Η αμερικανορωσική συμφωνία για την
επίλυση του γνωστού ζητήματος των χημικών όπλων στη Συρία συνιστά, χωρίς
αμφιβολία, σημαντική εξέλιξη, που μάλιστα θα μπορούσε να θεωρηθεί και
ως προηγούμενο και για μια κατ' αναλογίαν παρόμοια εξέλιξη σε ό,τι αφορά
μια ενδεχόμενη ρύθμιση-συμφωνία για το μέλλον του πυρηνικού
προγράμματος του Ιράν, αν και βέβαια υπάρχουν πολλές και σημαντικές
διαφορές ανάμεσα στις δύο περιπτώσεις.Οπως είναι γνωστό, η συμφωνία-πλαίσιο για τη Συρία επετεύχθη
μέσα από πολύ εντατικές και, θα έλεγα, ταχύτατες διαδικασίες. Αμερικανοί
αναλυτές μάλιστα, όπως η Εϊμι Σμίθσον («The New York Times»,
14.9.2013), δήλωναν χαρακτηριστικά ότι σε τρεις ημέρες και μάλιστα μέσα
στις δύσκολες συνθήκες του εμφύλιου πολέμου επετεύχθη ό,τι συνήθως
απαιτεί δουλειά και διαπραγματεύσεις πέντε ετών, τουλάχιστον.
Πράγματι, η εξέταση του κειμένου-πλαισίου της συμφωνίας και των παραρτημάτων της δείχνει ότι υπήρξε η απαραίτητη πολιτική βούληση και από τις δύο πλευρές να υπάρξει συγκεκριμένο αποτέλεσμα, με απώτερο στόχο αφ' ενός την αποτροπή του πολέμου, αφ' ετέρου την αντιμετώπιση ενός ζητήματος, τη χρήση χημικών όπλων, που συνιστά αποτρόπαιο έγκλημα. Παράλληλα, η απόφαση της κυβέρνησης Ασαντ να προσχωρήσει υπογράφοντας και κυρώνοντας τη σύμβαση για την απαγόρευση χημικών όπλων -θα ισχύσει από τις 14 Οκτωβρίου- θεωρείται θετικό βήμα ώστε την ένταση να διαδεχθεί η ύφεση. Μόνον οι δυνάμεις που αντιτίθενται στο καθεστώς Ασαντ δεν έμειναν ικανοποιημένες από τις εξελίξεις. Εύκολα μπορεί να καταλάβει κανείς γιατί.
Τα κείμενα που συμφωνήθηκαν και υπεγράφησαν από τους Κέρι και Λαβρόφ, ένα κείμενο γενικών αρχών για τη συνεργασία των εμπλεκόμενων μερών και δύο παραρτήματα από τα οποία το πρώτο αναφέρεται στις βασικές αρχές από τις οποίες πρέπει να διέπεται η απόφαση του Εκτελεστικού Συμβουλίου του Οργανισμού για την Απαγόρευση Χημικών Οπλων, ενώ το δεύτερο αποτελεί το πλαίσιο για τη διαδικασία καταστροφής των χημικών όπλων στη Συρία.
Τα κύρια στοιχεία των κειμένων αυτών συνοψίζονται στα ακόλουθα:
1. Στη βούληση των ΗΠΑ και της Ρωσίας να εργαστούν από κοινού προκειμένου να υλοποιηθούν τα συμφωνηθέντα.
2. Στην εισαγωγή και ανάθεση σημαντικού ρόλου στον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών, τόσο σε ό,τι αφορά την ενίσχυση της απόφασης του Εκτελεστικού Συμβουλίου του Οργανισμού για την Απαγόρευση των Χημικών Οπλων (OPCW), που άλλωστε εποπτεύει και την εφαρμογή της σχετικής Συνθήκης, όσο και σε ό,τι αφορά την απόφαση του Συμβουλίου Ασφαλείας στην παρακολούθηση και τον έλεγχο της εφαρμογής των συμφωνηθέντων από τη Συρία.
3. Στην καταστροφή του οπλοστασίου των χημικών όπλων που διαθέτει η Συρία, στη βάση ενός χρονοδιαγράμματος, σύμφωνα με το οποίο τα όπλα πρέπει να έχουν καταστραφεί έως τα μέσα του 2014.
