Μια
σημαντική εξέλιξη στην Τουρκοκυπριακή κοινότητα, η οποία ελάχιστα έχει
συζητηθεί στην Ελληνοκυπριακή, είναι η επιτυχής ακύρωση της εισαγωγής
των ΤΟΜΑ από την Τουρκία στα κατεχόμενα.
Κάποια
διευκρινιστικά στοιχεία: ΤΟΜΑ είναι τα αρχικά της ονομασίας των
οχημάτων «παρέμβασης» σε κοινωνικά γεγονότα που διαθέτει η τουρκική
αστυνομία. Πρόσφατα έγιναν ιδιαίτερα γνωστά για τις «επιδόσεις» τους
στην βίαιη καταστολή των κινητοποιήσεων στην Τουρκία με αφορμή τα
γεγονότα του Γκεζί. Η εταιρεία που κατασκευάζει και εμπορεύεται τα ΤΟΜΑ
ανήκει στον πρώην βουλευτή του κυβερνώντος Κόμματος Δικαιοσύνης και
Ανάπτυξης (ΑΚΡ), Ισμαήλ Κατμερτζί και τώρα εκτελεστικός διευθυντής της
είναι ο γιος του Μεχμέτ. Ένα τέτοιο όχημα στοιχίζει περίπου 340 χιλιάδες
δολάρια και η τεχνολογική του «καινοτομία» επικεντρώνεται στην
«ικανότητα» του να χρησιμοποιεί μεγάλες ποσότητες νερού και χημικών
ενάντια στους διαδηλωτές. Αποτελεί το «καμάρι» των τουρκικών δυνάμεων
καταστολής.
Εδώ
και μεγάλο χρονικό διάστημα το ζήτημα της εισαγωγής τέτοιων οχημάτων
στα κατεχόμενα, αποτελούσε ζήτημα σοβαρών αντιπαραθέσεων. Η δράση, αλλά
και το ευρύτερο ιδεολογικό φορτίο των οχημάτων αυτών στα γεγονότα του
Γκεζί, αποτέλεσαν ικανοποιητικό υλικό για τη δημιουργία μιας ευρύτατης
κοινωνικής αντίδρασης στην Τουρκοκυπριακή κοινότητα.
Άλλωστε είναι
ακριβώς αυτά τα δύο στοιχεία που κάνουν τη σημασία που είχε η υπόθεση
της έλευσης των ΤΟΜΑ στην Τουρκοκυπριακή κοινότητα να είναι πολύπλοκη.
Με λίγα λόγια η επιτυχία ενός μεγάλου τουρκοκυπριακού συνασπισμού
αντίστασης στην εισαγωγή των ΤΟΜΑ, είναι μια εξέλιξη ιδιαίτερα
χαρακτηριστική των ανακατατάξεων στις σχέσεις της κοινότητας με την
Άγκυρα.
Ποιο
είναι όμως το ιδεολογικό υπόστρωμα των οχημάτων καταστολής που στη
συγκεκριμένη περίπτωση αναδεικνύει και τη σημασία της ακύρωσης εισαγωγής
τους; Μια βαθύτερη ανάλυση της λειτουργίας των ΤΟΜΑ στα γεγονότα Γκεζί,
αναδεικνύει την αθέατη και θεατή βία που ενεργοποιήθηκε για να
υπερασπιστεί την κυρίαρχη αντίληψη στον ευρύτερο δημόσιο χώρο. Η βίαιη
καταστολή των κινητοποιήσεων και ο πρωταγωνιστικός ρόλος των ΤΟΜΑ,
έδειξαν τα όρια της κυβέρνησης ΑΚΡ απέναντι στην αμφισβήτηση της
ηγεμονίας της από την εναλλακτική αντιπολίτευση στην Τουρκία. Στη
συγκεκριμένη περίπτωση του πάρκου Γκεζί και της πλατείας Τάξιμ, οι
διαδηλωτές διεκδίκησαν τη διατήρηση του ευρύτερου χώρου ως ενός πεδίου
κοινωνικής ζωής και δραστηριότητας. Επομένως, έθεσαν εμπόδια στην
εμπορευματοποίηση και στην υποταγή του στα ιδεολογικά νάματα του ΑΚΡ.
