Ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ
Γουόρεν Κρίστοφερ συναντήθηκε αρκετές φορές στο Ντέιτον με τους τρεις
ηγέτες της πρώην Γιουγκοσλαβίας, αλλά όλες οι πλευρές δεν κατάφεραν με
τίποτα να συμφωνήσουν στις λεπτομέρειες ώστε να υπογραφεί συνθήκη
ειρήνης για τη Βοσνία–Ερζεγοβίνη.Η διαδικασία των διαπραγματεύσεων ήταν αργή
και οδυνηρή. Μέσα σε μερικές ημέρες είχε επιλυθεί μόνο ένα, ήσσονος
σημασίας πρόβλημα – η Ομοσπονδία της Βοσνίας–Ερζεγοβίνης, δηλαδή η
Ομοσπονδία των μουσουλμάνων και των Κροατών. Το Μοστάρ, η πρωτεύουσα και
η έδρα όλων των κυβερνητικών οργανισμών, - θα έπρεπε να γίνει ένα
ιδιότυπο παράδειγμα για τα υπόλοιπα νεαρά κράτη που προέκυψαν από τη
διάλυση της Σοσιαλιστικής Ομόσπονδης Δημοκρατίας της Γιουγκοσλαβίας.
Πρόσφατα
ο ποταμός Νερέτβα χώριζε το Μοστάρ σε δύο, μετά δυσκολίας συνεργαζόμενα
μέρη – το κροατικό και το μουσουλμανικό. Στην αριστερή όχθη η κροατική
αστυνομία και το κροατικό νόμισμα, στη δεξιά, τα πλημμελώς επανδρωμένα
μουσουλμανικά αστυνομικά τμήματα και το γερμανικό μάρκο – το ανεπίσημο
κρατικό νόμισμα της Βοσνίας – Ερζεγοβίνης, όπου τα δολάρια για κάποιο
λόγο δεν είχαν καμία αξία. Τώρα πια στο Μοστάρ θα έπρεπε να στηθεί ένα
ενιαίο σύστημα κρατικής εξουσίας, αστυνομίας και οικονομικών. Ως
νομισματική μονάδα προσωρινά όρισαν πως θα είναι το αγαπημένο στην
περιοχή γερμανικό μάρκο.
Η Βοσνιανή πλευρά μονίμως έκανε
παζάρια για να αποκτήσει πολιτικά και οικονομικά πλεονεκτήματα.
Αδιαμφισβήτητος ηγέτης ήταν ο ηλικιωμένος πρόεδρος Αλίγια Ιζετμπέκοβιτς,
ο οποίος ήταν και μία από τις αιτίες της σύγκρουσης. Εκείνη την εποχή
όμως ήταν ο μοναδικός που εμπιστευόταν ο πληθυσμός. Δεύτερος τη τάξη
στην ηγεσία του Σαράγιεβο ήταν ο πρωθυπουργός Χάρις Σιλαΐντζιτσις.
Άνθρωπος με θεολογικές σπουδές, ο πρωθυπουργός ήταν δημοφιλής στον
μουσουλμανικό κόσμο. Μέσω αυτού έφταναν στο Σαράγιεβο τεράστιο ποσά από
τις πλούσιες χώρες της Μέσης Ανατολής και του Περσικού κόλπου. Ο
Σιλαΐντζιτσις ήταν πάντα υπέρμαχος μια σκληρής πολιτικής. Αυτός
συγκεκριμένα ήταν που πρότεινε το σύνθημα «Ακυρώστε το εμπάργκο όπλων
για τη Βοσνία, και εμείς θα φέρουμε την ειρήνη μόνοι μας».
Η
διαμάχη των «πραγματικών» και των εκπροσώπων της «σκληρής πολιτικής»
του Σαράγιεβο στο Ντέιτον οδηγήθηκε σε αδιέξοδο. Σε ανταλλαγή του
καθεστώτος του Σαράγιεβο και του μουσουλμανικού θύλακος ο Ιζετμπέκοβιτς
συμφώνησε να παραχωρήσει τμήμα των δικών του εδαφών στους Σέρβους της
Βοσνίας. Λόγος γινόταν για την περιοχή της Ποσαβίνας της Βοσνίας. Εκεί
όμως ζούσαν βασικά κροάτες από τη νέα Ομοσπονδίας της Βοσνίας –
Ερζεγοβίνης. Το Κοινοβούλιο της Ομοσπονδίας αμέσως εξέφρασε τη
διαμαρτυρία του για αυτήν την απόφαση. Με ειδική επιστολή του
Κοινοβουλίου της Ομοσπονδίας προς τον πρόεδρο της Κροατίας Φράνκο
Τούτσμαν οι κροάτες της Βοσνίας τον παρακαλούσαν να υπερασπιστεί τα
εδαφικά τους συμφέροντα. Ο Τούτσμαν ως πολιτικός κύρος και μεγάλης
επιρροής, τον οποίο τότε όλοι θεωρούσαν πως είναι ο νικητής της
τετραετούς αντίστασης στην πρώην Γιουγκοσλαβία, επί μακρόν καθυστερούσε
την απάντησή του. Την εποχή εκείνη τον ενδιέφερε περισσότερο η Ανατολική
Σλαβονία, όπου θα μπορούσε να ξαναγίνει ο ιδιοκτήτης της.
Εκείνες
τις ημέρες του Νοεμβρίου του 1995 οι αμερικανοί προσπάθησαν με αλήθειες
και ψέματα (με την πειθώ και απειλές) να πείσουν τους τρεις
συμμετέχοντες στις διαπραγματεύσεις ότι καθένας από αυτούς έχει να
κερδίσει περισσότερα απ’ όσα ήταν να χάσει. Ο Μπιλ Κλίντον μπροστά τις
νέες προεδρικές εκλογές είχε ένα στόχο – να παγώσει τον πόλεμο στη
Βοσνία – Ερζεγοβίνη και την κρίση στην πρώην Γιουγκοσλαβία. Το πόσο βαθύ
ήταν το πάγωμα αυτό για τα Βαλκάνια, το έδειξαν τα γεγονότα που
ακολούθησαν στο Κοσσυφοπέδιο. Οι ΗΠΑ και ο Λευκό Οίκος στο μεταξύ είχαν
επεξεργαστεί ένα νέο σχέδιο διαμελισμού της Σερβίας. Το «σενάριο του
Κοσσυφοπεδίου» είχε ήδη αρχίσει να εκτυλίσσεται, και για την υλοποίησή
του θα έπρεπε να κλείσει το «ζήτημα της Βοσνίας». Τουλάχιστον στα
χαρτιά.
(Συνεχίζεται)
*Οι απόψεις της Σύνταξης μπορεί να μη συμπίπτουν με τις απόψεις του/της συντάκτη.