4. Στην παροχή πληροφοριών και διευκολύνσεων από την πλευρά της Συρίας στους διεθνές επιθεωρητές και ειδικούς που θα ασχοληθούν με το θέμα των χημικών όπλων. Προβλέπεται μάλιστα η άφιξη των επιθεωρητών το συντομότερο δυνατό.
5. Στην παρακολούθηση, μέσα από ελέγχους, της τήρησης από την πλευρά της Συρίας των συμφωνηθέντων αλλά και των υποχρεώσεων που απορρέουν από την υπογραφή της συνθήκης για την απαγόρευση των χημικών όπλων. Το σημείο αυτό εισάγει, λογικά, τη διαδικασία επαλήθευσης, γνωστή στις ΗΠΑ και τη Ρωσία από την εποχή των συμφωνιών για τον περιορισμό των πυρηνικών όπλων, αλλά και σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες από την εποχή των διαπραγματεύσεων ανάμεσα στο ΝΑΤΟ και το Σύμφωνο Βαρσοβίας (1988-1989) για τον έλεγχο των συμβατικών όπλων .
Σημαντικό είναι επίσης το γεγονός ότι η απόφαση της Συρίας να προσχωρήσει στη Συνθήκη για την Απαγόρευση των Χημικών Οπλων σημαίνει και -αν κριθεί απαραίτητο- την εφαρμογή του άρθρου 8 της Συνθήκης για τα χημικά όπλα, σύμφωνα με το οποίο αν η Συρία δεν τηρεί τις δεσμεύσεις που έχει αναλάβει, τότε θα παραπέμπεται στο Συμβούλιο Ασφαλείας και τη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών, όπου θα εξετάζονται τα μέτρα που θα πρέπει να ληφθούν.
Κάποιοι, κυρίως στις ΗΠΑ, θεώρησαν ότι η εφαρμογή του άρθρου αυτού σε συνδυασμό και με τη γενικότερη «συμπεριφορά» της Συρίας δεν αποκλείει καθόλου το ενδεχόμενο στρατιωτικών επιχειρήσεων στο μέλλον, αν διαπιστωθούν σοβαρές παραβιάσεις των συμφωνηθέντων.
Η Ελλάδα θα είναι χρήσιμο να εκμεταλλευθεί τις καλές σχέσεις με τη Συρία, αλλά και με ορισμένες άλλες χώρες της περιοχής, όπως το Ιράν, το Ισραήλ, την Αίγυπτο, αλλά και τις χώρες του Κόλπου, ώστε να αξιοποιηθεί αυτή η σημαντική εξέλιξη και να δημιουργηθεί μια νέα πραγματικότητα πρώτα στη Συρία και μετά σε ολόκληρη την περιοχή
Πράγματι, η εξέταση του κειμένου-πλαισίου της συμφωνίας και των παραρτημάτων της δείχνει ότι υπήρξε η απαραίτητη πολιτική βούληση και από τις δύο πλευρές να υπάρξει συγκεκριμένο αποτέλεσμα, με απώτερο στόχο αφ' ενός την αποτροπή του πολέμου, αφ' ετέρου την αντιμετώπιση ενός ζητήματος, τη χρήση χημικών όπλων, που συνιστά αποτρόπαιο έγκλημα. Παράλληλα, η απόφαση της κυβέρνησης Ασαντ να προσχωρήσει υπογράφοντας και κυρώνοντας τη σύμβαση για την απαγόρευση χημικών όπλων -θα ισχύσει από τις 14 Οκτωβρίου- θεωρείται θετικό βήμα ώστε την ένταση να διαδεχθεί η ύφεση. Μόνον οι δυνάμεις που αντιτίθενται στο καθεστώς Ασαντ δεν έμειναν ικανοποιημένες από τις εξελίξεις. Εύκολα μπορεί να καταλάβει κανείς γιατί.
