Του Δρα Γιάννου Χαραλαμπίδη
- Ο ισλαμικός εμφύλιος και το τουρκικό κουτί της Πανδώρας
- Πώς η κρίση στην Τουρκία επηρεάζει την Κύπρο και τη λύση και γιατί υπάρχει ο κίνδυνος για τον Ερντογάν να έχει την τύχη του Μεντερές
- Η ΔΙΚΑΣΤΙΚΗ εξουσία και πώς εξελίσσεται σε εργαλείο ξεκαθαρίσματος λογαριασμών
Η τουρκική πολιτική και κοινωνική ζωή είναι και σήμερα όπως ήταν πάντα κλεισμένη σε ένα μαύρο κουτί, ανάλογο με εκείνο της Σοβιετικής Ένωσης. Ή με εκείνο στης Πανδώρας, εντός του οποίου ήταν φυλακισμένες οι αντίρροπες δυνάμεις της χώρας. Εάν ανοίξει το κουτί και απελευθερωθούν οι αντίρροπες δυνάμεις των εθνικών και θρησκευτικών ομάδων, καθώς και των ιδεολογημάτων, η Τουρκία θα βυθιστεί σε ένα χάος άνευ προηγουμένου. Και η εξέλιξη αυτή συνιστά μόνιμη απειλή.
Το κλειδί της δημοκρατίας
Το κλειδί που ανοίγει το τουρκικό κουτί ονομάζεται δημοκρατία, της οποίας η μεταβλητή είναι αντίστροφη της τουρκικής συνοχής. Το ίδιο και η ένταξη της Τουρκίας στην Ε.Ε. Η συνοχή της Ε.Ε. απειλείται από την ένταξη της Τουρκία για θρησκευτικούς και στρατηγικού λόγους που είναι συναφείς με τα παιχνίδια ισχύος και εξουσίας εντός και εκτός Ευρώπης. Αληθές, βεβαίως, είναι ότι η υπό απειλή συνοχή της Τουρκίας οφείλεται στα δημοκρατικά ελλείμματα του τουρκικού καθεστώτος και τη λειτουργία του βαθέος κράτους που άλλαξε χέρια. Από τους Κεμαλιστές βρέθηκε στα χέρια των μετριοπαθών Ισλαμιστών του AKP, που βρίσκονται σε καθεστώς εμφυλίου πολέμου, με τον στρατό να παρακολουθεί τις εξελίξεις και να εμφανίζεται για άλλη μια φορά ως ο σταθερός θεσμός που μπορεί να εγγυηθεί τη συνοχή του κράτους.
Διαφθορά και αποκεφαλισμοί
Σήμερα, η Τουρκία περνά μια οξεία κρίση με το εξής κύριο χαρακτηριστικό: Υπάρχουν δύο αντιπολιτευτικά στην ουσία ρεύματα: Της Ε.Ε. που ζητά μεταρρυθμίσεις και της αντιπολίτευσης εντός του AKP! Η κεμαλική και η όποια άλλη αντιπολίτευση είναι αποδυναμωμένη λόγω έλλειψης αξιόπιστης εναλλακτικής πρότασης. Συνεπώς, παρά τη διαφθορά και τα σκάνδαλα, ο Ερντογάν εξακολουθεί να βρίσκεται ενώπιον του στοιχήματος, που ο ίδιος έθεσε.
Δηλαδή του νέου πατέρα των Τούρκων, τους οποίους μάλλον διχάζει. Και μάλλον αναδεικνύεται σε «πατέρα ενός διεφθαρμένου βαθέος κράτους», το οποίο οικοδόμησε μερικώς με τον πνευματικό του πατέρα Φετουλάχ Γκιουλέν. Αυτό το «διεφθαρμένο βαθύ κράτος» εχρησιμοποιείτο στο παρελθόν από τον στρατό για την εξουδετέρωση των αντιφρονούντων Ισλαμιστών, οι οποίοι θεωρούνταν απειλή για το κοσμικό κράτος. Μέχρι πρότινος, οι Ισλαμιστές το επιστράτευαν για τον αποκεφαλισμό των σκληροπυρηνικών στρατιωτικών και δη της ηγεσίας τους.
