Του Κώστα Ράπτη Ο πλέον κυνικός προκάτοχός του στο
Κρεμλίνο είχε ως γνωστόν αναρωτηθεί σκωπτικά "πόσες μεραρχίες διαθέτει ο
Πάπας;”. Όμως ο Vladimir Putin έχει μιαν ακριβέστερη αντίληψη αυτού που
στις μέρες έχει επικρατήσει να λέγεται soft power...Εξ ού και η συνάντηση που είχε την
Τετάρτη στη Ρώμη με τον Πάπα στο Βατικανό ήταν ήδη η δεύτερη, στα μόλις
δύο χρόνια που ο κατά κόσμον Jorge Mario Bergoglio βρίσκεται στον Θρόνου
του Αγίου Πέτρου - και συνολικά η τέταρτη, αν συνυπολογισθούν και οι
παλαιότερες επισκέψεις του Ρώσου προέδρου στους δύο προηγούμενους
ποντίφηκες, Ιωάννη-Παύλο Β' και Βενέδικτο Ιστ'.Η μετάβαση του Vladimir Putin στην
ιταλική χερσόνησο, για τα εγκαίνια του εντυπωσιακού ρωσικού περιπτέρου
στην Expo του Μιλάνου, ήταν ούτως ή άλλως μία σπάνια ευκαιρία για τον
Ρώσο ηγέτη να πατήσει το έδαφος της Ε.Ε. - σε μία συγκυρία που οι
σχέσεις της χώρας του με τη Δύση κάθε άλλο παρά δείχνουν να βελτιώνονται
και οι κυρώσεις των "28” εις βάρος της χώρας του πρόκειται να
ανανεωθούν στην επόμενη Σύνοδο Κορυφής, όπως προανήγγειλε ο... Barack
Obama από τη Σύνοδο της G7.
Ως οικοδεσπότης στην Expo, ο Ιταλός
πρωθυπουργός Matteo Renzi, που πολύ απρόθυμα ευθυγραμμίζεται με τη
συνέχιση των κυρώσεων, θέλησε να φανεί αισιόδοξος και ευχάριστος
απέναντι στον Vladimir Putin. Θυμήθηκε ακόμη και την ονομαστή φράση του
Dostoyevsky "η ομορφιά θα σώσει τον κόσμο” - αποδεικνύοντας για άλλη μία
φορά ότι όταν η πολιτική σηκώνει τα χέρια ψηλά, υπάρχει πάντα και η
αισθητική...Ο Putin πάλι υιοθέτησε ύφος περισσότερο
αυστηρό κατά την κοινή συνέντευξη Τύπου των δύο ηγετών. "Οι κυρώσεις που
μας έχουν επιβληθεί δεν μας επιτρέπουν να συνεργασθούμε” τόνισε,
ξύνοντας την πληγή των φιλοξενούντων, που μετρούν επενδύσεις σχεδόν 3
δισ. ευρώ στη Ρωσία και βλέπουν τις διμερείς συναλλαγές να έχουν μειωθεί
το τελευταίο τρίμηνο κατά 25%.
Ωστόσο, ο Putin άφησε να εννοηθεί ότι το
ρήγμα στους κόλπους της πρώην G8 είναι μόνιμο, καθώς η χώρα του,
αντιπροσώπευε, όπως είπε, στην ομάδα αυτή, μιαν "εναλλακτική άποψη” που
οι υπόλοιποι "δεν δείχνουν να ενδιαφέρονται να την ακούσουν” και πλέον
"δεν υφίσταται καμία σχέση”.Παράλληλα, ζήτησε τον πλήρη σεβασμό της
Συμφωνίας του Μινσκ για την ουκρανική κρίση σε "όλες τις πολιτικές,
στρατιωτικές, ανθρωπιστικές και κοινωνικές πτυχές της”, υπενθυμίζοντας
έτσι, σε μία συγκυρία που οι δυνάμεις του Κιέβου χρησιμοποιούν και πάλι
εμπρηστικές βόμβες εναντίον κατοικημένων περιοχών, ότι το κείμενο για το
οποίο μεσολάβησαν οι Angela Merkel και François Hollande δεν θέτει
υποχρεώσεις μόνο προς την ρωσική πλευρά.
Όμως το Μιλάνο, και αργότερα η
εθιμοτυπική συνάντηση με τον Ιταλό πρόεδρο Sergio Mattarella δεν ήταν
στην πραγματικότητα παρά "συνοδευτικά” σε σχέση με ό,τι για τον Putin
αποτελούσε το "κύριο πιάτο”, ήτοι την συνάντηση με τον Πάπα.Την ίδια αντίληψη, άλλωστε, δείχνουν να
έχουν και οι Ηνωμένες Πολιτείες, καθώς ο Αμερικανός πρεσβευτής στην Αγία
Έδρα Ken Hackett αξιοποίησε την τελετή συνυπογραφής με τον επικεφαλής
της βατικάνειας διπλωματίας Αρχιεπίσκοπο Gallagher διακρατικής συμφωνίας
ανταλλαγής φορολογικών δεδομένων για να εκφράσει την ελπίδα ότι ο Πάπας
θα βρεί την ευκαιρία για να εκφράσει κατ' ιδίαν στον Ρώσο πρόεδρο την
ανησυχία του για την εδαφική ακεραιότητα της Ουκρανίας.
Όμως ο ένοικος του Κρεμλίνου δείχνει να
αισθάνεται πλέον πολύ οικεία στο περιβάλλον του Βατικανού. Τόσο, ώστε...