Τα κείμενα που συμφωνήθηκαν και υπεγράφησαν από τους Κέρι και Λαβρόφ, ένα κείμενο γενικών αρχών για τη συνεργασία των εμπλεκόμενων μερών και δύο παραρτήματα από τα οποία το πρώτο αναφέρεται στις βασικές αρχές από τις οποίες πρέπει να διέπεται η απόφαση του Εκτελεστικού Συμβουλίου του Οργανισμού για την Απαγόρευση Χημικών Οπλων, ενώ το δεύτερο αποτελεί το πλαίσιο για τη διαδικασία καταστροφής των χημικών όπλων στη Συρία.
Τα κύρια στοιχεία των κειμένων αυτών συνοψίζονται στα ακόλουθα:
1. Στη βούληση των ΗΠΑ και της Ρωσίας να εργαστούν από κοινού προκειμένου να υλοποιηθούν τα συμφωνηθέντα.
2. Στην εισαγωγή και ανάθεση σημαντικού ρόλου στον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών, τόσο σε ό,τι αφορά την ενίσχυση της απόφασης του Εκτελεστικού Συμβουλίου του Οργανισμού για την Απαγόρευση των Χημικών Οπλων (OPCW), που άλλωστε εποπτεύει και την εφαρμογή της σχετικής Συνθήκης, όσο και σε ό,τι αφορά την απόφαση του Συμβουλίου Ασφαλείας στην παρακολούθηση και τον έλεγχο της εφαρμογής των συμφωνηθέντων από τη Συρία.
3. Στην καταστροφή του οπλοστασίου των χημικών όπλων που διαθέτει η Συρία, στη βάση ενός χρονοδιαγράμματος, σύμφωνα με το οποίο τα όπλα πρέπει να έχουν καταστραφεί έως τα μέσα του 2014.
4. Στην παροχή πληροφοριών και διευκολύνσεων από την πλευρά της Συρίας στους διεθνές επιθεωρητές και ειδικούς που θα ασχοληθούν με το θέμα των χημικών όπλων. Προβλέπεται μάλιστα η άφιξη των επιθεωρητών το συντομότερο δυνατό.
5. Στην παρακολούθηση, μέσα από ελέγχους, της τήρησης από την πλευρά της Συρίας των συμφωνηθέντων αλλά και των υποχρεώσεων που απορρέουν από την υπογραφή της συνθήκης για την απαγόρευση των χημικών όπλων. Το σημείο αυτό εισάγει, λογικά, τη διαδικασία επαλήθευσης, γνωστή στις ΗΠΑ και τη Ρωσία από την εποχή των συμφωνιών για τον περιορισμό των πυρηνικών όπλων, αλλά και σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες από την εποχή των διαπραγματεύσεων ανάμεσα στο ΝΑΤΟ και το Σύμφωνο Βαρσοβίας (1988-1989) για τον έλεγχο των συμβατικών όπλων .
Σημαντικό είναι επίσης το γεγονός ότι η απόφαση της Συρίας να προσχωρήσει στη Συνθήκη για την Απαγόρευση των Χημικών Οπλων σημαίνει και -αν κριθεί απαραίτητο- την εφαρμογή του άρθρου 8 της Συνθήκης για τα χημικά όπλα, σύμφωνα με το οποίο αν η Συρία δεν τηρεί τις δεσμεύσεις που έχει αναλάβει, τότε θα παραπέμπεται στο Συμβούλιο Ασφαλείας και τη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών, όπου θα εξετάζονται τα μέτρα που θα πρέπει να ληφθούν.
Κάποιοι, κυρίως στις ΗΠΑ, θεώρησαν ότι η εφαρμογή του άρθρου αυτού σε συνδυασμό και με τη γενικότερη «συμπεριφορά» της Συρίας δεν αποκλείει καθόλου το ενδεχόμενο στρατιωτικών επιχειρήσεων στο μέλλον, αν διαπιστωθούν σοβαρές παραβιάσεις των συμφωνηθέντων.
Η Ελλάδα θα είναι χρήσιμο να εκμεταλλευθεί τις καλές σχέσεις με τη Συρία, αλλά και με ορισμένες άλλες χώρες της περιοχής, όπως το Ιράν, το Ισραήλ, την Αίγυπτο, αλλά και τις χώρες του Κόλπου, ώστε να αξιοποιηθεί αυτή η σημαντική εξέλιξη και να δημιουργηθεί μια νέα πραγματικότητα πρώτα στη Συρία και μετά σε ολόκληρη την περιοχή
