«Αναγνωρίζουμε ότι η ανακάλυψη σημαντικών αποθεμάτων υδρογονανθράκων στην Ανατολική Μεσόγειο μπορεί να λειτουργήσει ως καταλύτης για περιφερειακή συνεργασία. Τονίζουμε ότι αυτή η συνεργασία θα εξυπηρετηθεί καλύτερα μέσω της προσήλωσης των κρατών της περιοχής στις εδραιωμένες αρχές του Διεθνούς Δικαίου. Σε σχέση με αυτό, δίνουμε έμφαση στον οικουμενικό χαρακτήρα της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS) και αποφασίζουμε να προχωρήσουμε ταχέως με τις διαπραγματεύσεις για την οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών μας, όπου αυτό δεν έχει ακόμη γίνει».
Το ερώτημα είναι τι θα συμβεί από εδώ και στο εξής. Ήδη, από τις πρώτες ώρες μετά την ανακοίνωση της Διακήρυξης του Καϊρου, έχουν αρχίσει να βλέπουν το φως της δημοσιότητας αναλύσεις επί πολλών παραμέτρων, με το Καστελόριζο να συνιστά πλέον κομβικό σημείο. Ωστόσο, διπλωματικοί κύκλοι με γνώση τόσο του παρασκηνίου όσο και των μακρών συνομιλιών με την Αίγυπτο για την οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών συνιστούν αποφυγή βιαστικών βημάτων.
Είναι ξεκάθαρο, σημειώνουν οι ίδιες πηγές, ότι η Διακήρυξη του Καϊρου συνιστά ένα μήνυμα προς την Τουρκία ότι το έχει παρακάνει και ότι οι μεγαλοϊδεατικές επιδιώξεις της προκαλούν αντισυσπειρώσεις. Μπορεί οι ηγέτες Ελλάδος, Κύπρου και (λιγότερο) Αιγύπτου να επιμένουν ότι η συνεννόησή τους δεν στρέφεται εναντίον τρίτων κρατών, αλλά είναι σαφές ότι η Άγκυρα δεν θα το ερμηνεύσει κατ’ αυτόν τον τρόπο και ήδη ο αντιπρόεδρος του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ), ο Μεχμέτ Αλί Σαχίν, τόνισε ότι η Τουρκία δεν θα μείνει απαθής σε όσα γίνονται στη Μεσόγειο.
Η ενόχλησή της, εμφανέστατη από τα δημοσιεύματα του τουρκικού Τύπου την επαύριο της τριμερούς, θα αυξηθεί διότι αναμένονται κι άλλες κινήσεις. Στις 24 Νοεμβρίου θα διεξαχθεί στη Λευκωσία νέα τριμερής συνάντηση των υπουργών Ενέργειας Κύπρου, Ελλάδος Αιγύπτου. Στις 2 Δεκεμβρίου ο Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας Νίκος Αναστασιάδης θα βρεθεί στο Τελ Αβίβ για συνάντηση με τον ισραηλινό Πρωθυπουργό Βενιαμίν Νετανιάχου. Παράλληλα, γίνονται προετοιμασίες για τριμερή συνάντηση κορυφής Ελλάδος – Κύπρου – Ισραήλ, ενώ στα σκαριά βρίσκεται και επίσκεψη του αιγύπτιου Προέδρου Αμπντέλ Φατάχ αλ – Σίσι στη Λευκωσία.
Οι ελληνοαιγυπτιακές διαβουλεύσεις για τις θαλάσσιες ζώνες δεν υπήρξαν ποτέ εύκολες. Η τουρκική σκιά ήταν πάντοτε παρούσα, άλλοτε βαρύτερη κι άλλο ελαφρύτερη. Και ούτε θα επιλυθούν οι όποιες επιπλοκές απλώς από τη Διακήρυξη του Καϊρου. Η Κύπρος και η Αίγυπτος έχουν μεν προχωρήσει στη μεταξύ τους οριοθέτηση, αλλά στην Αθήνα είναι γνωστό τοις πάσι στη διπλωματική Ιερουσαλήμ ότι αντιμάχονται δύο σχολές σκέψης για το πώς πρέπει να κινηθεί η χώρα στην Ανατολική Μεσόγειο.
