Από την άλλη, αποτυπώνεται η συστηματική τάση αντικατάστασης της
κεμαλικής ελίτ από έναν κοινωνικό συντηρητισμό θρησκευτικού
περιεχομένου. Όλο αυτό το κράμα δημιουργεί τις συνθήκες για μια πιο
συντηρητική κοινωνία. Πλέον η Τουρκία βρίσκεται σε ένα στάδιο όπου η
«ασταθής ισορροπία συμβιβασμών» των μερίδων εξουσίας ή/και του
συνασπισμού εξουσίας δημιουργεί αναμφίβολα σημαντικές εσωτερικές
μετατοπίσεις δίνοντας έτσι έδαφος μιας νέας διαίρεσης μέσα στους
κοινωνικούς σχηματισμούς που έχουν διαμορφωθεί (και διαμορφώνονται) από
νέα κέντρα εξουσίας, τύπου «κινήματος Γκιουλέν».
Το εν λόγω αινιγματικό κίνημα -κατασκευή ή όχι ξένων υπηρεσιών και δυνάμεων- αποδεικνύεται εν τοις πράγμασι ότι έχει αυξήσει την επιρροή του στον κρατικό μηχανισμό. Ως εκ τούτου καταγράφεται κρίση ηγεμονίας που θα εντείνεται με τη μορφή πολιτικής και κοινωνικής σύγκρουσης ανάμεσα στο ΑΚΡ και στο «κίνημα Γκιουλέν». Οφείλουμε να υπογραμμίσουμε πως το «κίνημα Γκιουλέν», συντονίζεται από μια ιδιόκτητη έκταση στις ΗΠΑ και έχει συμβάλει στη νίκη του Κόμματος της Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) κατά τις τρεις προηγούμενες εκλογικές αναμετρήσεις. Ωστόσο κατά την παρούσα περίοδο διαμορφώνονται, σύμφωνα με τον Τούρκο αρθρογράφο Καντρί Γκιουρσέλ, συνθήκες ενός «δυσάρεστου, ανελέητου διαζυγίου». Μάλιστα η λυδία λίθος του «διαζυγίου» ήταν η κρίση της τουρκικής Εθνικής Υπηρεσίας Πληροφοριών.
Όμως τα πράγματα έγιναν πιο ευδιάκριτα με το σκάνδαλο διαφθοράς, το οποίο ως γνωστόν πλήττει ακόμα και σήμερα όχι μόνο τον Ερντογάν (επιφέροντας σημαντικές πολιτικές προεκτάσεις και συνέπειες), αλλά και τις σχέσεις του ίδιου του ΑΚΡ με τον συντηρητικό μουσουλμανικό κόσμο, που αποτελεί και τη βάση του κόμματος. Άλλωστε πρόκειται για την ίδια βάση υποστηρικτών της ίδιας πληθυσμιακής ομάδας τεχνοκρατών και επαγγελματιών του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα, ακόμα και μερίδας επιχειρηματιών που (εκ)τιμούν και είναι αφοσιωμένοι στον Γκιουλέν (Fethullah Gülen). Ενός που αντλεί τον ιδεολογικό προσανατολισμό του από τον σουφισμό, την εσωτερική φιλοσοφία του Ισλάμ. Μολονότι όμως ο Γκιουλέν έχει ιδρύσει εκπαιδευτικά ιδρύματα στην Αφρική, τη Μέση Ανατολή, τις ΗΠΑ και την Ασία και, επιπλέον, έχει αποκτήσει έναν ισχυρό μηχανισμό επιρροής και ισχύος ακόμα και στο δικαστικό σώμα, εντούτοις θεωρώ υπό τις παρούσες συνθήκες δύσκολο -όχι πάντως και αδύνατο- το «κίνημα Γκιουλέν» να ανατρέψει το AKP.
Το εν λόγω αινιγματικό κίνημα -κατασκευή ή όχι ξένων υπηρεσιών και δυνάμεων- αποδεικνύεται εν τοις πράγμασι ότι έχει αυξήσει την επιρροή του στον κρατικό μηχανισμό. Ως εκ τούτου καταγράφεται κρίση ηγεμονίας που θα εντείνεται με τη μορφή πολιτικής και κοινωνικής σύγκρουσης ανάμεσα στο ΑΚΡ και στο «κίνημα Γκιουλέν». Οφείλουμε να υπογραμμίσουμε πως το «κίνημα Γκιουλέν», συντονίζεται από μια ιδιόκτητη έκταση στις ΗΠΑ και έχει συμβάλει στη νίκη του Κόμματος της Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) κατά τις τρεις προηγούμενες εκλογικές αναμετρήσεις. Ωστόσο κατά την παρούσα περίοδο διαμορφώνονται, σύμφωνα με τον Τούρκο αρθρογράφο Καντρί Γκιουρσέλ, συνθήκες ενός «δυσάρεστου, ανελέητου διαζυγίου». Μάλιστα η λυδία λίθος του «διαζυγίου» ήταν η κρίση της τουρκικής Εθνικής Υπηρεσίας Πληροφοριών.
