«Μια χώρα που δεν υπάρχει…». Αυτό ήταν το σκληρό σχόλιο της βρετανικής
«Ιντιπέντεντ» για τη Σουηδία, τη χώρα που αποτελούσε πρότυπο για όλες
τις άλλες του δυτικού κόσμου σε επίπεδο ελευθερίας της έκφρασης,
ατομικών ελευθεριών, πολιτικού πολιτισμού και κοινωνικής ευμάρειας. Η
θέση της βρετανικής εφημερίδας, που συνοψιζόταν στη φράση «Ξεχάστε όσα
ξέρατε για τη Σουηδία», επέκρινε ακριβώς αυτό το σουηδικό μοντέλο, με
αφορμή την κατάρρευση της κυβέρνησης σε λιγότερο από τρεις μήνες μετά το
σχηματισμό της-ρεκόρ, όχι μόνο για τη Σουηδία, αλλά και για τις πιο
ασταθείς χώρες! Το πλήγμα στην κεντροαριστερή κυβέρνηση, που εμφανιζόταν
ως συνέχεια της παλιάς, ισχυρής Σοσιαλδημοκρατίας του Βορρά, δεν είναι
το μόνο που δείχνει ότι όλα πια αλλάζουν στη σημερινή παγκόσμια
πραγματικότητα, ακόμη και αυτό το περίφημο σκανδιναβικό μοντέλο.
Νορβηγία και Φινλανδία, χώρες που παρουσιάζουν μεγάλη ανάπτυξη σε όλους
τους τομείς τα τελευταία χρόνια, αισθάνονται πια τους τριγμούς της
παγκόσμιας πολιτικής, οικονομικής και κοινωνικής κρίσης. Μπορεί οι τρεις
χώρες να παραμένουν στις πρώτες θέσεις της λίστας με τους δείκτες
ευημερίας, όπως φαίνεται στο δείκτη Legatum, για παράδειγμα (Legatum
Prosperity Index, που θέτει τις χώρες αυτές στην πρώτη δεκάδα της
ευημερίας), ωστόσο, έχει καταρριφθεί η άποψη περί της «σκανδιναβικού
ονείρου».
ΣΟΥΗΔΙΑ
Πτώση της κυβέρνησης, σε χρόνο- ρεκόρ
Στη Σουηδία, η κεντροαριστερή κυβέρνηση μειοψηφίας Σοσιαλδημοκρατών-Πρασίνων απέτυχε στο πρώτο τεστ, στο οποίο κλήθηκε να εξεταστεί, με αποτέλεσμα να οδηγηθεί η χώρα σε πρόωρες εκλογές, τις πρώτες εδώ και μισό αιώνα. Αιτία της πολιτικής κρίσης ήταν η καταψήφιση του προϋπολογισμού από τους ακροδεξιούς Σουηδούς Δημοκράτες, που αναδείχθηκαν σε ρυθμιστική πολιτική δύναμη (13%) μετά τις εκλογές του Σεπτεμβρίου.
Η κυβέρνηση Λέβεν βασιζόταν στην ψήφο ανοχής άλλων κομμάτων καθώς είχε κερδίσει μόνο 138 από τις 349 έδρες της Βουλής. Οι Σουηδοί Δημοκράτες αντέδρασαν στη μεταναστευτική πολιτική του Σοσιαλδημοκράτη πρωθυπουργού Στέφαν Λέβεν και καταψήφισαν το σχέδιο προϋπολογισμού της κυβέρνησης στο οποίο προβλεπόταν πρόνοια για την υποδοχή 80.000 προσφύγων από τη Συρία και τη Μέση Ανατολή εντός του 2015.
