ΠΕΤΡΟΣ ΠΑΠΑΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ
ΝΤΟΝΕΤΣΚ - ΑΠΟΣΤΟΛΗ. Στον
μεθοριακό σταθμό Ουσπέντα, στη ρωσική πλευρά των ρωσοουκρανικών
συνόρων, η πινακίδα γράφει «Προς Ουκρανία». Στην απέναντι πλευρά, μας
υποδέχεται η σημαία της «Λαϊκής Δημοκρατίας του Ντονέτσκ» και οι
στρατιώτες των αυτονομιστών, που υποβάλλουν σε έλεγχο οχήματα και
πολίτες. Η οροφή είναι διάτρητη από τις σφαίρες και οι τοίχοι μαρτυρούν
τις σφοδρές μάχες του περασμένου καλοκαιριού, όταν ο κυβερνητικός
στρατός προσπάθησε ανεπιτυχώς να καταλάβει την περιοχή, για να βάλει
σφήνα ανάμεσα στη Ρωσία και την ελεγχόμενη από τους αυτονομιστές
μεγαλούπολη του Ντονέτσκ. Από τη ρωσική πλευρά περνάνε κυρίως φορτηγά με
εμπορεύματα. Από την ουκρανική, άνθρωποι: δεκάδες πολίτες κάθε ηλικίας,
οικογένειες ολόκληρες περιμένουν στην ουρά για να περάσουν απέναντι,
αναζητώντας ασφάλεια και δουλειά – σιωπηλοί μάρτυρες της μεγάλης Εξόδου,
που μείωσε τον πληθυσμό των περιοχών του Ντονέτσκ και του Λουγκάνσκ από
τα επτά στα τέσσερα περίπου εκατ. Αλλοι τράβηξαν για Ρωσία, άλλοι για
Ουκρανία, άλλοι για πιο μακριά.Κάπου ανάμεσα στον μεθοριακό σταθμό και το Ντονέτσκ, ένας ψηλός λόφος δεσπόζει πάνω από την απέραντη ουκρανική πεδιάδα. Από την κορυφή του βλέπεις αρκετές δεκάδες χιλιόμετρα μακριά, μέχρι την Αζοφική Θάλασσα, προς τη μεριά της Μαριούπολης, αν είναι μέρα με καθαρό ουρανό. Με τόσο σπουδαία στρατηγική θέση, δεν είναι παράξενο που αυτός ο λόφος λειτούργησε πολλές φορές ως αλεξικέραυνο της φωτιάς και του αίματος. Το όνομά του, στα ρωσικά και τα ουκρανικά, είναι Σαούρ Μογκίλα, δηλαδή ο τάφος του Σαούρ. Το πήρε από έναν σπουδαίο Κοζάκο, που αντιστάθηκε πεισματικά, με τους άνδρες του, στην εισβολή των Τατάρων, αιώνες πριν, και έπεσε ηρωικά σε αυτά τα χώματα.
Τον Αύγουστο του 1943, η περιοχή αυτή έγινε το θέατρο μιας από τις μεγάλες μάχες τεθωρακισμένων του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Εχοντας χάσει τη μάχη του Στάλινγκραντ από τον Φεβρουάριο εκείνου του χρόνου, τα στρατεύματα της ναζιστικής Γερμανίας φιλοδοξούσαν να κρατήσουν αυτή την οχυρή θέση, για να ανακόψουν την αντεπίθεση των Σοβιετικών. Τελικά, τη μάχη κέρδισε ο Κόκκινος Στρατός, με μεγάλο φόρο αίματος και από τις δύο πλευρές. Το 1967 χτίστηκε, στην κορυφή του λόφου, ένα μεγάλο μνημείο, με τα ονόματα χιλιάδων νεκρών χαραγμένα σε μεγάλες πλάκες από γρανίτη και με τα περίφημα σοβιετικά τανκς Τ-34, που επέζησαν της μάχης, παρατεταγμένα στην είσοδο του μνημείου.
Σε μια τραγική ειρωνεία της Ιστορίας, αυτό το μνημείο - σύμβολο του κοινού αγώνα Ρώσων και Ουκρανών εναντίον των ναζί ισοπεδώθηκε ένα άλλο καλοκαίρι, το περυσινό, στον εμφύλιο πόλεμο μεταξύ ρωσόφωνων αυτονομιστών και κυβερνητικού στρατού. Σαράντα ημέρες κράτησε η μάχη, από τον Ιούνιο έως τον Αύγουστο, καθώς οι δυνάμεις του Κιέβου, συνεπικουρούμενες από τους μισθοφόρους του ολιγάρχη Ιγκόρ Κομολοΐσκι, που είχε συγκροτήσει το λεγόμενο «Τάγμα Αζόφ», προσπάθησαν να καταλάβουν τη στρατηγική θέση με τανκς και μονάδες πυροβολικού. Κατά μία εκδοχή, ήταν στη διάρκεια αυτής της μάχης που ένας πύραυλος εδάφους-αέρος ξέφυγε από τον στόχο του και χτύπησε το μοιραίο αεροπλάνο των Μαλαισιανών Αερογραμμών ΜΗ-17, στις 17 Ιουλίου. Δύο φορές άλλαξε χέρια ο λόφος, τελικά όμως κρατήθηκε από τους αυτονομιστές, κάτι που έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην πορεία του εμφυλίου.
Σήμερα, το μνημείο της αντιφασιστικής νίκης παραμένει γκρεμισμένο, ενώ απέναντί του φιλοξενούνται οι τάφοι στρατιωτών των αυτονομιστών που έπεσαν στις πρόσφατες συγκρούσεις, πρόχειροι και αυτοί, με ξύλινους σταυρούς και λουλούδια. Η ανοικοδόμηση του μνημείου, αλλά και η μορφή που θα πάρει, όπως και οι συμβολισμοί που θα εκπέμπει, θα πρέπει να περιμένουν την έκβαση του καινούργιου δράματος που εκτυλίσσεται σε αυτά τα χώματα, τα γεμάτα μέταλλο και ποτισμένα με αίμα. Αλλωστε, η Ιστορία γράφεται πάντα από τους νικητές…