Στην παρούσα φάση, οι μηχανισμοί αυτοί, δηλαδή η αστυνομία και η δικαστική εξουσία, χρησιμοποιούνται ως εργαλεία του εμφυλίου πολέμου που συντελείται εντός του ισλαμικού στρατοπέδου από τον Γκιουλέν σε βάρος του Ερντογάν. Με τον τελευταίο να εφαρμόζει τις ίδιες με τον στρατό μεθόδους. Δηλαδή να αποκεφαλίζει τους αντιπάλους του. Έχουμε στην ουσία ένα συστημικό ως προς τις μεθοδεύσεις «d?j? vu». Τα πρόσωπα αλλάζουν, όμως το τουρκικό σύστημα και η πολιτική του κουλτούρα έχουν τον ίδιο χαρακτήρα.
Η ασπίδα του AKP και τα ενταξιακά κεφάλαια
Το συστημικό παιχνίδι εξουσίας, τμήμα του οποίου είναι και η υφιστάμενη κρίση, έχει τη δική του εξέλιξη. Με απλά λόγια η κρίση δεν εμφανίστηκε στην Τουρκίας ως διά μαγείας, αλλά μέσα από διαφορά στάδια, των οποίων οι βασικοί πυλώνες κωδικοποιούνται ως εξής:
1. Στήριξη από Γκιουλέν προς Ερντογάν για την κατάληψη της εξουσίας. Ο Γκιουλέν, ως πρώην ιμάμης και αυτοεξόριστος στην Πενσυλβανία των ΗΠΑ με ύποπτες, μάλιστα, διασυνδέσεις, έβαλε τον Ερντογάν στο αμερικανικό δίκτυο και τον στήριξε οικονομικά με την προσδοκία να διοικεί από το παρασκήνιο. Διότι διέθετε χρήματα, έλεγχο των αρχιερατείων και των ισλαμικών σχολείων στην Τουρκία και αλλού, καθώς και τις διασυνδέσεις με τις ΗΠΑ.
Αυτός είχε ανοίξει τις πόρτες στον Ερντογάν και τον είχε αποκαθάρει από το στίγμα του φανατικού ισλαμιστή ιεροκήρυκα. Όπως έχουμε ξαναγράψει ο Γκιουλέν εμφανίζεται ως ο Τούρκος Ρισελιέ που ήθελε να εμφανίζεται ως βασιλέας των Υπουργών και διαχειριστής του παγκόσμιου συστήματος. Ο Γκιουλέν βρίσκεται σήμερα σε σύγκρουση με τον Ερντογάν που θέλει να γίνει ο νέος Ατατούρκ. Ο Ερντογάν, όταν απέκτησε υπερμεγέθη εξουσία, δεν έβαζε πλέον αφτί στον Γκιουλέν, ο οποίος τον πλήρωσε με τον τρόπο που μαζί πλήρωναν τους αντιπάλους τους. Χρησιμοποίησε την αστυνομία και τη δικαστική εξουσία για να βγάλει στη φόρα σκάνδαλα διαφθοράς στα οποίας εμπλέκονται υπουργοί της κυβέρνησης Ερντογάν, μεταξύ των οποίων και ο Εγκεμέν Μπαγίς.
2. Κατάληψη της εξουσίας από τους μετριοπαθείς Ισλαμιστές του AKP και ξεκαθάρισμα των σκληροπυρηνικών στρατιωτικών, που ήλεγχαν το βαθύ κράτος, το οποίο άλλαξε χέρια.
3. Εσωτερικός εμφύλιος στο AKP. Μάλιστα, στο σημείο αυτό θα πρέπει να επισημανθεί το εξής: Η δικαστική εξουσία χρησιμοποιείται ως εργαλείο και όπλο για ξεκαθάρισμα λογαριασμών από ένα διεφθαρμένο σύστημα. Αντί, δηλαδή, ο μέχρι πρότινος ευρωπαϊστής Ερντογάν να προχωρήσει σε δημοκρατικές μεταρρυθμίσεις στη δικαστική εξουσία, ομού μετά του Γκιουλέν τη χρησιμοποίησαν, όπως έχει ήδη επισημανθεί, σε βάρος των στρατιωτικών και τώρα στον ισλαμικό εμφύλιο.