Ο πρωθυπουργός Λέβεν αναγκάστηκε να παραιτηθεί, προκηρύσσοντας πρόωρες εκλογές για τις 22 Μαρτίου και η υπόλοιπη Ευρώπη -μαζί με τις αγορές- παρακολουθεί εμβρόντητη τη μεγάλη αλλαγή του πολιτικοκοινωνικού προφίλ μιας χώρας με σχεδόν άριστες επιδόσεις στα δημοσιονομικά, στην ανάπτυξη και το κοινωνικό κράτος. Η παρούσα κρίση στη Σουηδία αποκαλύπτει την ύπαρξη μιας νέας γενιάς Σουηδών, τα άτομα αυτά γεννήθηκαν μετά τη δεκαετία του 1980, δεν έχουν καμιά επαφή με το ανεκτικό σουηδικό μοντέλο που μεσουράνησε στα παλαιότερα χρόνια και πολλοί από αυτούς δεν συμφωνούν με την πολιτική παροχών στους μετανάστες και την παροχή ασύλου.
Αν και τα στατιστικά στοιχεία για την ανεργία και τη φτώχεια δεν έχουν καμιά σχέση με αυτά του Νότου, σήμερα, υπάρχει ένας σημαντικός αριθμός νέων που δεν έχει σταθερή δουλειά και κατοικία - την τελευταία οκταετία αυξήθηκε θεαματικά ο αριθμός των αστέγων στη Σουηδία. Αυτή η νεότερη γενιά αντιδρά έντονα στις παροχές και τα επιδόματα προς τους μετανάστες - αυτό φάνηκε και στις περσινές ταραχές των προαστίων της Στοκχόλμης.
Δεν είναι τυχαίο, λοιπόν, που οι ακροδεξιοί Σουηδοί Δημοκράτες ζητούν την εφαρμογή αυστηρών μεταναστευτικών κανόνων, όπως αυτοί που έχουν ψηφιστεί από τις άλλες σκανδιναβικές χώρες. Οι νέες δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι η Κεντροδεξιά Συμμαχία (Μετριοπαθείς, Κεντρώοι, Φιλελεύθεροι, Χριστιανοδημοκράτες) αυξάνει τη δύναμή της. Εχει φθάσει στο 41,7%, ισοψηφώντας με το Κεντροαριστερό Μπλοκ, μαζί όμως με το Αριστερό Κόμμα (το οποίο δεν μετείχε στην κυβέρνηση). Δεν αποκλείεται, λοιπόν, η Κεντροδεξιά να επιστρέψει στην εξουσία τον Μάρτιο. Το βέβαιο είναι, πάντως, ότι οι πρόωρες εκλογές θα ενισχύσουν τους Σουηδούς Δημοκράτες, καθώς, όπως τονίζεται από τους αναλυτές, οι ψηφοφόροι θα τιμωρήσουν τους Σοσιαλδημοκράτες για την αποτυχία τους να συνεννοηθούν για τον προϋπολογισμό με τα κόμματα της αντιπολίτευσης.
