Όμως, είμαστε μόνο στην αρχή. Από εδώ και πέρα, έχουμε να διανύσουμε ένα μαραθώνιο ώστε να διασφαλίσουμε ότι θα τηρήσουμε απαρέγκλιτα (από κοινού με την Κοινοπραξία του TAP) τα χρονοδιαγράμματα. Και σε αυτό το σημείο, είναι αναμενόμενο πως θα υπάρξουν δυσκολίες, π.χ. με την απαλλοτρίωση εκτάσεων, την απομείωση της ακίνητης περιουσίας (κυρίως αγροτεμαχίων), το ύψος των αποζημιώσεων, κα. Επίσης, με εξαιρετικό ενδιαφέρον αναμένω τις αντιδράσεις διαφόρων συλλόγων και περιβαλλοντικών οργανώσεων (παρότι έχουν ληφθεί υπόψη υψηλά στάνταρ στις περιβαλλοντικές μελέτες) που είτε εσκεμμένα, είτε εκ φύσεως, είτε από άγνοια, εξελίσσονται σε μέρος του προβλήματος και των συνεπαγόμενων καθυστερήσεων, περφρονώντας το εθνικό συμφέρον.
Θα έχουμε καιρό να τα αναλύσουμε αυτά στο επόμενο διάστημα, συνεπώς, ας σταθούμε στα οφέλη –άμεσα και έμμεσα- που θα αποκομίσει η Ελλάδα αλλά και στα ζητήματα που πρέπει να προσέξουμε.
Οφέλη
- Ο TAP θα δημιουργήσει θέσεις εργασίας, ενδυναμώνοντας ταυτόχρονα τις τοπικές οικονομίες υποβαθμισμένων περιοχών της Βορείου Ελλάδας. Αναμένονται περίπου 2 χιλ άμεσες θέσεις εργασίας και πολλαπλάσιες έμμεσες. Και μόνο η κινητικότητα που θα επιφέρει στις περιοχές από τις οποίες θα διέλθει ο αγωγός θα είναι ευεργετική. Οι κλάδοι που θα επωφεληθούν είναι ο κατασκευαστικός (σημαντικό να διερευνήσουμε τη δυνατότητα εμπλοκής της Σωληνουργείας Κορίνθου), των πολιτικών μηχανικών και αρχιτεκτόνων, των νομικών, των απλών αλλά απαραίτητων εργατών και οδηγών (π.χ. εκσκαφέων αφού μέρος του αγωγού θα ποντιστεί υπόγεια), και στα στάδιο της υλοποίησης του προσωπικού ασφαλείας, συντήρησης και των εργαζομένων στο σταθμό συμπίεσης στις Σέρρες.- Κάποιοι από τους ανωτέρω κλάδους θα γίνουν υποδοχείς νέων μεθόδων και καινοτομικής τεχνογνωσίας, στοιχείο που αφενός θα εμπλουτίσει την κατάρτιση του ελληνικού προσωπικού,
αφετέρου θα διευκολύνει την ανάληψη αντίστοιχων έργων –εντός και εκτός Ελλάδας- στο μέλλον.
- Τα κρατικά έσοδα θα προέλθουν κυρίως από τη φορολόγηση, αφού για λόγους που δεν είναι κατανοητοί, αποσυρθήκαμε από τη διεκδίκηση των τελών διέλευσης (διόδια). Θα είναι περί τα 320 εκατ ευρώ σε ορίζοντα δεκαπενταετίας.
- Θα διαφοροποιήσει προς το θετικότερο την εικόνα της χώρας στο εξωτερικό, ενισχύοντας τις αναπτυξιακές της προοπτικές, αλλά κυρίως αποδυναμώνοντας τα σενάρια περί συστημικού κινδύνου και επιστροφής στη δραχμή, χωρίς, βέβαια, αυτό να θεωρείται οριστικό εξαιτίας και μόνο του TAP. Πάντως, σε μία συγκυρία όπου η προσέλκυση επενδύσεων καθίσταται επιτακτική ανάγκη προκειμένου να σπάσει ο φαύλος κύκλος της ύφεσης, η αλλαγή του market perception είναι κρίσιμης σημασίας. Αρκεί, βέβαια, να ακολουθηθεί από τις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις που θα βελτιώσουν το επενδυτικό περιβάλλον. Πάντως, η έμπρακτη ψήφος εμπιστοσύνης της Κοινοπραξίας του Διαδριατικού αγωγού, που πιθανότατα θα διευρυνθεί με τη συμμετοχή τουλάχιστον της BP, αλλάζει το κλίμα και τονώνει την αυτοπεποίθηση μας.
- Θα μας προσδώσει περιορισμένο λόγο στα ευρωπαϊκά και περιφερειακά ενεργειακά δρώμενα, ενώ παράλληλα θα αναβαθμίσει το γεωπολιτικό μας ρόλο, καθότι συμβάλλει στην ασφάλεια τροφοδοσίας της ΕΕ, ως το πρώτο έργο που ανοίγει τον Νότιο Ευρωπαϊκό ενεργειακό διάδρομο -υψηλή προτεραιότητα της ΕΕ. Ωστόσο, με ένα και μόνο σχέδιο να διασχίζει την επικράτεια μας δεν μετεξελισσόμαστε σε ενεργειακό κόμβο αλλά σε σημαντικό κρίκο μεταφοράς. Εντούτοις, ανοίγονται προοπτικές για τη φιλοξενία και άλλων σχεδίων, ειδικότερα από την Ανατολική Μεσόγειο.