Ανάλογη είναι και η λογική στην υπόθεση για την εφαρμογή των θεμελιωδών δικαιωμάτων. Αντί η Τουρκία να προχωρήσει σε μεταρρυθμίσεις, παραβιάζει τα θεμελιώδη δικαιώματα στο εσωτερικό και στο εξωτερικό, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνεται και η κατεχόμενη Κύπρος. Γράφονται αυτά, διότι η Άγκυρα προβάλλει τον ισχυρισμό ότι η Ε.Ε. θα πρέπει να της ανοίξει τα κεφάλαια 23 και 24 για τη δικαστική εξουσία και τα θεμελιώδη δικαιώματα. Εφόσον η Τουρκία πολλάκις δηλώνει πόσο σημαντικές είναι οι μεταρρυθμίσεις στους τομείς αυτούς, γιατί δεν προχωρεί η ίδια, από μόνη της, σε μεταρρυθμίσεις για να δώσει και το στίγμα των ειλικρινών - καλών προθέσεων;
Είναι πρόδηλο ότι ο Ερντογάν, όπως και στην περίπτωση του κεφαλαίου 22 για την περιφερειακή πολιτική, θέλει το άνοιγμα των κεφαλαίων 23 και 24 ως λάφυρο από την Ε.Ε. που θα το εμφανίσει ως εσωτερική στήριξη. Από το 1999, όταν το AKP ήταν στα αρχικά του στάδια, ο νυν Πρόεδρος της Τουρκίας Αμπντουλάχ Γκιουλ, σε συνέντευξή του στον γράφοντα, εξηγούσε πώς οι Ισλαμιστές θα άλλαζαν στρατηγική και πολιτική και πώς θα στρέφονταν προς την Ευρώπη για να χρησιμοποιήσουν τις αρχές και αξίες της, αρχικά ως ασπίδα από τις κεμαλικές διώξεις και εν συνεχεία ως συμμαχικό παράγοντα για την κατάληψη και εμπέδωσή τους στην εξουσία.
Οι πολιτειακές αλυσίδες του προτεκτοράτου
ΤΟ ΚΕΝΟ στρατηγικής που υπάρχει στον Ελληνισμό καθιστά Αθήνα και Λευκωσία απλούς θεατές της τουρκικής κρίσης. Και θα είναι τυχαίο γεγονός εάν δεν είναι μαζί με τον τουρκικό λαό τα επόμενα θύματά της, είτε μέσω μιας κρίσης είτε μιας λύσης τουρκικών προδιαγραφών, που δεν θα κλείσει το κυπριακό πρόβλημα, αλλά θα το εισαγάγει σε μια νέα φάση σχεδιασμένη από το Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας της Τουρκίας, με τη νομιμοποίηση των τετελεσμένων της εισβολής σε συνταγματικό, και γεωστρατηγικό, επίπεδο και με νέο λάφυρο τον πλούτο του φυσικού αερίου.
Και με το κουτί της Πανδώρας να παραμένει σφραγισμένο. Και το βαθύ κράτος προχωρά ακάθεκτο για την ανάδειξη της Τουρκίας σε περιφερειακή δύναμη ενώ, από την άλλη, η μεν Ελλάδα θα καταστεί τουρκικός δορυφόρος, η δε Κύπρος τουρκικό προτεκτοράτο. Το οποίο θα είναι αλυσοδεμένο με τα δεσμά ενός πολιτειακού συστήματος ομοσπονδίας, όπως σχεδιάστηκε το 1956 από τους Τουρκο-βρετανούς και επιβλήθηκε στην πράξη με την εισβολή του 1974.
Βεβαίως, είναι δυνατό να ισχυριστεί κάποιος ότι τα ανωτέρω μπορεί και να συνιστούν ακραία εξέλιξη της τουρκικής κρίσης σε ό,τι αφορά στην Κύπρο. Ακόμη και αν είναι έτσι τα πράγματα, τα σοβαρά κράτη, εάν θέλουν να καταλήξουν στο καλύτερο ή να αποφύγουν τις περιπέτειες, επεξεργάζονται και αποτρέπουν πρωτίστως το χειρότερο.
Το Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας και η μετεξέλιξη του κράτους
ΟΙ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ στην Τουρκία πάντοτε επηρεάζουν θεωρητικά και πρακτικά το Κυπριακό. Εφόσον, όμως, δεν υπάρχει συγκροτημένη στρατηγική από την Αθήνα και τη Λευκωσία, πώς μπορεί να γίνει εκμετάλλευση προς το θετικότερο; Αληθές είναι ότι στην Τουρκία δεν κυβερνά ο εκάστοτε Πρωθυπουργός μόνο, αλλά το πανίσχυρο Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας. Εάν δει κάποιος την τουρκική πολιτική στο Κυπριακό θα διαπιστώσει ότι είναι διαχρονική και στοχεύει στη διάλυση της Κυπριακής Δημοκρατίας και στη μετεξέλιξή της, όπως τόνισε στις συνομιλίες του ΄73 ο Ινονού, από ενιαίο κράτους σε διζωνικά ομόσπονδο, το οποίο με το σχέδιο Ανάν έλαβε τη φόρμουλα των δύο συνιστώντων κρατών και αποτελεί σήμερα τη βάση των συνομιλιών.