ΦΙΝΛΑΝΔΙΑ
Ο αδύναμος κρίκος της ευρωζώνης;
Την ώρα που η κυβέρνηση του πρώην αρχι-συνδικαλιστή Λέβεν κατέρρεε στη Σουηδία, πολλά ερωτήματα εγείρονται για την οικονομική ευρωστία της γειτονικής Φινλανδίας. Η χώρα που δεν ήθελε να μετακινηθεί βήμα από τις απαιτήσεις για σκληρά μέτρα στην Ελλάδα και τις άλλες χώρες του Νότου χαρακτηρίστηκε πρόσφατα από δημοσίευμα των «Financial Times» ως ο αδύναμος κρίκος της ευρωζώνης. Η οικονομία της Φινλανδίας συρρικνώνεται και το δημόσιο χρέος αυξάνεται. Τον Οκτώβριο, έχασε το ένα από τα τρία Α της πιστοληπτικής της ικανότητας - και όλα αυτά λίγους μήνες πριν από τις εκλογές του Απριλίου. Η συρρίκνωση του τομέα κινητής τηλεφωνίας και της βιομηχανίας χάρτου, σε συνδυασμό με την κρίση της Ρωσίας (του μεγαλύτερου εμπορικού εταίρου της Φινλανδίας), ευθύνεται κυρίως για τη στασιμότητα της φινλανδικής ανάπτυξης. Οι προοπτικές για το επόμενο διάστημα δεν είναι οι καλύτερες. Πολλοί ανησυχούν για την πιθανή ωφέλεια που μπορεί να έχει το ακροδεξιό εθνικιστικό κόμμα των Αληθινών Φινλανδών, που κέρδισε στις προηγούμενες εκλογές το 19% των ψήφων. Ωστόσο, οι δημοσκοπήσεις το φέρουν να έχει χάσει 3-4 μονάδες από τα κέρδη των προηγούμενων εκλογών, καθώς δεν κατάφερε να κερδίσει τις χαμένες ψήφους της κεντροδεξιάς κυβέρνησης. Σε κάθε περίπτωση, η Φινλανδία δείχνει να έχει μπει σε περίοδο πολιτικών ανακατατάξεων μαζί με την οικονομική αστάθεια.
ΝΟΡΒΗΓΙΑ
Πετρελαϊκό «καμπανάκι» για την πλούσια Νορβηγία
Η μεγάλη πτώση των τιμών του πετρελαίου και η επιβράδυνση των επενδύσεων στον ενεργειακό τομέα έχουν αρχίσει να χτυπάνε καμπανάκι και στη Νορβηγία, τη μεγαλύτερη παραγωγό αργού στην Ευρώπη. Τα τελευταία χρόνια, η Νορβηγία έγινε παγκόσμια δύναμη χάρη στην αυτόνομη εκμετάλλευση των κοιτασμάτων πετρελαίου και βελτίωσε εντυπωσιακά το βιοτικό επίπεδο των πολιτών της. Από το 1969, που βρέθηκε ο «μαύρος χρυσός» στη Βόρεια Θάλασσα, οι Νορβηγοί έγιναν τα καλομαθημένα παιδιά της Ευρώπης, απολαμβάνοντας μοναδικά προνόμια και επιδόματα που επιτρέπουν σε πολλούς νέους Νορβηγούς να μην εργάζονται καθόλου. Τώρα, όμως, η μοναδική ενεργειακή ασφάλεια της Νορβηγίας αρχίζει να δέχεται πιέσεις καθώς ο πετρελαϊκός κλάδος επιβραδύνεται. Η πρωθυπουργός της χώρας, Ερνα Σόλμπεργκ, προειδοποίησε ότι η νορβηγική οικονομία πρέπει να απεξαρτηθεί από τα ορυκτά καύσιμα.
Η πρωθυπουργός δεν μάσησε τα λόγια της, προειδοποιώντας εμμέσως ότι πρέπει να σταματήσουν οι Νορβηγοί να κάθονται πάνω στα βαρέλια του πετρελαίου. «Η πετρελαϊκή παραγωγή δεν πρόκειται να αυξηθεί στη Νορβηγία», διεμήνυσε η Σόλμπεργκ. Μέχρι τώρα, τα 5 εκατομμύρια των κατοίκων της χώρας του Βορρά απολάμβαναν ένα από τα υψηλότερα βιοτικά επίπεδα και, φυσικά, οικογενειακά και κοινωνικά βοηθήματα, μοναδικά στην Ευρώπη της δημοσιονομικής πειθαρχίας και λιτότητας. Οι παραγωγοί πετρελαίου, όπως η Statoil και η Akso, προχώρησαν σε περικοπές το τελευταίο διάστημα και ακύρωση επενδυτικών σχεδίων. Αν και υπάρχει το «μαξιλαράκι» του κρατικού επενδυτικού ταμείου που διαχειρίζεται τα κεφάλαια από το πετρέλαιο (τα οποία ξεπερνούν τα 800 δισεκατομμύρια δολάρια), η πτώση των τιμών και στο μπρεντ της Βόρειας Θάλασσας θα αναγκάσει την κυβέρνηση σε μεγαλύτερες δαπάνες από τα έσοδα του πετρελαίου, αλλά και σε αλλαγές στο κοινωνικό κράτος.
