Η απόφαση αυτή, με τα δεδομένα μιας εποχής όπου δέσποζε το θρησκευτικό πνεύμα, μπορεί να χαρακτηριστεί κυνική. Οι ηγέτες παραιτήθηκαν από την προσπάθεια να σώσουν τις ψυχές των απολωλότων· τούς εγκατέλειψαν στην "αίρεση" και, επομένως, στο πυρ το εξώτερον. Στο όνομα της επίγειας ειρήνης θυσιάστηκε η αιώνιος ζωή.
Η άνοδος της Δύσης θεμελιώθηκε εν πολλοίς πάνω στην βεστφαλιανή λογική. Οι θρησκευτικές ταυτότητες μετασχηματίστηκαν σταδιακά σε εθνικές. Εγκαθιδρύθηκε η τριλογία Έθνος-Κράτος-Έδαφος, στην οποία στηρίχθηκε η δυτική υπεροχή. Ετέθησαν οι βάσεις για το λεγόμενο Διεθνές, στην πραγματικότητα Διακρατικό, Σύστημα.
Το ηθικό δίλημμα των Συνθηκών της Βεστφαλίας επανήλθε, όταν ξεκίνησαν οι πρόσφατες βαλκανικές κρίσεις. Η αρχή της μη παρέμβασης στα εσωτερικά ξένων κρατών αμφισβητήθηκε, με πρωτοβουλία της Madeleine Albright, εν ονόματι του ανθρωπιστικού καθήκοντος. Στην σημερινή υλιστική εποχή, την θέση της σωτηρίας της ψυχής έχει λάβει η διαφύλαξη της επίγειας ζωής. Όμως, η φύση του ηθικού διλήμματος δεν έχει αλλάξει. Μπορούμε, στο όνομα της σταθερότητας, να εγκαταλείπουμε τους συνανθρώπους μας στην καταπίεση, πνευματική ή υλική, των όποιων ελέγχουν τα εδάφη όπου ζουν; Μπορούμε, στο όνομα του ανθρωπιστικού καθήκοντος, να αγνοούμε τις δραματικές, συχνά αδελφοκτόνες, συνέπειες της αποσταθεροποίησης;
Η αρχή της εθνικής κυριαρχίας αμφισβητήθηκε εμπράκτως και επισήμως κατά την κρίση στο Κοσσυφοπέδιο. Η κατάλυση της σερβικής εθνικής κυριαρχίας δικαιολογήθηκε από την ανάγκη να προστατευθεί ο αλβανικός πληθυσμός. Οι επόμενες δυτικές παρεμβάσεις, στο Ιράκ και στην Λιβύη, ενείχαν επίσης το στοιχείο της ανθρωπιστικής παρέμβασης. Άνοιξε, έτσι, άλλο ένα κουτί της Πανδώρας.
Με την αναβίωση των μη εδαφικών ταυτοτήτων, όπως η ισλαμική Ούμμα, ο κόσμος μοιάζει να βγαίνει από την γεωπολιτική λογική της Νεωτερικότητας. Για τον λόγο αυτό πολλοί αναλυτές θεωρούν ότι πρόκειται για επιστροφή στον Μεσαίωνα. Η αμφισβήτηση της εθνικής κυριαρχίας από την Δύση συνέβαλε στις εξελίξεις αυτές.
Η κρίση στη Συρία θα αποτελέσει, ενδεχομένως, νέα καμπή. Η Δύση εβίωσε τα αποτελέσματα της πολιτικής την οποία εισήγαγε η Madeleine Albright. Αποσταθεροποιήθηκε ένα μεγάλο τμήμα της Μέσης Ανατολής. Ζωτικά δυτικά συμφέροντα απειλούνται. Η αστάθεια εξάγεται στο έδαφος των δυτικών κρατών, καθώς η αναβίωση των θρησκευτικών πολέμων τροφοδοτεί την τρομοκρατία.
Οι μεθοδεύσεις διά των οποίων η Δύση παρασύρθηκε σε αλόγιστες ανθρωπιστικές παρεμβάσεις χρησιμοποιούνται και πάλι, σε σχέση με την Συρία. Η επιφυλακτικότητα την οποία εκφράζουν πολλοί Δυτικοί παράγοντες δείχνει ότι κάποια διδάγματα έχουν αντληθεί από το παρελθόν. Όμως, οι λαοί στις περιοχές που υπεβλήθησαν σε "ανθρωπιστική" θεραπεία έχουν πληρώσει ακριβά την δυτική εμπειρία. Τα δεινά των καταπιεστικών καθεστώτων αντικαταστάθηκαν από δεινότερα: βομβαρδισμοί, εμφύλιοι, εθνοκαθάρσεις, κατάλυση του όποιου Κράτους και κυριαρχία των φυλάρχων.
Το ηθικό δίλημμα ενώπιον του οποίου ετέθη η Διεθνής Κοινότητα μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, ως μη έδει, θεωρήθηκε καινοφανές ζήτημα. Αν είχε ενταχθεί στην ιστορική του προοπτική, θα είχε, ενδεχομένως, επικρατήσει μεγαλύτερη σύνεση. Η υποβάθμιση της ανθρωπιστικής και ιστορικής παιδείας εις όφελος των τεχνοκρατικών γνώσεων έχει καταστήσει τους υπευθύνους ανίκανους να αξιοποιήσουν και να κινητοποιήσουν την συσσωρευμένη εμπειρία της Ανθρωπότητας.
* Ο κ. Γ. Σ. Πρεβελάκης είναι Καθηγητής Γεωπολιτικής στην Σορβόννη και Μόνιμος Αντιπρόσωπος της Ελλάδος στον ΟΟΣΑ
(από την εφημερίδα "ΕΣΤΙΑ")
