εντός του φθινοπώρου τη συμφωνία για συνεκμετάλλευση υδρογονανθράκων. Ο κύπριος υπουργός Ενέργειας Γιώργος Λακκοτρύπης αναμένεται στο Ισραήλ στις αρχές Σεπτεμβρίου. Η συμφωνία είναι κρίσιμη, ώστε να προχωρήσει το επόμενο σχέδιο που είναι η κατασκευή αγωγού από το κοίτασμα «Αφροδίτη» προς την Αίγυπτο.

Ο αγωγός αυτός θα μπορεί να μεταφέρει κυπριακό και ισραηλινό φυσικό αέριο σε δύο τερματικούς σταθμούς LNG στην Αίγυπτο. Πρόκειται για κίνηση στήριξης του προέδρου Αμπντέλ Φατάχ αλ Σίσι, με τις ευλογίες της Ουάσιγκτον. Στο Κάιρο αναμένεται άλλωστε σήμερα ο αμερικανός υπουργός Εξωτερικών Τζον Κέρι, ενώ εκεί βρέθηκε πρόσφατα ο Αμος Χοκστάιν, ο ειδικός απεσταλμένος για ενεργειακά θέματα στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ. Ας σημειωθεί ότι τρίτες χώρες (π.χ. τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα) έχουν εκδηλώσει επιθυμία να χρηματοδοτήσουν έναν τέτοιον αγωγό.

Το ενεργειακό παιχνίδι έχει άλλες δύο πτυχές, στις οποίες θα μπορούσε και η Ελλάδα να έχει ρόλο. Πρόκειται για το υποθαλάσσιο καλώδιο μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας από το Ισραήλ και τον αγωγό φυσικού αερίου East Med. Η προηγούμενη ηγεσία του υπουργείου Ενέργειας αδιαφόρησε πλήρως για το σχέδιο αυτό, που έχει ενταχθεί στα κοινοτικά Εργα Κοινού Ενδιαφέροντος (PCIs). Για τα θέματα αυτά σχεδιάζει να επισκεφθεί την Αθήνα εντός του Σεπτεμβρίου ο ισραηλινός υπουργός Ενέργειας Γιούβαλ Στάινιτζ. Οι Ισραηλινοί θέλουν τον αγωγό προς Ελλάδα, αν και διατηρούν όλες τις επιλογές ανοιχτές. Στα χαρτιά βρίσκεται μια τριμερής των υπουργών Ενέργειας, όπως και μια τριμερής των υπουργών Εξωτερικών στο περιθώριο της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ στη Νέα Υόρκη.

Διπλωματία
Η σκακιέρα της Αν. Μεσογείου και οι προθέσεις της Αγκυρας
Εντυπωσιακή είναι η προσέγγιση Ισραήλ και Κύπρου και στον τομέα της ασφάλειας. Η Λευκωσία «παίζει αυτό το χαρτί» και στην επίσκεψη του υπουργού Αμυνας Χριστόφορου Φωκαΐδη στο Ισραήλ που ξεκινά σήμερα και ολοκληρώνεται την Τρίτη θα συζητηθούν τόσο η ενεργειακή ασφάλεια όσο και η πραγματοποίηση κοινών ασκήσεων.

Η αναβάθμιση της Κύπρου στους ευρωατλαντικούς σχεδιασμούς κατέστη σαφής τόσο από την πρόσφατη επίσκεψη της ύπατης εκπροσώπου της ΕΕ για την εξωτερική πολιτική Φεντερίκα Μογκερίνι στη Λευκωσία όσο και από τις παρασκηνιακές συζητήσεις που γίνονται με τον αμερικανικό παράγοντα. Κορυφαίο αμερικανικό think tank έχει μάλιστα προετοιμάσει αναλυτικό non paper για τη δημιουργία «κουλτούρας στρατηγικής ασφαλείας» στην Κύπρο, σε συνεννόηση με την κυπριακή κυβέρνηση.

Το μείζον ερώτημα όμως είναι ποια θα είναι η τελική στάση της Αγκυρας. Εγκλωβισμένη στον «συριακό βούρκο», με το Κουρδικό ως πηγή χαίνουσα, η Τουρκία και ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν αναζητούν λύσεις. Δεν αποκλείεται ο τούρκος πρόεδρος να οδηγήσει τη χώρα σε νέες εκλογές το φθινόπωρο, αλλά ορισμένοι αναλυτές εκτιμούν ότι εσχάτως επιδιώκει προσεκτική επαναπροσέγγιση με τη Δύση και στο πλαίσιο αυτό θα συμβάλει σε λύση του Κυπριακού. Μένει φυσικά να αποδείξει ότι το εννοεί...