Η επιλογή του ΤΑΡ έναντι της ανταγωνιστικής πρότασης του Nabucco δεν ήταν ούτε αυτονόητη ούτε εύκολη υπόθεση και στην ευόδωση της προσπάθειας ήταν σημαντική η συνεισφορά της Αθήνας με προσωπικές παρεμβάσεις του πρωθυπουργού Α. Σαμαρά προς το Μπακού και τον πρόεδρο Αλίεφ αλλά και του Δ. Αβραμόπουλου (με την καθοριστική συμβολή του υφ. Εξωτερικών Δ. Κούρκουλα και του γ.γ. ΔΟΣ Π. Μίχαλου) τόσο προς την αζερική κυβέρνηση όσο και με τη διαμόρφωση ενός ευρύτερου πλαισίου στήριξης του αγωγού στα Βαλκάνια και στις... Βρυξέλλες.
Τα πλεονεκτήματα
Παρά τον ανταγωνισμό των Αζέρων με τους Ρώσους από την πρώτη στιγμή ήταν προφανές ότι το Μπακού και η κοινοπραξία του Shah Deniz2 δεν επιθυμούσε να έρθει σε ευθεία αντιπαράθεση με τη Μόσχα και την GAZPROM. Και ο αγωγός Nabucco αποτελούσε «αγκάθι» στο ρωσικό σχέδιο του αγωγού South Stream, καθώς ακολουθούσε παράλληλη πορεία και απευθυνόταν στις ίδιες αγορές.
Συγχρόνως όμως η επιλογή του αγωγού συνέπεσε με μια περίοδο που η Ρωσία αναζητά η ίδια εναλλακτικές επιλογές για την εξαγωγή όλο και μεγαλυτέρων ποσοτήτων φυσικού αερίου σε πιο υψηλές και ανταγωνιστικές τιμές.
Τα πλεονεκτήματα του ΤΑΡ όμως από την πρώτη στιγμή ήταν διακριτά: μικρότερο μήκος, μικρότερο κόστος, κατασκευή σε συντομότερο χρονικό διάστημα, προσδοκία εξασφάλισης υψηλότερων τιμών. Υπήρχαν όμως και πολιτικά κριτήρια που συνέβαλαν στη συγκεκριμένη επιλογή. Αποφευγόταν η ευθεία αντιπαράθεση με τη Ρωσία και καλύπτονταν αγορές που μέχρι τώρα ήταν απολύτως εξαρτημένες από το ρωσικό φυσικό αέριο, όπως τα Βαλκάνια και η Ελλάδα.
Η προοπτική κάλυψης των αναγκών των χωρών των Δ. Βαλκανίων αποτελεί ένα σημαντικό πολιτικό επιχείρημα για την ενίσχυση της προσπάθειας να αναπτύξουν την οικονομία τους και να προσεγγίσουν την ΕΕ, ενώ η δημιουργία κοινότητας συμφερόντων μεταξύ Τουρκίας-Ελλάδας-Αλβανίας και των υπόλοιπων βαλκανικών χώρων θεωρητικά δημιουργεί προϋποθέσεις άμβλυνσης των παραδοσιακών αντιθέσεων και διαφορών τους.
Παρά το γεγονός ότι είχαν εκφραστεί αμφιβολίες για τη δυνατότητα του Αζερμπαϊτζάν να καλύψει με τις αναγκαίες ποσότητες τον ΤΑΡ ώστε να είναι βιώσιμος, τα τελευταία στοιχεία μάλλον διασκεδάζουν τις ανησυχίες αυτές. Ο Matthew Shaw, επικεφαλής αναλυτής της Wood Mackenzie, εκτιμά ότι το 2030 η παραγωγή του Αζερμπαϊτζάν θα έχει φτάσει τα 50-60 bcm (δισεκατομμύρια κυβικά πόδια) φυσικού αερίου τον χρόνο ενώ η ακόμη πιο σημαντική προοπτική είναι η διοχέτευση και του φυσικού αερίου από το Τουρκμενιστάν μέσω του Αζερμπαϊτζάν προς την Τουρκία και την Ευρώπη.
