Ο Βρετανός απεσταλμένος
Κρις Γουντχάους είχε γράψει ότι όταν μιλάμε για Αντίσταση στην Ελλάδα,
εννοούμε «τους κομμουνιστές και την κεντροαριστερά»
Στις 27 Σεπτεμβρίου 1941, πριν από
72 χρόνια, όταν πια είχε πέσει το πυκνό σκοτάδι «μιας συννεφιασμένης
φθινοπωριάτικης νύχτας που είχε σκεπάσει τη σκλαβωμένη Αθήνα, τέσσερις
άνθρωποι συγκεντρώθηκαν σ' ένα απόμερο σπιτάκι στη βόρεια βουνοπλαγιά
του Λυκαβηττού» για να υπογράψουν το ιδρυτικό του Εθνικού
Απελευθερωτικού Μετώπου (ΕΑΜ).
 |
| «Προκειμένου να γίνει δεκτή εις το ΕΑΜ οιαδήποτε οργάνωσις, δεν εξετάζεται το παρελθόν ή αι αντιλήψεις των σχετικώς με την μελλοντικήν ανασυγκρότησιν της ελευθέρας και ανεξαρτήτου Ελλάδος, αλλά απλώς η πίστις των εις την ανάγκην του Εθνικού Απελευθερωτικού Αγώνος» |
Οι τέσσερις άνδρες που συναντήθηκαν εκείνο το βράδυ της 27ης Σεπτεμβρίου 1941 εκπροσωπούσαν διαφορετικά κόμματα, που όμως ανήκαν γενικά στο χώρο της Αριστεράς, της μετριοπαθούς ή επαναστατικής πτέρυγας, αλλά η πόρτα έμενε ανοιχτή σε οποιοδήποτε άλλο κόμμα, ανεξαρτήτως πολιτικής ιδεολογίας, που θα ήθελε να συμμετάσχει στον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα.
Φαίνεται ότι το κείμενο της ίδρυσης του ΕΑΜ υπογράφτηκε από τους συμμετέχοντες στη συνάντηση τις πρωινές ώρες της επόμενης μέρας.
Ετσι το ιδρυτικό κείμενο καταλήγει: «Εν Αθήναις τη 28η Σεπτεμβρίου 1941» και το συνυπέγραψαν εκ μέρους του ΚΚΕ ο Λευτέρης Αποστόλου, εκ μέρους του Σοσιαλιστικού Κόμματος Ελλάδας (ΣΚΕ) ο Χρήστος Χωμενίδης, εκ μέρους της Ενωσης Λαϊκής Δημοκρατίας (ΕΛΔ) ο Ηλίας Τσιριμώκος και, τέλος, εκ μέρους του Αγροτικού Κόμματος Ελλάδος (ΑΚΕ) ο Απόστολος Βογιατζής. Για «τεχνικούς λόγους» απουσίαζε από τη συνάντηση ο αντιπρόσωπος του Σοσιαλιστικού Εργατικού Κόμματος (ΣΕΚ) που συνυπέγραψε το ιδρυτικό τού ΕΑΜ λίγο μετά.
Οι συνιδρυτές του ΕΑΜ επιζητούσαν και νέους συμμάχους, γι' αυτό τόνισαν ότι «προκειμένου να γίνει δεκτή εις το ΕΑΜ οιαδήποτε οργάνωσις, δεν εξετάζεται το παρελθόν ή αι αντιλήψεις των σχετικώς με την μελλοντικήν ανασυγκρότησιν της ελευθέρας και ανεξαρτήτου Ελλάδος, αλλά απλώς η πίστις των εις την ανάγκην του Εθνικού Απελευθερωτικού Αγώνος». Ηταν φανερό ότι οι συνιδρυτές του ΕΑΜ προσέβλεπαν σ' ένα πλατύ απλευθερωτικό μέτωπο.
Οι στόχοι
Ως σκοποί του ΕΑΜ ορίσθηκαν:
«α. Η απελευθέρωσις του Εθνους μας από τον σημερινόν ξένον ζυγόν και η απόκτησις της πλήρους ανεξαρτησίας της χώρας μας.
β. Ο σχηματισμός προσωρινής κυβερνήσεως του ΕΑΜ αμέσως μετά την εκδίωξιν των ξένων κατακτητών, μοναδικός σκοπός της οποίας θα είναι η προκήρυξις εκλογών διά συντακτικήν εθνοσυνέλευσιν, με βάσιν την αναλογικήν, ίνα ο λαός αποφανθεί κυριαρχικώς επί του τρόπου της διακυβερνήσεώς του.