Αυτές οι σχολές έχουν καταστήσει σαφείς τις απόψεις τους ιδίως στο ζήτημα του συμπλέγματος του Καστελορίζου και της έκτασης της επήρειας που αυτό θα έχει σε μία πιθανή οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών στην Ανατολική Μεσόγειο. Η μία σχολή επιμένει στην πλήρη επήρεια, η οποία δυνητικά θα ένωνε τις ΑΟΖ Ελλάδος – Κύπρου και η έτερη τονίζει ότι σειρά αποφάσεων του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης κινείται σε μία συγκεκριμένη λογική που περιορίζει την επήρεια του νησιωτικού συμπλέγματος.
Οι πρόσφατες συζητήσεις στο Συμβούλιο Εθνικής Ασφαλείας (ΣΕΑ) της Τουρκίας τόσο για τις εξελίξεις στην Ανατολική Μεσόγειο όσο και για το Αιγαίο έχουν θορυβήσει τους επιτελείς των υπουργείων Εξωτερικών και Εθνικής Άμυνας. Οι τουρκικές κινήσεις στην κυπριακή ΑΟΖ μοιάζουν μη αναστρέψιμες, αλλά δεν παύει να υπάρχει ανησυχία για πιθανή επέκταση των προκλήσεων και προς την ελληνική πλευρά.
Η δήλωση του αρχηγού του τουρκικού Γενικού Επιτελείου Ναυτικού, ναυάρχου Μπουλέντ Μποστάνογλου ότι «το γραφείο του πρωθυπουργού παρέδωσε στον Αρχηγό του Γενικού Επιτελείου τους κανόνες εμπλοκής και αυτός με τη σειρά του στη Διοίκηση Ναυτικών Δυνάμεων. Σε περίπτωση που χρειαστεί, θα λειτουργήσουμε βάσει των κανόνων εμπλοκής» είναι ενδεικτική του τι μπορεί να επακολουθήσει – από τη στιγμή μάλιστα που δεν είναι και γνωστοί οι κανόνες εμπλοκής.
Η προσέγγιση με το Κάιρο κρίνεται πολύ λοιπόν ωφέλιμη, από τη στιγμή που η Αθήνα μπορεί να αποτελέσει και την πύλη της Αιγύπτου προς την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ). Παραμένει όμως άγνωστο αν θα υπάρξουν σύντομα νέες συναντήσεις των επιτροπών εμπειρογνωμόνων των δύο πλευρών για θέματα θαλασσίων ζωνών. Ωστόσο, οι ψύχραιμες φωνές συνιστούν «βήμα προς βήμα» κινήσεις και όχι επίσπευση διαδικασιών με αβέβαιο αποτέλεσμα και επιβάρυνση της ήδη τεταμένης ατμόσφαιρας.
Απορρίπτονται οι προτάσεις αποκλιμάκωσης Άιντε
Την ίδια στιγμή και όπως είχε ήδη δηλώσει στην αποκλειστική του συνέντευξη στο «Βήμα» την περασμένη Τετάρτη, ο Έσπεν Μπαρθ Άιντε κατέθεσε πρόταση για δημιουργία μίας κοινής επιτροπής αποτελούμενης από Ελληνοκυπρίους και Τουρκοκυπρίους η οποία θα συζητούσε θέματα που άπτονται του ενεργειακού – αλλά σε μία διαδικασία παράλληλη των διακοινοτικών συνομιλιών. Ήταν αναμενόμενο ότι η Λευκωσία δεν μπορούσε πολιτικά να διαχειριστεί έστω και την υπόνοια συνδιαχείρισης των ενεργειακών πόρων του νησιού, κάτι που ο Πρόεδρος Αναστασιάδης κατέστησε σαφές στον ειδικό σύμβουλο του Γενικού Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών.
Ωστόσο, ούτε στην Άγκυρα ήταν αποδεκτή η λύση αυτή, φυσικά για διαφορετικούς λόγους. Η Τουρκία θέλει το «πάγωμα» του θέματος της ενέργειας στη σημερινή κατάσταση, προκειμένου να αποσύρει το ερευνητικό σκάφος «Μπαρμπαρός» από την κυπριακή ΑΟΖ. Καθώς αυτό μοιάζει απίθανο, δεν διαφαίνεται προς το παρόν τρόπος αποκλιμάκωσης της έντασης. Και την ίδια στιγμή μοιάζει σαφές ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν φαίνονται πλέον ικανές να παρέμβουν στην αντιπαράθεση αυτή όπως στο παρελθόν.