καθυστέρησε (λόγω της πτήσης από Μιλάνο) στο ραντεβού του με τον Πάπα
κατά 70 λεπτά, ξεπερνώντας το προηγούμενο ρεκόρ του, που ήταν τα 50
λεπτά.
Σύμφωνα με βατικάνειες πηγές, το κλίμα
της πενηντάλεπτης συνάντησης ήταν "σοβαρό, αλλά εγκάρδιο”. Πάντως ο
Ιησουίτης εκπρόσωπος Τύπου της Αγίας Έδρας π. Federico Lombardi εξέδωσε
ένα δελτίο Τύπου, από τα εκτενέστερα στα χρονικά, προκειμένου να μην
αφήσει περιθώρια παρερμηνείας.
Τα κύρια θέματα ήταν η Μέση Ανατολή και η
Ουκρανία. Και στο μεν πρώτο η σύμπνοια των δύο πλευρών χρονολογείται
τουλάχιστον από το 2013, όταν ο Πάπας κάλεσε τους πιστούς σε ολονυχτία
προσευχής για να αποτρέψει την επαπειλούμενη τότε επέμβαση των ΗΠΑ στη
(σύμμαχο της Μόσχας) Συρία και απέστειλε σχετική γραπτή έκκληση στον
Putin, ως προεδρεύοντα της Συνόδου της G20 στην Αγία Πετρούπολη. Η
παρέμβαση εκείνη υπήρξε καταλυτική, διότι, όπως γνωρίζουμε εκ των
υστέρων, πρώτος ο τότε πρωθυπουργός της Ιταλίας Enrico Letta, δήλωσε
προς τους υπόλοιπους 19 ηγέτες ότι για τους προφανείς εσωτερικούς λόγους
δεν πρόκειται να συγκατατεθεί σε μιαν ένοπλη επέμβαση, χωρίς
εξουσιοδότηση του ΟΗΕ.
Η τύχη των μειονοτήτων, και δη των
χριστιανικών, στις περιοχές που εξαπλώνεται ο τζιχαντισμός, αποτελεί
ζήτημα που προκαλεί συναγερμό στο Βατικανό, ενώ η Ρωσία επιχειρεί να
ανακτήσει τον παραδοσιακό της ρόλο του προστάτη των Χριστιανών της
Ανατολής κατά τον 19ο αιώνα. Μάλιστα, με κοινή εισήγηση Ρωσίας, Λιβάνου
και Αγίας Έδρας, ο ΟΗΕ υιοθέτησε τον Μάρτιο το πρώτο στα χρονικά ψήφισμά
του για το θέμα. Ακόμη και ο Ken Hackett δήλωσε ότι "αναμένει με
ενδιαφέρον τις προτάσεις Putin επ' αυτού.
Όμως, ως προς την Ουκρανία, τα πράγματα
είναι πιο λεπτά, καθώς η αναφορά του Πάπα Φραγκίσκου τον Φεβρουάριο σε
"σκανδαλώδη αδελφοκτόνο πόλεμο”, κέρδισε τα εγκώμια του Πατριάρχη Μόσχας
Κυρίλλου, αλλά δυσαρέστησε ιδιαίτερα τους Ουκρανούς, και δη τους
Ελληνοκαθολικούς (ουνίτες), οι οποίες πλειοδοτούν σε εθνικισμό και
βέβαια αντιμετωπίζουν την κρίση αποκλειστικά υπό το πρίσμα της "ρωσικής
επιθετικότητας”.
Μάλιστα, ο προκαθήμενος των Ελληνόρυθμων
Καθολικών της Ουκρανίας, Αρχιεπίσκοπος Sviatoslav Shevchuk (παλαιός
γνώριμος του Bergoglio από όταν υπηρετούσε ως έξαρχος στην Αργεντινή)
παρέβαλλε τα λόγια αυτά με "σοβιετική προπαγάνδα” και απηύθυνε ενόψει
της συνάντησης της Τετάρτης δημόσια έκκληση προς τον Πάπα να μην
"εγκαταλείψει τα τέκνα του” στην Ουκρανία.
Μάλλον δεν εισακούσθηκε. Το δελτίο Τύπου
του π. Lombardi επιμένει στον σεβασμό της Συμφωνίας του Μινσκ "από όλες
τις πλευρές”, στην "καλλιέργεια πνεύματος διαλόγου” και στην
αντιμετώπιση της ανθρωπιστικής κρίσης – όπως θα περίμενε κανείς από μια
πραγματικά ουδέτερη θρησκευτική αρχή.
Η Ρώμη είναι αποφασισμένη να ρισκάρει
ακόμη και εσωτερικούς κραδασμούς προκειμένου να επιτύχει την προσέγγιση
με την περιχαρακωμένη Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία. Σε ό,τι δε αφορά το
ρωσικό κράτος ισχυροί καρδινάλιοι δεν διστάζουν να δηλώνουν off the
record ότι το θεωρούν δυνάμει σύμμαχο απέναντι στην πρόκληση της
διαρκούς εκκοσμίκευσης της Ευρώπης και της "πολιτισμικής
αποικιοποίησης”, όπως την αποκαλεί ο Πάπας, της υπόλοιπης υφηλίου (με
την προώθηση του οικογενειακού προγραμματισμού και των gay rights από
διεθνείς οργανισμούς).
Όσο για τον Putin, που επιδιώκει να
δώσει σταδιακά και ιδεολογικό περιεχόμενο στην αντιπαράθεσή του με τη
Δύση, εμφανιζόμενος ως υπέρμαχος των παραδοσιακών χριστιανικών αξιών, η
εικόνα της σύμπραξης της "Παλαιάς” με την "Τρίτη Ρώμη” είναι ό,τι πιο
ταιριαστό.