Σήμερα, υπάρχουν δύο σενάρια που το ένα δεν αποκλείει το άλλο:Το πρώτο αφορά στην εξαγωγή της κρίσης από το εσωτερικό της Τουρκίας στην κυπριακή ΑΟΖ ως πίεση λύσης του Κυπριακού, όπως θέλει η Τουρκία, δηλαδή στη λογική μιας παραλλαγής του σχεδίου Ανάν και της τριχοτόμησης της κυπριακής ΑΟΖ μεταξύ της Άγκυρας και των δύο συνιστώντων κρατών, ώστε να είναι η Τουρκία στο παιχνίδι του φυσικού αερίου, νομίμως πλέον. Και να εξελιχθεί, όπως σχεδιάζει, σε περιφερειακή δύναμη και όχι μόνο ως σταυροδρόμι ενεργειακών αγωγών, αλλά και ως παραγωγός χώρα.
Το δεύτερο σενάριο είναι συναφές με το πρώτο. Επικεντρώνεται στην αντίληψη ότι ο Ερντογάν θα ήθελε να επιλύσει το Κυπριακό το συντομότερο για να το εμφανίσει ως λάφυρο και να εδραιωθεί στην εξουσία, ξεπερνώντας την κρίση νικηφόρα μέσω Κύπρου. Υπάρχει, όμως, και η άλλη όψη του νομίσματος: Επειδή υπάρχει πολιτική αστάθεια και ο Ερντογάν βρίσκεται στο στόχαστρο πολλών, είναι πιθανό να κατηγορηθεί για εσχάτη προδοσία, ακολουθώντας ακόμη και αυτήν την τύχη του Μεντερές.
Δηλαδή, να οδηγηθεί είτε σε πολιτικό απαγχονισμό είτε στο ακρότατο σενάριο του φυσικού θανάτου, ο οποίος μπορεί να επέλθει με πολλούς τρόπους… Δείτε, για παράδειγμα, τι συμβαίνει είκοσι χρόνια μετά τον θάνατο του Τουργκούτ Οζάλ. Γίνεται λόγος για δολοφονία. Το «βαθύ κράτος» είναι εκεί, αδίστακτο. Απλώς αλλάζει πρόσωπα. Και είναι δυνατό να στραφεί ακόμη εναντίον εκείνων που βρίσκονταν στο τιμόνι του. Όπως ο Κρόνος δεν δίστασε να φάει ακόμη και τα παιδιά του. Είναι ζήτημα κουλτούρας και φιλοσοφίας και όχι προσώπων. Μπορεί μεν να απαγχονίστηκε ο Μεντερές, όμως τα αρνητικά επακόλουθα της Ζυρίχης πλάκωσαν την Κύπρο.
Ως εκ τούτου, ακόμη και αν βγει από τη μέση ο Ερντογάν, τα κακά μιας ομοσπονδιακής λύσης θα τα πληρώσει η Κύπρος και οι επόμενες γενεές. Θα μπορούσε δε να ισχυριστεί κάποιος, ότι η Κύπρος είναι δυνατό να γλιτώσει χωρίς την παρέμβαση των Αθηνών και της Λευκωσίας, εάν ο Ερντογάν φαγωθεί σύντομα και μάλιστα εκ των έσω. Ή και εκ των έξω…αφού ο ίδιος αναφέρεται σε μια σε βάρος του συνωμοσία. Όμως, υπάρχει πάντοτε και η άλλη όψη του νομίσματος.
Να επιδιώξουν εκείνοι που θα έρθουν στην εξουσία να αποκτήσουν νομιμοποίηση, φέροντες ως μέγα λάφυρο μια τουρκική λύση στο Κυπριακό. Στην ουσία, εάν η λύση του Κυπριακού θα καταστεί τουρκικό λάφυρο, πολύ περισσότερο είναι το βαθύ κράτος ως τέτοιο που θα αποφασίσει και πώς, αναλόγως των σχεδιασμών τους και του εθνικού συμφέροντος που είναι συναφές με τη συνοχή και την ασφάλεια της χώρας.