Η
βία επιστρατεύθηκε για να ανατρέψει αυτή την «απειλή», αφού οι
μαζικοποίηση των κινητοποιήσεων κτυπούσε την κεντρική φλέβα των
ιδεολογικών και οικονομικών επιδιώξεων του πολιτικού Ισλάμ αναφορικά με
τον μετασχηματισμό του αστικού χώρου. Η ίδια η αστυνομία και τα
«σύγχρονα» της οχήματα μετατράπηκαν έτσι σε θεματοφύλακες του νέου
καθεστώτος, σε εγγυητές της συνέχισης της προσπάθειας για να πάρει
«πολεοδομική όψη» η νέα Τουρκία του ΑΚΡ. Ο Πρωθυπουργός Έρντογαν
κατέγραψε με το δικό του τρόπο το ιδεολογικό υπόβαθρο της καταστολής:
Στις 17 Ιουνίου 2013 δήλωσε «Η αστυνομία μας απέναντι από ένα
συστηματικό κίνημα βίας επέδειξε δημοκρατική συμπεριφορά και πέρασε τις
εξετάσεις της δημοκρατίας με άριστα… Η χρήση δακρυγόνων είναι το πιο
φυσικό της δικαίωμα».
Ενώ στις 24 Ιουνίου 2013 υποστήριξε ότι «Στα
συλλαλητήρια ‘σεβασμού της εθνικής βούλησης’ το έθνος υπερασπίστηκε την
αστυνομία του, έδειξε με ειλικρίνεια την εμπιστοσύνη και την αγάπη του
προς την αστυνομία. Γιατί αυτή η αστυνομία είναι η αστυνομία του έθνους.
Πίσω από αυτή την αστυνομία είναι το ίδιο το έθνος». Υπό αυτή την
έννοια εάν κάποτε ο όρος «θεματοφύλακας» αφορούσε κατά αποκλειστικότητα
τον τουρκικό στρατό στο ρεπουμπλικανικό-κοσμικό πλαίσιο εξουσίας, τώρα
τα οχήματα καταστολής και το αστυνομικό σώμα, μετατράπηκαν σε νέους
θεματοφύλακες μιας νέας Τουρκίας: της Τουρκίας του ΑΚΡ, η οποία
σταδιακά κάνει την χωροταξική της εμφάνιση στη νέα πλατεία Τάξιμ.
Η
κοινωνική και πολιτική αντίσταση των Τουρκοκυπρίων φανερώνει ότι ένα
μεγάλο μέρος της κοινότητας διαφωνεί με την «εισαγωγή» και «επιβολή»
αυτής της νέας Τουρκίας στην Κύπρο. Η αντίδραση των Τουρκοκυπρίων
δείχνει ότι ένα μεγάλο μέρος της κοινότητας αναθεωρεί το ρόλο της
Τουρκίας σε ολόκληρη την κυπριακή ιστορία. Επομένως διεκδικεί την αλλαγή
του ρόλου της Τουρκίας στην ίδια την ιστορική εξέλιξη της κοινότητας.
Μάλιστα προχωρώντας ένα βήμα παραπέρα, η τουρκοκυπριακή «αντιπολίτευση»
στα ΤΟΜΑ, κατέγραψε αιτήματα και διεκδικήσεις στο δημόσιο χώρο αντίθετα
προς τη βούληση του «ηγεμόνα».
Τέτοια γεγονότα είναι βεβαίως μικρά σε
πολιτικό εκτόπισμα. Σίγουρα δεν επιλύουν τα μεγάλα προβλήματα ύπαρξης
της κοινότητας στην Κύπρο, ούτε μπορούν να θεωρηθούν ανατρεπτικά των
σχέσεων εξάρτησης που επιβάλλει η Τουρκία. Είναι όμως διαφωτιστικά μιας
σημαντικής δυναμικής εντός της Τουρκοκυπριακής κοινότητας που ωριμάζει
και διατυπώνει πολιτικά αιτήματα απέναντι στην Άγκυρα σε ένα εντελώς
διαφορετικό πλαίσιο, το οποίο προκύπτει κυρίως από την αλλαγή στον τρόπο
διαχείρισης των κατεχομένων από την Τουρκία.
Γράφει: Νίκος Μούδουρος