Πτώση της κυβέρνησης, σε χρόνο- ρεκόρ
Στη Σουηδία, η κεντροαριστερή κυβέρνηση μειοψηφίας Σοσιαλδημοκρατών-Πρασίνων απέτυχε στο πρώτο τεστ, στο οποίο κλήθηκε να εξεταστεί, με αποτέλεσμα να οδηγηθεί η χώρα σε πρόωρες εκλογές, τις πρώτες εδώ και μισό αιώνα. Αιτία της πολιτικής κρίσης ήταν η καταψήφιση του προϋπολογισμού από τους ακροδεξιούς Σουηδούς Δημοκράτες, που αναδείχθηκαν σε ρυθμιστική πολιτική δύναμη (13%) μετά τις εκλογές του Σεπτεμβρίου.
Η κυβέρνηση Λέβεν βασιζόταν στην ψήφο ανοχής άλλων κομμάτων καθώς είχε κερδίσει μόνο 138 από τις 349 έδρες της Βουλής. Οι Σουηδοί Δημοκράτες αντέδρασαν στη μεταναστευτική πολιτική του Σοσιαλδημοκράτη πρωθυπουργού Στέφαν Λέβεν και καταψήφισαν το σχέδιο προϋπολογισμού της κυβέρνησης στο οποίο προβλεπόταν πρόνοια για την υποδοχή 80.000 προσφύγων από τη Συρία και τη Μέση Ανατολή εντός του 2015.
Ο πρωθυπουργός Λέβεν αναγκάστηκε να παραιτηθεί, προκηρύσσοντας πρόωρες εκλογές για τις 22 Μαρτίου και η υπόλοιπη Ευρώπη -μαζί με τις αγορές- παρακολουθεί εμβρόντητη τη μεγάλη αλλαγή του πολιτικοκοινωνικού προφίλ μιας χώρας με σχεδόν άριστες επιδόσεις στα δημοσιονομικά, στην ανάπτυξη και το κοινωνικό κράτος. Η παρούσα κρίση στη Σουηδία αποκαλύπτει την ύπαρξη μιας νέας γενιάς Σουηδών, τα άτομα αυτά γεννήθηκαν μετά τη δεκαετία του 1980, δεν έχουν καμιά επαφή με το ανεκτικό σουηδικό μοντέλο που μεσουράνησε στα παλαιότερα χρόνια και πολλοί από αυτούς δεν συμφωνούν με την πολιτική παροχών στους μετανάστες και την παροχή ασύλου.
Αν και τα στατιστικά στοιχεία για την ανεργία και τη φτώχεια δεν έχουν καμιά σχέση με αυτά του Νότου, σήμερα, υπάρχει ένας σημαντικός αριθμός νέων που δεν έχει σταθερή δουλειά και κατοικία - την τελευταία οκταετία αυξήθηκε θεαματικά ο αριθμός των αστέγων στη Σουηδία. Αυτή η νεότερη γενιά αντιδρά έντονα στις παροχές και τα επιδόματα προς τους μετανάστες - αυτό φάνηκε και στις περσινές ταραχές των προαστίων της Στοκχόλμης.
