Σαουδική Αραβία - Ιράν: Οι τρεις επιπτώσεις της κρίσης

Μητροπούλου Ειρήνη -Οργή, διαδηλώσεις, εμπρησμοί, διακοπή διπλωματικών σχέσεων. Η εκτέλεση του σιίτη κληρικού Νιμρ αλ-Νιμρ από τις αρχές της Σαουδικής Αραβίας ρίχνει λάδι στη φωτιά του θρησκευτικού σχίσματος, και της στρατιωτικής βίας στη Μέση Ανατολή, την ώρα που μαίνεται ο εμφύλιος στο Ιράν, και ένας «πόλεμος δι΄αντιπροσώπων» στην Υεμένη.

Και φυσικά, η κρίση έχει ευρύτερες πολιτικές και οικονομικές επιπτώσεις: βαθαίνει το αρχαίο θρησκευτικό μίσος, δυσχεραίνει την επίλυση της κρίσης στη Συρία, και οδηγεί, τουλάχιστον σε πρώτο χρόνο, σε άνοδο της τιμής του πετρελαίου.

Το σουνιτικό υπερ-συντηρητικό βασίλειο και οι μουλάδες της Τεχεράνης είναι ιστορικοί αντίπαλοι. Γουαχαμπίτες οι μεν, ανήκουν στο πιο αυστηρό δόγμα του σουνιτικού ισλάμ, και θεωρούν μεγαλύτερο αντίπαλό τους στην περιοχή το σιιτικό Ιράν. Στηρίζουν διαφορετικές πλευρές στον εμφύλιο της Συρίας, όπου ο αλεβίτης (σιίτης) πρόεδρος Ασαντ είναι σύμμαχος του Ιράν, και φυσικά έχουν εντελώς διαφορετικά γεωπολιτικά συμφέροντα, και φιλοδοξίες ισχύος.

Ο 56χρονος σείχης αλ Νιμρ ήταν από τους πλέον φανατικούς υπέρμαχους των δικαιωμάτων των 2 εκατ. καταπιεσμένων σιιτών που ζουν στη Σαουδική Αραβία, όπου η πλειοψηφία (16 εκατ. άνθρωποι) είναι σουνίτες.

Η εκτέλεσή του προκαλεί ανάφλεξη, γιατί φέρνει ξανά στο προσκήνιο το μίσος ανάμεσα στους σιίτες (που ζουν στην ανατολική περιοχή με τα μεγαλύτερα κοιτάσματα πετρελαίου) και τους σουνίτες της Σαουδικής Αραβίας, αλλά και την έχθρα Ριάντ-Τεχεράνης.

Διπλό μήνυμα

Στην ουσία, το καθεστώς της Σαουδικής Αραβίας έστειλε διπλό μήνυμα: στο εσωτερικό, κατά κάθε σιιτικής φιλοδοξίας για κοινωνική αποσταθεροποίηση, απαίτηση για περισσότερα δικαιώματα, ή και απόσχιση. Και στο εξωτερικό εναντίον του Ιράν.

Ο αλ-Νιμρ καταδικάστηκε σε θάνατο γιατί «αναζητούσε ξένη ανάμιξη» (σσ Ιρανών) στη Σαουδική Αραβία, για ανυπακοή στην κυβέρνηση και για χρήση όπλων κατά των δυνάμεων ασφαλείας.

Με την εκτέλεσή του ξέσπασε η χειρότερη κρίση στις σχέσεις των δύο χωρών εδώ και τουλάχιστον δύο δεκαετίες, συνέχεια της αιώνιας σύγκρουσης για εξουσία ανάμεσα στα δύο δόγματα, η οποία διαμορφώνει τις εξελίξεις στην ταραγμένη Μέση Ανατολή.

Μετά την Σαουδική Αραβία τις διπλωματικές σχέσεις με το Ιράν διέκοψαν χώρες-δορυφόροι του Κόλπου (Μπαχρέϊν, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα) και το Σουδάν.

Η Τεχεράνη κατηγορεί το Ριάντ ότι υποστηρίζει εξτρεμιστικές οργανώσεις σε όλη την περιοχή, ιδίως στη Συρία. Και ο ανώτατος θρησκευτικός ηγέτης Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ προειδοποίησε τους αξιωματούχους της Σαουδικής Αραβίας ότι θα αντιμετωπίσουν την «εκδίκηση του Θεού» για τις πράξεις τους.

