Ακριβώς τη μέρα που απελευθερωνόταν
η Αθήνα (12 Οκτ. 1944) και ο λαός ξεχυνόταν στους δρόμους, η ελληνική
κυβέρνηση εθνικής ενότητας αναχώρησε από την ιταλική κωμόπολη Κάβα ντέι
Τιρένι για να επιστρέψει στην Ελλάδα. Εφτασε στον Τάραντα, όπου
παρέμεινε μέχρι την Κυριακή 15 Οκτωβρίου, οπότε και επιβιβάστηκε στο
καναδικό πλοίο «Πρίγκηψ Δαβίδ», που με συνοδεία βρετανικών πολεμικών
έφτασε στον Πόρο, στις 17 Οκτωβρίου.
Ο Γεώργιος Παπανδρέου με τον Βρετανό στρατηγό Ρόλαντ Σκόμπι στην Ακρόπολη
Για να δοθεί ένας καθαρά ελληνικός χαρακτήρας στην άφιξη της κυβέρνησης, ο πρωθυπουργός Γ. Παπανδρέου και τα μέλη του υπουργικού συμβουλίου επιβιβάζονται στον Πόρο στο ιστορικό θωρηκτό «Αβέρωφ», που το πρωί της Τετάρτης 18 Οκτωβρίου αγκυροβόλησε στο λιμάνι Αγίου Γεωργίου στο Κερατσίνι, συνοδευόμενο από τα συμμαχικά πολεμικά. Ετσι, εκείνη την ημέρα θα εορταστεί εκ νέου η ημέρα της απελευθέρωσης της Αθήνας.Ο πρώτος επίσημος εορτασμός έγινε στις 14 Οκτωβρίου, με μια πάνδημη λαϊκή συμμετοχή, που ορισμένοι τη θεωρούν ως «τη μεγαλύτερη που γνώρισε η Αθήνα».Πλάι στον πολυάριθμο ΕΑΜικό κόσμο «διαδηλώνουν και οι εθνικιστικές οργανώσεις» και κατά τόπους ξεχωρίζει και κάποιο σύνθημα: «Ζήτω η μεγάλη Ελλάδα» κ.ά.
Συνθήματα
Καθώς η αντιπροσωπεία του ΕΑΜ/ΕΛΑΣ φτάνει στη Μητρόπολη, «ομάδες Χιτών και εθνικοφρόνων που έχουν πιάσει από νωρίς το χώρο» αρχίζουν να φωνάζουν το σύνθημα «Σόφια - Μόσχα - Κατοχή». Οι οπαδοί του ΕΑΜ ανταπάντησαν με το σύνθημα «Ζήτω το ΕΑΜ - ΚΚΕ - Λαοκρατία».
Ενας αντιπρόσωπος του ΕΛΑΣ περιέγραψε από τη δική του οπτική γωνία τα γεγονότα: «Η Μητρόπολη γεμάτη κόσμο. Μαύρα επίσημα ρούχα και μεγάλες στρατιωτικές στολές. Πού ήταν αυτός ο μπιχλιμπιδωτός κόσμος στην Κατοχή; Τώρα πόζαρε και έπαιρνε επίσημα τη θέση του σαν ηγεσία του έθνους εδώ μέσα. Και να μας κοιτάνε τους Ελασίτες όλοι εχθρικά αλλά και σαν απορημένοι. Ο (αρχιεπίσκοπος) Δαμασκηνός, πελώριος στην Ωραία Πύλη, ψέλνει βροντερά τον ειδικό δοξαστικό ύμνο». Και μετά το τέλος της λειτουργίας, συγκέντρωση στο Σύνταγμα, όπου μίλησαν οι απεσταλμένοι υπουργοί της κυβέρνησης Ι. Ζεύγος και Θ. Τσάτσος.Ο Ζεύγος, εκ μέρους της ηγεσίας του ΚΚΕ, «χαιρέτισε τα πρώτα τμήματα της συμμάχου Αγγλίας που ξανάρθαν στην Ελλάδα».
Το πρωί της 14ης Οκτωβρίου 1944 είχαν αποβιβαστεί στο Πασαλιμάνι τα πρώτα αγγλικά τμήματα. Μαζί τους και ελληνικά του «Ιερού Λόχου». Το βράδυ έφτασαν στην Αθήνα και οι υπόλοιπες δυνάμεις του βρετανικού αποσπάσματος υπό τον Τζέλικο που έχει σταλεί στην Ελλάδα. Στις 18 Οκτωβρίου ακολουθήθηκε μια παρόμοια διαδικασία μετά την άφιξη της κυβέρνησης εθνικής ενότητας, που έγινε ενθουσιωδώς δεκτή στην Αθήνα.
Στο πρώτο ανοιχτό αυτοκίνητο της κυβερνητικής πομπής ο Γ. Παπανδρέου και ο Βρετανός στρατηγός Σκόμπι. Ο κυβερνητικός σχηματισμός ανέβηκε στην Ακρόπολη, όπου ο Ελληνας πρωθυπουργός ύψωσε την ελληνική σημαία. Ακολούθησε δοξολογία στη Μητρόπολη και στη συνέχεια ο Γ. Παπανδρέου μίλησε σε μεγάλη λαϊκή συγκέντρωση στο Σύνταγμα, όπου από τον εξώστη του υπουργείου Συγκοινωνιών εκφώνησε το λόγο της απελευθέρωσης.