Όμως τα πράγματα έγιναν πιο ευδιάκριτα με το σκάνδαλο διαφθοράς, το οποίο ως γνωστόν πλήττει ακόμα και σήμερα όχι μόνο τον Ερντογάν (επιφέροντας σημαντικές πολιτικές προεκτάσεις και συνέπειες), αλλά και τις σχέσεις του ίδιου του ΑΚΡ με τον συντηρητικό μουσουλμανικό κόσμο, που αποτελεί και τη βάση του κόμματος. Άλλωστε πρόκειται για την ίδια βάση υποστηρικτών της ίδιας πληθυσμιακής ομάδας τεχνοκρατών και επαγγελματιών του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα, ακόμα και μερίδας επιχειρηματιών που (εκ)τιμούν και είναι αφοσιωμένοι στον Γκιουλέν (Fethullah Gülen). Ενός που αντλεί τον ιδεολογικό προσανατολισμό του από τον σουφισμό, την εσωτερική φιλοσοφία του Ισλάμ. Μολονότι όμως ο Γκιουλέν έχει ιδρύσει εκπαιδευτικά ιδρύματα στην Αφρική, τη Μέση Ανατολή, τις ΗΠΑ και την Ασία και, επιπλέον, έχει αποκτήσει έναν ισχυρό μηχανισμό επιρροής και ισχύος ακόμα και στο δικαστικό σώμα, εντούτοις θεωρώ υπό τις παρούσες συνθήκες δύσκολο -όχι πάντως και αδύνατο- το «κίνημα Γκιουλέν» να ανατρέψει το AKP.
Σε κάθε περίπτωση, οι προεδρικές εκλογές του Αυγούστου, οι βουλευτικές εκλογές του 2015 και, βέβαια, οι τοπικές εκλογές του Μαρτίου θα αποτελέσουν εστίες δοκιμασίας για το ΑΚΡ όπως και για τον Ερντογάν, του οποίου η εικόνα έχει σαφώς τρωθεί σε σημαντικό βαθμό. Εν πάση περιπτώσει, η κρίση του πολιτικού Ισλάμ (της θρησκευόμενης ελίτ) της Τουρκίας παραπέμπει σε μια ιδιόμορφη ηγεμονική αστάθεια, η οποία ενεργοποιείται, είτε άμεσα είτε έμμεσα, πάνω σε γεωπολιτικά ζητήματα.
Γεγονός βέβαια διόλου τυχαίο. Για παράδειγμα, το «κίνημα Γκιουλέν» διαφωνεί με την επικριτική στάση της κυβέρνησης Ερντογάν έναντι του Ισραήλ και των ΗΠΑ. Την ίδια ώρα Ρωσία, Ιράκ και Ιράν φέρονται εξοργισμένοι με την πολιτική Ερντογάν στη Συρία. Για ορισμένους αναλυτές, η μακράς διαρκείας αστάθεια στο εσωτερικό της Τουρκίας «πλαισιώνεται από μια πρωτοφανή στη σύγχρονη ιστορία της χώρας περιφερειακή απομόνωση ή καλύτερα μια στρατηγική δύσπνοια». Κοντολογίς, η ηγεμονική αστάθεια στην Τουρκία σχετίζεται άμεσα με τον πολύμορφο όσο και περίπλοκο ιστό των γεωπολιτικών παραγόντων της περιοχής που, ως τέτοιοι, επηρεάζουν και τα καθ' ημάς περιβάλλοντα.
Τούτου δοθέντος, η ενεργειακή ασφάλεια αποτελεί στρατηγικό άξονα των «νεοταξικών-ιμπεριαλιστικών» δυνάμεων στην ευρύτερη μεσογειακή περιοχή, δεδομένου ότι σ' αυτήν υπάρχουν αποθέματα ενεργειακών πόρων. Το γεγονός αυτό «νομιμοποιεί» και τις συχνές αναφορές μας περί ενορχηστρωμένης διολίσθησης του Κυπριακού στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ.
*Ο Κώστας Γουλιάμος είναι αντιπρόεδρος του Δ.Σ. του Ινστιτούτου Ερευνών «Προμηθέας»