γ. Η κατοχύρωσις του κυριαρχικού τούτου δικαιώματος του Ελληνικού Λαού, όπως αποφανθεί περί του τρόπου της διακυβερνήσεώς του, από πάσαν αντιδραστικήν απόπειραν, ήτις θα τείνει να επιβάλει εις τον λαόν λύσεις αντιθέτους προς τας επιθυμίας του και η εκμηδένισις δι' όλων των μέσων του ΕΑΜ και των οργάνων που το αποτελούν, πάσης τοιαύτης αποπείρας».
Για την πραγματοποίηση των παραπάνω στόχων του, το ΕΑΜ θα ησχολείτο, μεταξύ των άλλων, «με όλα τα ζητήματα που απασχολούν καθημερινώς τον Ελληνικό Λαόν υπό τας συνθήκας της ξενικής κατοχής και με την καθοδήγησιν του αγώνος του Ελληνικού Λαού εις την διεκδίκησιν των πάσης φύσεως αιτημάτων του, καθώς και την αντιμετώπισιν της εις βάρος του ασκουμένης ληστείας από τους ξένους κατακτητάς».
Κανένας ίσως εκείνη τη χρονική στιγμή της ίδρυσης του ΕΑΜ δεν φανταζόταν την έκταση της μελλοντικής επιρροής του, αφού βαθμιαία κέρδισε τις συμπάθειες της πλειοψηφίας των Ελλήνων.
Οι ηγεσίες των αστικών κομμάτων της προπολεμικής περιόδου δεν είχαν τη διάθεση να διακινδυνεύσουν προς χάρη της Αντίστασης. Η άκρα Δεξιά, τουλάχιστον ο κεντρικός κύριος πυρήνας της, έβλεπε ότι ο αγώνας της συνέπιπτε με εκείνον των ξένων κατακτητών: αγώνας κατά της δημοκρατίας και των κομμουνιστών και αριστερών γενικότερα.
Για τη διατήρηση ενός δικτατορικού καθεστώτος όπως εκείνο της 4ης Αυγούστου 1936.
Οι Αγγλοι μυστικοί απεσταλμένοι στην Αθήνα προσπαθώντας να κινητοποιήσουν ελληνικές δυνάμεις στην αντίσταση, στο εσωτερικό της Ελλάδας, κατά των δυνάμεων κατοχής, έπεφταν από αποτυχία σε αποτυχία, έτσι που ο Βρετανός απεσταλμένος Κρις Γουντχάους να γράψει ότι όταν μιλάμε για Αντίσταση στην Ελλάδα, εννοούμε «τους κομμουνιστές και την κεντροαριστερά».
Στις 10 Οκτωβρίου 1941 η Κεντρική Οργανωτική Επιτροπή του ΕΑΜ έκανε διάγγελμα «σ' όλον τον Ελληνικό Λαό, σ' όλους τους Ελληνες που η καρδιά τους χτυπάει για το ξεσκλάβωμα της πατρίδας μας.»
Προσκλητήριο
Το διάγγελμα απευθύνθηκε στις «οργανώσεις του λαού κάθε μορφής», καλώντας τες να πάρουν μέρος στον αγώνα του ΕΑΜ, στους «Ελληνες αστούς» που τους ζήτησε να βοηθήσουν οικονομικά και με τη συμμετοχή τους τον αγώνα του ΕΑΜ, κάλεσε ακόμα τους αξιωματικούς, υπαξιωματικούς, έφεδρους πολεμιστές και αναπήρους, όπως και τους αξιωματικούς και οπλίτες Αστυνομίας και Χωροφυλακής, τους Ελληνες ιερείς, όπως τους νέους και τις νέες να δώσουν «τον απέραντο ενθουσιασμό» τους, «το ηρωικό πνεύμα και την αυτοθυσία» τους «στον αγώνα».
Το ΕΑΜ όρισε σαν σύγχρονο έμβλημα του «το ηρωικό Τσαρούχι» και κάλεσε όλους τους Ελληνες και Ελληνίδες στις 28 Οκτωβρίου σε κάθε μέρος, όπου βρεθούν, να χαιρετισθούν με τις λέξεις «Τσαρούχι - ΕΑΜ».
Το διάγγελμα κατέληξε με την υπόδειξη ότι «ο αγώνας δεν θα είναι εύκολος, μα το έπαθλό του αξίζει κάθε θυσία».
Εκείνο το βράδυ της 27ης Σεπτεμβρίου 1941 άρχιζε μια ηρωική, ανεπανάληπτη εποχή, η εποχή της Εθνικής Αντίστασης, αν και κάποιες μεμονωμένες ηρωικές πράξεις είχαν προηγηθεί και αυτής της ημερομηνίας.