Το Τουρκμενιστάν, που σήμερα είναι εγκλωβισμένο μεταξύ Ρωσίας, Κίνας και Ιράν, κατέχει τα τέταρτα σε μέγεθος παγκοσμίως κοιτάσματα φυσικού αερίου με δυνατότητα άντλησης 75-80 bcm τον χρόνο και προοπτική να φθάσουν τα 250 bcm το 2030. Στις 30 Μαΐου ο Τούρκος πρόεδρος Α. Γκιουλ εξασφάλισε την υπόσχεση ότι μέρος του τουρκμενικού φυσικού αερίου θα διοχετευθεί μέσω υποθαλάσσιου αγωγού στην Κασπία προς το Αζερμπαϊτζάν και από εκεί μέσω της Τουρκίας προς την Ευρώπη?
Για την Ελλάδα η εμπλοκή σε ένα όχι μεγάλο σε ό,τι αφορά το μέγεθος αλλά στρατηγικής σημασίας έργο όπως ο αγωγός ΤΑΡ εκτός του αυτονόητου οικονομικού οφέλους, έχει προφανή γεωπολιτική διάσταση. Η Ελλάδα εντάσσεται δυναμικά στη διαμόρφωση του νέου ενεργειακού χάρτη της Ευρώπης, σε μια κρίσιμη στιγμή εξασφαλίζει την «ψήφο εμπιστοσύνης» κορυφαίων πετρελαϊκών εταιρειών και επενδυτικών κεφαλαίων και ταυτόχρονα συμβάλλει στη διαμόρφωση δικτύου μεταφοράς ενέργειας προς την Ευρώπη στο οποίο θα μπορεί μελλοντικά να διοχετεύει και ελληνικό φυσικό αέριο.
Το στοίχημα
Μέτα τη μεγάλη επιτυχία με την επιλογή του ΤΑΡ, η Αθήνα πρέπει να κινηθεί δραστήρια για να γεφυρωθεί ένα μεγάλο ρήγμα που έχει δημιουργηθεί τα τελευταία χρόνια στις άλλοτε υποδειγματικές ελληνορωσικές σχέσεις, οι οποίες και πριν από το ναυάγιο με τη ΔΕΠΑ κινούνταν στα όρια της ψυχρότητας. Το στοίχημα για την Αθήνα είνα να εφεύρει το πακέτο που θα ερεθίσει και πάλι το ενδιαφέρον της Μόσχας και να πείσει κατόπιν ότι αξιόπιστα μπορεί να το διαπραγματευτεί με τη ρωσική κυβέρνηση...
Η Ρωσία, κορυφαίος παγκοσμίως παραγωγός ενέργειας και μέχρι το 2012 πρώτος προμηθευτής ενέργειας της Ευρώπης, το τελευταίο διάστημα αναδιαμορφώνει τη στρατηγική της, στρεφόμενη προς Ανατολάς αλλά και υιοθετώντας τη μέθοδο του LNG για τις εξαγωγές της.
Το πρώτο αρνητικό μήνυμα που υποχρέωσε τη Ρωσία να επανεξετάσει την ενεργειακή στρατηγική της, ήταν η ξαφνική μείωση των εξαγωγών της GAZPROM προς την Ευρώπη κατά 10% το 2012. Ηταν η πρώτη φορά που η Ρωσία έχασε την πρώτη θέση μεταξύ των προμηθευτών ενέργειας της Ευρώπης από τη Νορβηγία και οι οικονομικές συνέπειες που είχε και στην οικονομία της Ρωσίας ανάγκασαν την ηγεσία της χώρας να στραφεί προς Ανατολάς.
Η δεύτερη σε μέγεθος ρώσικη εταιρεία ενέργειας, η NOVATEK, συνήψε ήδη συμφωνία με την κινεζική εταιρεία China National Petroleum Corp για προμήθεια φυσικού αερίου από το κοίτασμά της στην Αρκτική, ενώ η ROSNEFT εκτός από τη συμφωνία με την Ιαπωνία για εξαγωγή LNG, υπέγραψε την περασμένη εβδομάδα με την Κίνα συμβόλαιο αξίας 270 δισ. δολαρίων για την εξαγωγή 15 εκ. τόνων πετρελαίου ετησίως για τα επόμενα 25 χρόνια.
NIKOΣ MEΛETHΣ
nmeletis@pegasus.gr