Σφαγές και εμφύλιοι

Στο παρελθόν, αυτή η ένταση έχει ξεσπάσει σε σφαγές, όπως στον εμφύλιο στο Ιράκ, που άρχισε το 2004 και, στην πραγματικότητα, δεν έχει τελειώσει ακόμη. Οι σουνίτες αντάρτες στη Συρία, που έχουν εξεγερθεί κατά του αλεβίτη Μπασάρ αλ Ασαντ, λαμβάνουν βοήθεια από τους σουνίτες στη Σαουδική Αραβία και στο Κατάρ. Την ίδια ώρα, το σιιτικό Ιράν προμηθεύει το καθεστώς της Δαμασκού με χρήματα, όπλα, και στρατιώτες.

Επειδή μερικοί σουνίτες θεωρούν αιρετικούς τους αλεβίτες, που είναι ένα παρακλάδι του σιιτικού ισλάμ, η μειονότητα πιστεύει ότι θα την εξοντώσουν αν ανατραπεί το καθεστώς. Τον φόβο τους εκμεταλλεύεται ο Ασαντ για να τους κρατάει να πολεμούν στο πλευρό του, εναντίον των επαναστατών.

Αλλο παράδειγμα; Τα καθεστώτα στο Ιράν και στη Συρία χειροκρότησαν τους σιίτες στο Μπαχρέϊν που ξεσηκώθηκαν εναντίον του σουνίτη βασιλιά τους, πιστός σύμμαχος του οποίου είναι η Σαουδική Αραβία.

Οι σιίτες αποτελούν μόλις το 10-13% των 1,4 δισ. μουσουλμάνων. Αλλά η αναλογία τους, στα κράτη γύρω από τον Περσικό Κόλπο, είναι σημαντικά υψηλότερη. Σιίτες είναι το 90% του πληθυσμού στο Ιράν, 70% στο Μπαχρέϊν, άνω του 60% στο Ιράκ, 35% στο Κουβέϊτ, και περί το 10% στη Σαουδική Αραβία.

Συρία και πετρέλαιο

Στη Συρία, το Ιράν είναι ο μεγάλος προστάτης του Ασαντ. Η συμμαχία Τεχεράνης - Δαμασκού γεννήθηκε στην ισλαμική επανάσταση του 1979 και έγινε ακόμη πιο στενή τη δεκαετία του '80, όταν ο Σαντάμ Χουσεΐν επιτέθηκε στο Ιράν.

Τότε η Συρία ήταν η μοναδική αραβική χώρα που στήριξε ανοιχτά την Τεχεράνη. Σήμερα το Ιράν παρέχει στον απομονωμένο Ασαντ όπλα και πετρέλαιο σε μειωμένες τιμές, με αρκετούς άνδρες της επίλεκτης στρατιωτικής δύναμης των Φρουρών της Επανάστασης να πολεμάνε στο πλευρό του.

Η Σαουδική Αραβία βρίσκεται στο εντελώς αντίπαλο στρατόπεδο: υποστηρίζει με κάθε τρόπο, οικονομικό και ιδεολογικό - θρησκευτικό, σουνίτες εξτρεμιστές στο Ιράκ και στη Συρία για να υπονομεύσει τον αιώνιο εχθρό, το σιιτικό Ιράν.

Ιδίως μετά την πρόσφατη ομαλοποίηση των σχέσεων των μουλάδων με τις ΗΠΑ, οι Σαουδάραβες, προνομιακοί σύμμαχοι της Δύσης ελέω πετρελαίου έναν αιώνα τώρα, τρέμουν μη χάσουν την πρωτοκαθεδρία.

Η κλιμάκωση της έντασης μεταξύ των δύο μεγάλων παραγωγών, της Σαουδικής Αραβίας και του Ιράν, αύξησε την τιμή του πετρελαίου την πρώτη ημέρα διαπραγμάτευσης του 2016, λόγω φόβων για διακοπή του εφοδιασμού και τυχόν ελλείψεις.

Αν και η τιμή του μπρεντ αυξήθηκε κατά 2,3% στα 38,12 δολ. το βαρέλι, το κόστος του αργού υποχώρησε το 2015 σε επίπεδα πρωτοφανή εδώ και 11 χρόνια - και μπορεί να κατρακυλήσει κι άλλο, ακόμα και στα 25 δολάρια το βαρέλι. Η τρέχουσα τιμή, γύρω στα 40 δολ., θεωρείται καταστροφική για χώρες όπως η Σαουδική Αραβία, το Ιράν και η Ρωσία, που έχουν βασίσει την οικονομία και την ισχύ τους στον μαύρο χρυσό.