Υπενθυμίζουμε ότι η Ευρωπαϊκή Ενωση οικοδομήθηκε στη βάση της ισοτιμίας κάθε εθνικού κράτους-μέλους, ανεξαρτήτως του μεγέθους και της ισχύος του. Αυτή η αρχή ήταν, άλλωστε, που κατέστησε ελκυστικό το ενοποιητικό εγχείρημα. Είναι αληθές ότι ο γαλλογερμανικός άξονας λειτουργούσε παραδοσιακά σαν ατμομηχανή, αλλά οι Σύνοδοι Κορυφής ήταν πάντα πεδία σκληρής αλλά εποικοδομητικής διαπραγμάτευσης. Προφανώς η Γερμανία δεν μετρούσε το ίδιο με τη Μάλτα, αλλά υπήρχε χώρος για τα συμφέροντα ακόμα και του πιο μικρού εταίρου. Κι αυτό ήταν ακριβώς που στο πολιτικό επίπεδο ενίσχυε τον συνεκτικό δεσμό.
Η κρίση λειτούργησε σαν καταλύτης για να εκδηλωθούν οι υφέρπουσες ηγεμονιστικές τάσεις του Βερολίνου. Η σημερινή Ευρώπη είναι πολύ διαφορετική από αυτό που ήταν πριν το 2008. Η αρχή της ισοτιμίας είναι παρελθόν, έχει καταντήσει ένα άδειο κέλυφος. Από την «ευρωπαϊκή Γερμανία» έχουμε διολισθήσει στη «γερμανική Ευρώπη». Με άλλα λόγια, σήμερα η Ευρώπη έχει αφεντικό.
Αν και η μονοδιάστατη λιτότητα λειτουργεί σαν ωρολογιακή βόμβα στα θεμέλια της ευρωζώνης, το πιθανότερο είναι να μην εκδηλωθούν αποτελεσματικές αντιδράσεις στον γερμανικό ηγεμονισμό. Ο λόγος είναι ότι η αντικοινωνική αυτή πολιτική δεν είναι προϊόν της «γερμανικής Ευρώπης». Είναι η προσπάθεια της ευρωπαϊκής ολιγαρχίας του χρήματος να μετακυλήσει το κόστος της κρίσης στις μικρομεσαίες κοινωνικές τάξεις. Γι’ αυτό και η συνταγή δεν είναι «προνόμιο» της ευρωπαϊκής περιφέρειας. Σε πιο χαλαρή μορφή προορίζεται να εφαρμοσθεί και στις κοινωνίες του ευρωπαϊκού πυρήνα.
Εάν η μονοδιάστατη λιτότητα ήταν αποκλειστικά γερμανική ατζέντα, θα είχε προ πολλού προσκρούσει στην αντίδραση των άλλων ευρωπαϊκών κυβερνήσεων. Αντ’ αυτού, ακόμα και στις χώρες που συσσωρεύονται οικονομικά και κοινωνικά ερείπια ο κορμός των αρχουσών ελίτ τείνει να ταυτίζεται με αυτή την πολιτική. Δεν είναι μόνο η Ελλάδα που έχει μακρά παράδοση εξάρτησης. Είναι και μεγαλύτερες χώρες, όπως η Ισπανία και η Ιταλία.
Η Γερμανία λειτουργεί σαν στυλοβάτης της μονοδιάστατης λιτότητας, επειδή μεσοπρόθεσμα εξυπηρετεί και τον οικονομικό εθνικισμό της. Το γεγονός, μάλιστα, ότι προωθεί μία πολιτική που σε γενικές γραμμές εκφράζει τα ιδιοτελή συμφέροντα και των υπόλοιπων ευρωπαϊκών αρχουσών ελίτ διευκολύνει την επιβολή των ηγεμονιστικών φιλοδοξιών του Βερολίνου.
Το ευρώ δεν οργανώνει μόνο τα γερμανικά εξαγωγικά συμφέροντα. Οργανώνει και τα ευρύτερα συμφέροντα της ευρωπαϊκής ολιγαρχίας του χρήματος, όπου δεσπόζουσα θέση κατέχουν οι μεγάλες ευρωπαϊκές τράπεζες. Οι οργανικοί δεσμοί που έχουν αναπτυχθεί και παγιωθεί όλα αυτά τα χρόνια στο πλαίσιο της ευρωζώνης έχουν δέσει στενά μεταξύ τους τις άρχουσες ελίτ των χωρών-μελών. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να μην μπορούν να δουν τον εαυτό τους εκτός αυτού του πλαισίου, ακόμα κι όταν πιέζονται.
Η κατάσταση αυτή επιτρέπει στη Γερμανία να ασκεί ρόλο αφεντικού, δηλαδή να επηρεάζει τις κοινοτικές αποφάσεις κατά τρόπο που να εξυπηρετούν και τα στενά εθνικά της συμφέροντα. Το καταφέρνει επειδή χρησιμοποιεί σαν όχημα αντιλήψεις, διαδικασίες και σχήματα που της εξασφαλίζουν την υποστήριξη όχι μόνο άλλων χωρών του ευρωπαϊκού πυρήνα που έχουν αντίστοιχα συμφέροντα, αλλά -όπως προαναφέραμε- και τη δορυφοροποίηση των αρχουσών ελίτ της ευρωπαϊκής περιφέρειας.
Μένει να αποδειχθεί εάν οι ευρωπαϊκές κοινωνίες θα αποδεχθούν παθητικά την υποβάθμιση που τους επιφυλάσσουν οι άρχουσες ελίτ τους ή, αντιθέτως, θα αντιδράσουν υποχρεώνοντας τις κυβερνήσεις να αλλάξουν ρότα.