Δεν είναι τυχαίο, λοιπόν, που οι ακροδεξιοί Σουηδοί Δημοκράτες ζητούν την εφαρμογή αυστηρών μεταναστευτικών κανόνων, όπως αυτοί που έχουν ψηφιστεί από τις άλλες σκανδιναβικές χώρες. Οι νέες δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι η Κεντροδεξιά Συμμαχία (Μετριοπαθείς, Κεντρώοι, Φιλελεύθεροι, Χριστιανοδημοκράτες) αυξάνει τη δύναμή της. Εχει φθάσει στο 41,7%, ισοψηφώντας με το Κεντροαριστερό Μπλοκ, μαζί όμως με το Αριστερό Κόμμα (το οποίο δεν μετείχε στην κυβέρνηση). Δεν αποκλείεται, λοιπόν, η Κεντροδεξιά να επιστρέψει στην εξουσία τον Μάρτιο. Το βέβαιο είναι, πάντως, ότι οι πρόωρες εκλογές θα ενισχύσουν τους Σουηδούς Δημοκράτες, καθώς, όπως τονίζεται από τους αναλυτές, οι ψηφοφόροι θα τιμωρήσουν τους Σοσιαλδημοκράτες για την αποτυχία τους να συνεννοηθούν για τον προϋπολογισμό με τα κόμματα της αντιπολίτευσης.
ΦΙΝΛΑΝΔΙΑ
Ο αδύναμος κρίκος της ευρωζώνης;
Την ώρα που η κυβέρνηση του πρώην αρχι-συνδικαλιστή Λέβεν κατέρρεε στη Σουηδία, πολλά ερωτήματα εγείρονται για την οικονομική ευρωστία της γειτονικής Φινλανδίας. Η χώρα που δεν ήθελε να μετακινηθεί βήμα από τις απαιτήσεις για σκληρά μέτρα στην Ελλάδα και τις άλλες χώρες του Νότου χαρακτηρίστηκε πρόσφατα από δημοσίευμα των «Financial Times» ως ο αδύναμος κρίκος της ευρωζώνης. Η οικονομία της Φινλανδίας συρρικνώνεται και το δημόσιο χρέος αυξάνεται. Τον Οκτώβριο, έχασε το ένα από τα τρία Α της πιστοληπτικής της ικανότητας - και όλα αυτά λίγους μήνες πριν από τις εκλογές του Απριλίου. Η συρρίκνωση του τομέα κινητής τηλεφωνίας και της βιομηχανίας χάρτου, σε συνδυασμό με την κρίση της Ρωσίας (του μεγαλύτερου εμπορικού εταίρου της Φινλανδίας), ευθύνεται κυρίως για τη στασιμότητα της φινλανδικής ανάπτυξης. Οι προοπτικές για το επόμενο διάστημα δεν είναι οι καλύτερες. Πολλοί ανησυχούν για την πιθανή ωφέλεια που μπορεί να έχει το ακροδεξιό εθνικιστικό κόμμα των Αληθινών Φινλανδών, που κέρδισε στις προηγούμενες εκλογές το 19% των ψήφων. Ωστόσο, οι δημοσκοπήσεις το φέρουν να έχει χάσει 3-4 μονάδες από τα κέρδη των προηγούμενων εκλογών, καθώς δεν κατάφερε να κερδίσει τις χαμένες ψήφους της κεντροδεξιάς κυβέρνησης. Σε κάθε περίπτωση, η Φινλανδία δείχνει να έχει μπει σε περίοδο πολιτικών ανακατατάξεων μαζί με την οικονομική αστάθεια.