-Θα ενισχύσει τις θέσεις μας στην ΝΑ Ευρώπη, υπό την προϋπόθεση ότι θα «κουμπώσουμε» τον TAP σε εν εξελίξει σχέδια που διασυνδέουν την Ελλάδα με άλλες χώρες της Βαλκανικής (όπως ο ελληνοβουλγαρικός αγωγός IGB), γεγονός που δυνητικά θα μας δώσει τη δυνατότητα να διαθέτουμε αέριο και όχι απλά να το διαμετακομίζουμε.
- Θα βελτιώσει το κλίμα στα σύνθετα διμερή ζητήματα με Αλβανία και Τουρκία. Δεν θα δώσει λύση στα προβλήματα που μας ταλανίζουν, αλλά εύλογα θα δημιουργηθεί ένα καλύτερο περιβάλλον κατανόησης, από τη στιγμή που τα συμφέροντα μας «δένονται» υπό την αμοιβαία ωφέλεια συμμετοχής στον TAP.
Εκκρεμότητες- Η δέσμευση ποσοτήτων για την εγχώρια αγορά. Η υφιστάμενη συμφωνία δεν προβλέπει εξασφάλιση ποσότητας αζέρικου αερίου για την ελληνική αγορά, αλλά το momentum (και με την επικείμενη εξαγορά του ΔΕΣΦΑ από την Socar) είναι ευνοϊκό για απευθείας διαπραγμάτευση με την Κοινοπραξία του Shah Deniz II και την κυβέρνηση του Αζερμπαϊτζάν ώστε να διασφαλιστούν τουλάχιστον 1 δις κμ φυσικού αερίου ετησίως για εσωτερική κατανάλωση. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί σε καλύτερες από τις παρούσες τιμές, ενώ παράλληλα εγγυάται και την ασφάλεια τροφοδοσίας της χώρας μέσω της διαφοροποίησης των πηγών προμήθειας.
- Όπως προανέφερα, το «κούμπωμα» του Διαδριατικού αγωγού με ενεργειακά έργα με ελληνική συμμετοχή (βλ. IGB) αποτελεί αναγκαία συνθήκη μεγιστοποίησης του οφέλους εμπλοκής μας στον TAP. Βάσει συμφωνηθέντων, με το εν λόγω project καθιστάμεθα απλώς διαμετακομιστές. Πρέπει, αξιοποιώντας την επιλογή του TAP έναντι του Nabucco West, να μετατραπούμε σε διανομείς και καταναλωτές (σε χαμηλότερες τιμές από τις τωρινές). Η δίψα της αζέρικης Socar να διεισδύσει στην Βαλκανική αγορά διευκολύνει τη μετεξέλιξη μας σε κύριους διανομείς του αζέρικου αερίου στην ευρύτερη περιοχή. Αυτό δύναται να αποτελέσει και προηγούμενο για αντίστοιχες πρωτοβουλίες απο πλευράς μας σχετικά με το αέριο της Ανατολικής Μεσογείου, αν βέβαια επιβεβαιωθούν οι εκτιμήσεις για το κενό προσφοράς-ζήτησης στην ευρωπαϊκή αγορά και ειδικότερα στην ΝΑ Ευρώπη.
- Η σύνθεση της Κοινοπραξίας, εφόσον αναμένεται να αναδιαμορφωθεί. Με δεδομένη της συμμετοχή BP και Socar, και ανοιχτή πρόσκληση στην τουρκική BOTAS, η ελληνική κυβέρνηση πρέπει να επιζητήσει ποσοστό συμμετοχής. Πιθανή απαίτηση για δικαίωμα βέτο δεν θα τελεσφορήσει, οπότε η απόκτηση ενός ποσοστού έχει περισσότερο αξία, καθότι καταδεικνύει το βαθμό δέσμευσης μας αλλά κατοχυρώνει και την έγκαιρη ενημέρωση μας για θέματα που σχετίζονται με το project.
- Είναι άλλο ο συνεπακόλουθος περιορισμός της εξάρτησης μας από τη Μόσχα –που είναι επιθυμητός και αξιοποίησιμος για διαπραγμάτευση με τη ρωσική πλευρά από καλύτερη αφετηρία- και άλλο η διάρρηξη των σχέσεων μας με τη ρωσική αρκούδα. Η Ρωσία, παρά τον ανταγωνισμό, θα παραμείνει μακράν του δευτέρου ο βασικότερος προμηθευτής φυσικού αερίου της ευρωπαϊκής αγοράς για αρκετό καιρό. Το να επιχειρήσουμε να μειώσουμε τις τιμές παροχής του ρωσικού αερίου είναι αυτονόητη υποχρέωση, όμως, το να καταστούμε βασιλικότεροι του βασιλέως ενώ η Γερμανία, η Ιταλία, εσχάτως δε και η Γαλλία, ενισχύουν τους ενεργειακούς δεσμούς τους με τη Ρωσία θα είναι ζημιογόνο και αχρείαστο. Άλλο η ισορροπία με το βλέμμα στο μέλλον, άλλο η πρόσδεση στο ευρωπαϊκό και ευρύτερα δυτικό άρμα, και άλλο η πρόσκαιρη/ευκαιριακή υποτακτικότητα που περιορίζει τους διαπραγματευτικούς ελιγμούς της χώρας.
*Ο Κωνσταντίνος Φίλης είναι Διεθνολόγος και Διευθυντής Ερευνών του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων.