Οπως ανέφερε ένας στενός συνεργάτης του Γ. Παπανδρέου, ανάμεσα στο πλήθος που είχε συγκεντρωθεί για να ακούσει το λόγο του πρωθυπουργού «υπήρχαν πολλές και μεγάλες ομάδες του ΕΑΜ που διέκοπταν "συνεχώς" την ομιλία με κραυγές "ΕΑΜ, ΕΛΑΣ", με το τραγούδι "Λαοκρατία και όχι βασιλιά" και με τη ρυθμική επανάληψη του συνθήματος "Λαοκρατία"».Λέγεται μάλιστα ότι ο Παπανδρέου κάποια στιγμή και εκτός κειμένου απάντησε στα ενοχλητικά συνθήματα λέγοντας: «Πιστεύομεν και εις την Λαοκρατίαν».
Βέβαια, στο επίσημο κείμενο της ομιλίας δεν υπάρχει αυτή η φράση, αλλά δεν αποφεύγεται η χρησιμοποίηση αυτού του όρου. Ο Παπανδρέου τόνισε στο λόγο του ότι «επί μίαν οκταετίαν το ελεύθερον ελληνικόν κράτος έχει καταλυθεί από την Δικτατορίαν (της 4ης Αυγούστου) και την Κατοχήν. Ηλθεν ο καιρός να υπάρξει. Εις τα ελεύθερα λαοκρατικά πολιτεύματα... η πλειοψηφία κυβερνά, η μειοψηφία ελέγχει».
Παρά το φαινομενικά καλό κλίμα ο Παπανδρέου διέβλεπε και βαθύτερες πολιτικές αντιθέσεις, γι' αυτό δεν παρέλειψε να πει στο λόγο του: «Η εποχή μας ανήκει βεβαίως εις άλλον αιώνα, έχει όμως πολλάς ομοιότητας με την εποχήν του '21. Και σήμερον, όπως και τότε, εξερχόμεθα από τον αγώνα πλήρεις από δόξαν, ερείπια και διχόνοιαν». Ο Παπανδρέου επίσης υποσχέθηκε την τιμωρία των δωσιλόγων.
Στις 18 Οκτωβρίου μαζί με την ελληνική κυβέρνηση έφτασαν στον Πειραιά και αντιπρόσωποι της βρετανικής ηγεσίας όπως ο υπουργός Χάρολντ Μακμίλαν, ο Βρετανός πρεσβευτής, διαπιστευμένος στην ελληνική κυβέρνηση, Ρέτζιναλντ Λίπερ και φυσικά ο στρατηγός Σκόμπι.
Τάξη
Οι Βρετανοί επίσημοι προσπαθούν να σχηματίσουν γνώμη για τις ελληνικές εξελίξεις μέσα από τις προσωπικές τους εμπειρίες.Στις 20 Οκτωβρίου ο Βρετανός πρεσβευτής τηλεγράφησε στην κυβέρνησή του: «Η υποδοχή της 18ης Οκτωβρίου ήταν θορυβώδης και αυθόρμητη - ακόμα και οι οπαδοί του ΕΑΜ θεώρησαν ότι είναι καλύτερο να επευφημήσουν. Μπόρεσα να διαβεβαιώσω τα μέλη της κυβέρνησης ότι τα νέα ήταν καλά και η τάξη βασίλευε στην πρωτεύουσα». Καθώς κατευθυνόταν στην Αθήνα, ο Λίπερ παρατήρησε ότι «σχεδόν σε κάθε σπίτι το ΕΑΜ είχε γράψει τα συνθήματά του με το σφυροδρέπανο και ανορθόγραφα μηνύματα υποδοχής για τους Βρετανούς συμμάχους».
Ο υπουργός Μακμίλαν, που συνταξίδευε με τον Λίπερ, έκανε μια πρώτη πολιτική παρατήρηση λέγοντας ότι «το ΕΑΜ θα κερδίσει τις εκλογές».
«Εφτασα νωρίς», έγραψε ο Λίπερ, «στην πλατεία Συντάγματος, οι παρελάσεις του ΕΑΜ ήταν ήδη σε κίνηση και τα συνθήματα με τη μονότονη επανάληψη "ΕΑΜ" συνέχιζαν ασταμάτητα. Επέστρεψα στην πλατεία Συντάγματος για να παρακολουθήσω τη συγκέντρωση από το μπαλκόνι του ξενοδοχείου "Μεγάλη Βρεταννία". Το ΕΑΜ ήταν πολυπληθέστερο με ένα δάσος από επαναστατικά πανό».
Στις 19 Οκτωβρίου η ηγεσία του ΚΚΕ επισκέφθηκε τον Γ. Παπανδρέου, στον οποίο δήλωσαν ότι «επιδοκιμάζουν πλήρως» το λόγο του ενώπιον του λαού της επόμενης μέρας.
Ομως τα πράγματα δεν ήταν τόσο ιδανικά όσο φαίνονταν σε ηγετικό επίπεδο και την πορεία προς την τελική αντιπαράθεση θα προσπαθήσουμε να ξετυλίξουμε από αυτή τη στήλη σε επόμενα άρθρα.