ΝΟΡΒΗΓΙΑ
Πετρελαϊκό «καμπανάκι» για την πλούσια Νορβηγία
Η μεγάλη πτώση των τιμών του πετρελαίου και η επιβράδυνση των επενδύσεων στον ενεργειακό τομέα έχουν αρχίσει να χτυπάνε καμπανάκι και στη Νορβηγία, τη μεγαλύτερη παραγωγό αργού στην Ευρώπη. Τα τελευταία χρόνια, η Νορβηγία έγινε παγκόσμια δύναμη χάρη στην αυτόνομη εκμετάλλευση των κοιτασμάτων πετρελαίου και βελτίωσε εντυπωσιακά το βιοτικό επίπεδο των πολιτών της. Από το 1969, που βρέθηκε ο «μαύρος χρυσός» στη Βόρεια Θάλασσα, οι Νορβηγοί έγιναν τα καλομαθημένα παιδιά της Ευρώπης, απολαμβάνοντας μοναδικά προνόμια και επιδόματα που επιτρέπουν σε πολλούς νέους Νορβηγούς να μην εργάζονται καθόλου. Τώρα, όμως, η μοναδική ενεργειακή ασφάλεια της Νορβηγίας αρχίζει να δέχεται πιέσεις καθώς ο πετρελαϊκός κλάδος επιβραδύνεται. Η πρωθυπουργός της χώρας, Ερνα Σόλμπεργκ, προειδοποίησε ότι η νορβηγική οικονομία πρέπει να απεξαρτηθεί από τα ορυκτά καύσιμα.
Η πρωθυπουργός δεν μάσησε τα λόγια της, προειδοποιώντας εμμέσως ότι πρέπει να σταματήσουν οι Νορβηγοί να κάθονται πάνω στα βαρέλια του πετρελαίου. «Η πετρελαϊκή παραγωγή δεν πρόκειται να αυξηθεί στη Νορβηγία», διεμήνυσε η Σόλμπεργκ. Μέχρι τώρα, τα 5 εκατομμύρια των κατοίκων της χώρας του Βορρά απολάμβαναν ένα από τα υψηλότερα βιοτικά επίπεδα και, φυσικά, οικογενειακά και κοινωνικά βοηθήματα, μοναδικά στην Ευρώπη της δημοσιονομικής πειθαρχίας και λιτότητας. Οι παραγωγοί πετρελαίου, όπως η Statoil και η Akso, προχώρησαν σε περικοπές το τελευταίο διάστημα και ακύρωση επενδυτικών σχεδίων. Αν και υπάρχει το «μαξιλαράκι» του κρατικού επενδυτικού ταμείου που διαχειρίζεται τα κεφάλαια από το πετρέλαιο (τα οποία ξεπερνούν τα 800 δισεκατομμύρια δολάρια), η πτώση των τιμών και στο μπρεντ της Βόρειας Θάλασσας θα αναγκάσει την κυβέρνηση σε μεγαλύτερες δαπάνες από τα έσοδα του πετρελαίου, αλλά και σε αλλαγές στο κοινωνικό κράτος.
Μέρος του προβλήματος που αντιμετωπίζουν οι τρεις ισχυρές
σκανδιναβικές χώρες βασίζεται στο γεγονός ότι η οικονομία τους, κυρίως,
στηρίζεται στα ορυκτά καύσιμα, στα μέταλλα και την υλοτομία (αντίστοιχα
για τη Νορβηγία, τη Σουηδία και τη Φινλανδία). Η ανάπτυξη σε άλλους
τομείς, όπως η παραγωγή τροφίμων και άλλων αγαθών, παραμένει μικρή. «Στο
εξής, δεν θα υπάρχει ένα μοντέλο ανάπτυξης, αλλά πολλά διαφορετικά»,
τονίζει η εφημερίδα «Γκάρντιαν», που σχολιάζει ότι η μεγάλη παραγωγή
πρώτων υλών και το αναπτυξιακό μοντέλο το οποίο ακολουθήθηκε τις
τελευταίες δεκαετίες στη Σκανδιναβία δεν γίνεται να εξακολουθήσουν επ’
άπειρον. Στο κάτω κάτω, τα ορυκτά καύσιμα κάποτε ίσως να τελειώσουν ή να
μην είναι τόσο αναγκαία, όπως στην παρούσα φάση, που οι μεγάλες
πετρελαιοπαραγωγοί χώρες ταλανίζονται από την υπερπροσφορά έναντι της
μικρής ζήτησης. Και τότε, όλα τα μοντέλα ανατρέπονται.
ΑΛΙΚΗ ΚΟΤΖΙΑ